《陳雷文選》

 | | | 轉寄

寫hō͘學生朋友 ê 代誌 21 - 日常科學

作者 陳雷 2019.12.01

（Siá hō͘ ha̍k-sing pîng-iú ê tāi-tsì 21）（寫hō͘學生朋友 ê 代誌 21）

Ji̍t-siông kho-ha̍k / 日常科學

Jîn-luī uì 20 bān tang tsîng Hui-tsiu ê tshut-seⁿ tē khai-sí kàu-taⁿ, I ê sing-khu uî-tshuân ki-in ê piàn-huà tsin-sió. Kap tse pí-kàu khí--lâi, I thâu-khak lāi su-sióng ê piàn-huà ē-sái kóng-sī tsin-tuā. Hiān-tāi ê kho-ha̍k ka ē-tàng kè-sǹg ú-tiū uì tshut-sì ê ba̍k-nih（35 uī sió-sò͘-tiám i-hā ê tsi̍t bió)kàu tsit-má ú-tiū khòng-tiuⁿ ê sok-tō͘, ē-tàng kè-sǹg tiān-tsú （electron)ê tāng-liōng(9.109x 28 uī sió-sò͘-tiám i-hā ê tsi̍t kong-khik）. Tshin-tshiūⁿ kî-tsik.

人類 uì 20 萬冬前非洲 ê 出生地開始到taⁿ, 伊 ê 身軀遺傳基因 ê 變化真小. Kap tse比較起--來, 伊 頭殼內思想 ê 變化ē使講是真大. 現代 ê 科學家 ē-tàng 計算宇宙 uì 出世 ê 目nih （35 位小數點以下 ê 一秒）到 tsit-má 宇宙擴張 ê 速度, ē-tàng 計算電子（electron)ê 重量 （9.109 x 28位小數點以下 ê 一公克）. 親像奇蹟.

Hiān-tāi lâng kuè-khì tsi̍t-tshing tang í-lâi, siōng tiōng-iàu su-sióng ê sîng-tsiū tō-sī kho-ha̍k kuan-liām ê kiàn-li̍p. Siáⁿ-mi̍h sī kho-ha̍k kuan-liām? Kan-tan kóng, tō-sī uì ká-siat（hyposis）kàu tsìng-bîng(proof）. Tiong-kok hông-tè siong-sìn, thiⁿ-tíng pue sàu-tshiú tsheⁿ, tiâu-tāi tō beh bia̍t-bông, Tiong-kok lâng siong-sìn siòng-miā--ê, bīn-tíng bó͘ tsi̍t-ê só͘-tsai seⁿ tsi̍t-lia̍p kì, tō ē tsò hông-tè. In kā tsia ê ká-siat, bô king-kuè tsìng-bîng, tsún-tsò sū-si̍t. Jîn-luī tsīng ē-hiáu su-khó tō ē-hiáu ká-siat, tān-sī tī kīn-tāi kho-ha̍k kiàn-li̍p í-tsîng, long bô tsìn-tsi̍t-pō͘ king-kuè tsìng-bîng, ti̍t-tsiap kā ká-siat tòng-tsò sū-si̍t. kho-ha̍k king-kuè giâm-keh ê tsìng-bîng tsiah kā ká-siat tòng-tsò sū-si̍t. Jî-tshiáⁿ nā tē tsi̍t-tshing pái ê tshì-giām tsìng-bîng tsi̍t-ê ká-siat m̄-tio̍h, tsi̍t-ê bo̍k-tsîng ê sū-si̍t tio̍h-ài hòng-khì hi̍k-tsiá siu-kái.

現代人過去一千冬以來, 上重要思想 ê成就tō 是科學觀念 ê 建立. 啥物是科學觀念？簡單講, tō是 uì 假設（hyposis）到證明 （proof）. 中國皇帝相信, 天頂飛掃帚星, 朝代tō beh滅亡, 中國人相信相命--ê, 面頂某一个所在一粒痣, tō ē做皇帝. In kā tsia ê 假設, 無經過證明, 準作事實. 人類tsīng ē 曉思考 tō ē 曉假設, 但是 tī近代科學建立以前, 攏無進一步經過證明, 直接kā 假設當作事實. 科學家經過嚴格 ê 證明tsiah kā-設當作事實. 而且若第一千擺ê 試驗證明這个假設m̄ tio̍h, 這个目前 ê事實tio̍h-ài 放棄或者修改.

