《陳雷文選》

 | | | 轉寄

寫hō͘ 學生朋友ê代誌 32 - 物理ê世界

作者 陳雷 2019.12.15

（Siá hō͘ ha̍k-sing pîng-iú ê tāi-tsì)（寫hō͘ 學生朋友ê代誌 32）

Bu̍t-lí ê sè-kài / 物理ê世界

Bu̍t-lí ê sè-kài piáu-bīn khuaⁿ--lai sī tsin hok-tsa̍p bô-kâng ê hiān-siōng, pau-hâm kok-tsióng bô-kâng ê guân-sò͘ （element, bu̍t-tsit（matter）, tshiⁿ-thé, lîng-liōng ( energy), sīm-tsì sî-kan......put-kò kīn-tāi sì-pah tang kho-ha̍k ê gián-kiù tsìng-bîng, i sī tsi̍t-ê tsin kui-tsik ê sè-kài, lóng-tsóng tsun-siú kuí-tiâu ki-pún kan-tan ê kui-tsik. Lí nā-sī bu̍t-lí ha̍k-ka, sīm-tsì ē-tàng kā só͘-ū ê hiān-siōng, uì siōng-sió ê Q-tsú(quark）kàu siōng-tuā ê ú-tiū, uì lán só͘-tsai siōng-tsá ê sî-kan(ú-tiū tshut-sì)kàu siōng-bué ê sî-kan(ú-tiū kiat-sok）, iōng tsit-tiâu tn̂g-tn̂g ê sò͘-ha̍k kong-sik piáu-hiān tshut--lâi......Tse kám m̄-sī tsi̍t-ê kî-tsik？

物理ê世界表面看--來是真複雜無仝 ê 現象, 包含各種無仝 ê元素(element), 物質 (matter) , 星體, 能量( energy), 甚至時間.....不過近代400 冬科學 ê 研究證明, 伊是一个真規則 ê 世界, 攏總遵守幾條基本簡單ê規則. 你若是物理學家, 甚至ē-tàng kā 所有ê現象, uì上小 ê Q子（quark）到上大ê宇宙, uì咱所知上早ê時間 (宇宙出世) 到上尾ê時間 (宇宙結束), 用一條tn̂g-tn̂g ê 數學公式表現出--來.....Tse 敢m̄是一个奇蹟？

Bu̍t-lí ê sè-kài iáu-ū tsi̍t-ê lí siūⁿ-bē-kàu ê kî-tsik. Tsū-jiân ê hiān-si̍t(reality）kap lán ji̍t-siông kám-kuan ê king-giām kî-si̍t bô it-tīng it-tì, sīm-tsì tuì-huán, tshin-tshiūⁿ sî-kan siū ka-sok ê íng-hióng ē piàn-bān, tshin-tshiūⁿ kng（light）tông-sî sī pho-tōng(wave)iā-sī tsit-lia̍p(particle). tsi̍t-lia̍p kong-tsú tông-sî tsûn-tsāi tī bô-kâng ê só͘-tsāi(localization)......tsióng-tsióng kî-khá ê liōng-tsú li̍k-ha̍k(quantam metsanic）ê sè-kài, lí bô-huat-tō͘ sióng-siōng. Put-kò tshiáⁿ-lí ē kì--tit, tse m̄-sī tsū-jiân-kài ê mô͘-su̍t, tse sī bu̍t-lí ki-pún ê hiān-si̍t, king-kuè kho-ha̍k ê ba̍k-tsiu tsiah ū huat-tō͘ king-giām, liáu-kái ê hiān-si̍t.

物理ê世界iáu有一个你想bē到ê奇蹟. 自然ê現實(reality) kap咱日常感官ê經驗其實無一定一致, 甚至對反. 親像時間受加速ē變慢, 親像光 ( light ) 同時是波動( wave) 也是質粒 ( particle ), 一粒光子（photon ) 同時存在tī 無仝 ê所在(localization)....種種奇巧ê量子力學（quantam metsanic）ê世界, 你無法度想像. 不過請你ē記--得, tse m̄是自然界ê魔術, tse是物理基本ê現實. 經過科學ê目睭tsiah有法度經驗, 瞭解 ê 現實.

Lí ē tsìn-tsi̍t-pō͘ mn̄g, tsia-ê ki-pún kui-tsik sī án-tsuáⁿ lâi--ê?Tse lán tsín bô tap-àn, hi̍k-tsiá sī uân-tsuân khò ki-huē(random tsance), hi̍k-tsiá sī jîn-luī tì-sik huān-uî í-guā, íng-uán bē-tàng huê-tap ê būn-tê. Tsóng--sī bu̍t-lí ê sè-kài ún-tsún lán khuàⁿ lú-tsē, tshin-tshiūⁿ tsi̍t-ê thǹg puàⁿ-kng ê bí-lú, lú hō͘ lán ài-beh khuàⁿ lú-tsē, kám-kak sîn-bi̍t, kìng-uì, bí-lē, thê-sing lán ê sim-lîng, sīm-tsì tsông-pài ê tsong-kàu kám.

你ē進一步問, tsia ê基本規則是按怎來--ê?Tse咱 tsín無答案, 或者是完全靠機會（random tsance), 或者是人類知識範圍以外, 永遠 bē-tàng 回答 ê 問題. 總--是物理 ê世界允准咱看lú tsē, 親像一个thǹg半光ê美女, lú hō͘咱愛 beh看 lú tsē, 感覺神密, 敬畏, 美麗, 提昇咱ê心靈, 甚至崇拜ê宗教感.

（Tsok-tsiá tsù:tshiáⁿ-iōng pe̍h-uē-jī)（作者注：請用白話字）