《台灣外來語》

 | | | 轉寄

Tē jī tsiuⁿ kó͘tsá bī ê Tâioân gōalâigí (1/2) /第二章 古早味ê台灣外來語 （1/2）

作者 李南衡, 台譯：Lîm Tsùnio̍k 2021.02.14

#2_01 Gōalâigí, aphiàn
Goânsán tē, Tsiná Ē-mn̂g
Tâigí Hànjī, 阿片
Tâioân Hôagí, 鴉片 (yāpiàn）
Tsiná Hôagí, 鴉片 yāpiàn
Inggí, opium

Suatbêng,"aphiàn", Tâi-gí siá-tsò"a-phiàn", huatim "aphiàn"; Ji̍tbûn siátsò"阿片", huat’im"ahen". Tâioân mā ū lâng tshing i "o͘ hun"（o͘hun）. I sio̍k tī thianjiân bâtsùi aptsè tse, iha̍k siōng ēngtsò bâtsùi sèng ê tsíthiàⁿ io̍h; nāsī hui khoha̍k giánkiù ēng á·sī hui i ēng, tsiū kā i kuilūi tī to̍kphín. Tòngtsò to̍k phín ê sî, thoânthóng siōng ēng tī aphiàn ê khip to̍k kangkū ū iantshiam, ianting , iantshèng téngténg, itpuaⁿ kā seⁿ "aphiàn" ka-kang tsiâⁿtsò se̍k "aphiàn", liáuāu so tsò sèlia̍p îⁿoân á·sī sè tiâu tn̂gtiâu, tī hóe téngbīn hang nńg liáuāu, that ji̍pkhì iantshèng ê ianue lāité, kā ianue péng pêng tùitsún hóetsi̍h, liáuāu khip hóe sio sánsing ê ian; tsia̍h to̍k ê lâng tiongkan, aphiàn giàn khin ê lâng ta̍k kang tsia̍h aphiàn 10~20 pái, tāng ê lâng ta̍k kang tio̍h ài pah gōa pái.

"Aphiàn" ê Alapik gí kiò-tsò "Afyūm", Hôa-gí huan-e̍k tsò " Ā fúróng ", Tâi-gí mā ū tsiàu ánne tshingho͘ ê "aphû’iông"; ū si ūitsèng,"Hongting khui hóe lâng óa tshn̂g, sio lâi khì-bī hun jî phang; sí tshim kuaⁿhì tsiām siau kut, bóng-jiân tūi ji̍p o͘ tiⁿ hiong." tse sī Lōa hô sian-siⁿ í pit miâ"Lán hûn", tī 1924 nî 11 gue̍h 11 tshutpán ê《 Tâioân bînpò 》 tē-jī koàn tē 23 hō huat-piáu ê tsi̍t siú kū si 〈aphû’iông 〉ê tsêng kúi kù. Tsit siú si it-ti̍t siá kàu Aphiàn tsiàntsing, siá kàu"Tâi-oân tsamní king sêngsio̍k". Τio̍h sǹg Tâi-oân kuahniū hō͘ Ji̍tpún liáuāu, 後滕新平（ごぶち しんぺい, Gobutsi Shinpei） tshòng kiàn " aphiàn tsiām kìm"ê"miāukè"," hui tsí tsiām kìm bîn bōng khó͘, tsènghú tsâigoân ia̍h pōetsēng; ûto̍k tîmlûn to o͘tsik, gûbîn bi̍t khip huan sêng phiah."


Ū tsi̍t nî, góa kah goán khantshiú khì Ingkok lú’iû, tsē tēhāthih ê sî, goán khantshiú kiaⁿ thàn Ingkok kho’ki tsìnpō͘, tsi̍tpah gōa nî tsêng to̍h ū tēhāthih. Tiānthui tùi kúi tsa̍p kongtshioh tshim ê só͘tsāi ûnûná khílâi ê sî, góa tsí siōngtōa ê tsi̍t ki thiāuá kóng,"Hit ki thiāu á-·sī lán tau kuan kiàn ê."i ah tsi̍tsiaⁿ. Góa kā i suatbêng kóng,"Atsó͘, pehkong kah akong, lán tsi̍t ke tshut saⁿ ki huntshèng, góa bat thiaⁿ lāupē seⁿtsêng kóngkhí, saⁿ ki iantshèng tsê hiáng ê sî, phó͘phó͘á ētàng thiaⁿtio̍h" tshân tshù kiáⁿsun （tshântshù kiáⁿsun）"it-ti̍t siotiāu ê siaⁿim.


#2_01 外 來 語：aphiàn
原 產 地：Tsiná廈門
台語漢字：阿片
台灣華語：鴉片(yāpiàn）
Tsiná華語：鴉片yāpiàn
英 語：opium

說明：「鴉片」，台語寫做「阿片」，發音「aphiàn」；日文寫做「阿片」，發音「ahen」。台灣mā有人稱它「烏薰」（o͘hun）。它屬tī天然麻醉壓制劑，醫學上用做麻醉性ê止痛藥；若是非科學研究用á是非醫用，就kā它歸類tī毒品。當做毒品ê時，傳統上用tī阿片ê吸毒工具有煙簽、煙燈、煙槍等等，一般kā生「阿片」加工成做熟「阿片」，了後so做細粒圓丸á是細條長條，tī火頂面烘軟了後，that入去煙槍ê煙鍋內底，kā煙鍋péng pêng對準火舌，了後吸火燒產生ê煙；食毒ê人中間，阿片癮輕ê人ta̍k工食阿片10~20 pái，重ê人ta̍k工tio̍h ài百gōa pái。


「阿片」ê阿拉伯語叫做「Afyūm」，華語翻譯做「阿芙蓉」，台語mā有照ánne稱呼ê「aphû’iông」；有詩為證：「風燈開火人倚床，燒來氣味芬而芳；始侵肝肺漸銷骨，瞢然墜入烏甜鄉。」這是賴和先生以筆名「懶雲」，tī 1924年11月11日出版ê《台灣民報》第二卷第23號發表ê一首舊詩〈阿芙蓉〉ê前幾句。這首詩一直寫到鴉片戰爭，寫到「台灣沾染更成俗」。Τio̍h算台灣割讓hō͘日本了後，後滕新平（ごぶち しんぺい，Gobutsi Shinpei）創建「阿片漸禁」ê「妙計」，「非止漸禁民忘苦，政府財源亦倍增；餘毒沉淪多黑籍，愚民密吸翻成癖。」


有一年，我kah阮牽手去英國旅遊，坐地下鐵ê時，阮牽手驚歎英國科技進步，一百gōa年前to̍h有地下鐵。電梯tùi幾十公尺深ê所在勻勻á起來ê時，我指siōng大ê一支柱á講：「Hit支柱á是咱tau捐建ê。」她ah一聲。我kā她說明講：「阿祖、伯公kah阿公，咱一家出三支薰槍，我bat聽老父生前講起，三支煙槍齊響ê時，普普á ētàng聽tio̍h「田厝kiáⁿ孫（tshântshù kiáⁿsun）」一直燒掉ê聲音。