Guá tsi̍t-uī i-sing pîng-iú tio̍h tuā-tn̂g gâm. I m̄ tsiap-siū hiān-tāi i-ha̍k tī-liâu, tsáu-khì tiong-kok tsia̍h bó͘-bó͘ tiong-i ê ‘tsó͘-thuân pì-hng’. Bú puàⁿ-tang khah-ke, tńg--lâi í-king bô huat-tō͘ tshiú-su̍t. Tse tō-sī ká-siat tsún-tsò sū-si̍t ê pi-kio̍k. Lí siūⁿ, nā-sī ‘tsó͘-thuân pì-hng’, ē ū guā-tsē huān-tsiá iōng--kuè?kám ū huat-tō͘ thōng-kuè tsìng-bîng i ê hāu-kó? Tshin-tshiūⁿ tsit-khuán ké kho-ha̍k ê kóng-huat tī só͘-kóng ê ‘tiong-i’ lāi-té buáⁿ-buáⁿ-sī. Tiong-i siōng-ài kóng ‘pó͘ ’, ‘hi’, ‘ jia̍t’......tsit-khuán ū-ná-bô ê hîng-iông sû, tān-sī lí nā tsìn-tsi̍t-pō͘ tui-kiù i si̍t-tsit lāi-iông, i tō kóng bô-mi̍h--a. Se-hong i-io̍h io̍h-tián lāi-té, muí tsi̍t-tsuā lāi-iông lóng tio̍h si̍t-giām sò͘-jī ê kin-kù, tiong-io̍h kuí tshing ia̍h io̍h-tián lāi-té, siōng-ke sī kin-kù kó͘-tsá bó͘-bó͘ sîn-lông, bó͘-bó͘ io̍h-tsheh kóng--ê, bô tsi̍t-tsuā si̍t-giām kin-kù. Tsit-khuán ké kho-ha̍k ê tsò-huat, m̄-nā sī hui kho-ha̍k, koh-khah sī huán kho-ha̍k.

我一位醫生朋友tio̍h大腸癌. 伊m̄接受現代醫學治療, 走去中國食某某中醫治癌 ê ‘祖傳秘方’. 舞半冬khah加, 轉--來已經無法度手術. Tse tō是kā假設準作事實 ê 悲劇. 你想, 若是 ‘祖傳秘方’, ē有外tsē患者用--過？敢有法度統計證明伊 ê 效果？親像這款假科學 ê 講法 tī 所講 ê ‘ 中醫’ 內底滿滿是. 中醫上愛講‘補’, ‘虛’, ‘熱’.....這款有若無 ê 形容詞, 但是你若進一步追究伊 ê實質內容, 伊tō 講無物--a. 西方醫藥藥典內底, 每一tsuā內容攏tio̍h實驗數字 ê 根據, 中藥幾千頁藥典內底, 上加是根據古早某某神農, 某某藥冊講--ê, 無一tsuā實驗根據. 這款假科學ê做法, m̄-nā是非科學, koh-khah是反科學.

Taⁿ tsit-má tsu-sìn huat-ta̍t ê siā-huē, lán put-sî tio̍h hun-bîng, siáⁿ-mi̍h sī tan-sûn ê ká-siat, siáⁿ-mi̍h sī king-kuè tsìng-bîng ê sū-si̍t. Kā bô tsìng-bîng ê ká-siat tsún-tsò sū-si̍t, sīm-tsì kā tsìng-bîng ê tsún-tsò ká-siat, lóng m̄-sī hó tāi-tsì. Tse tō-sī lán ji̍t-siông seⁿ-ua̍h ê kho-ha̍k.

Tī tsit-má資訊發達ê社會, 咱不時tio̍h分明, 啥物是單純ê假設, 啥物是有經過證明ê事實. Kā無證明ê假設準作事實, 甚至kā證明ê事實準做假設, 攏m̄是好代誌. Tse tō是咱日常生活 ê 科學.

（Tsok-tsiá tsù:tshiáⁿ iōng pe̍h-uē-jī)（作者注：請用白話字）