《綠色短評》

 | | | 轉寄

為tio̍h無影無跡ê統一，講出「m̄是人」講ê話！

作者 李南衡, TsoânTâijī/全台字 by Tsng Hūiphêng 2023.06.18



Tsoânbîn Tâioânjī pán/全民台灣字版簡稱TsoânTâiJī

《 Le̍ksik toánphêng 》 Lí Lâmhêng

　 Ūitio̍h bôiáⁿ bôtsiah ê thóngit, kóngtshut "m̄ sī lâng" kóng ê ōe!

　　 Tsátsêng ū tsi̍t ūi lāu siansiⁿ kà góa siáⁿmi̍h kiò tsoh "jîntō tsúgī", lán nā khòaⁿtio̍h tsi̍tê lâng tng teh siūkhó͘, bôkoán i sī tó tsi̍t kok ê lâng, i ê tsongkàu sìngióng, i ê nîlêng, i ê sèngpia̍t, suijiân lán kah i oântsoân bô se̍ksāi, tānsī lán ē ùi lāisim huattshut tôngtsêng m̄kam, siūⁿ beh khì kā pangbâng, ánne tio̍h sī jîntō tsúgī. Tsitê sim huattián lo̍hkhì, khòaⁿtio̍h ū sìⁿmiā ê tōngbu̍t tio̍h siong ásī iaugō, lán mā ē huattshut liânbín tôngtsêng ê sim, siūⁿ beh kā i pangbâng. Tsiahê ōe góa itti̍t kì tī simkuaⁿ té.

　　 La̍kgue̍h tshejī, sinbûn pòtō kóng tsi̍t lépài tsêng tī tsi̍tê tsōtâmhōe, tsi̍t ūi Bíkok liûo̍h the̍h tio̍h phoksū ê Tiongkok ha̍ktsiá Lí Gē kàusiū kóng, Bíkok lāitsiàn ("Lâmpak tsiàntsing" 1861 nî sìgue̍h tsa̍pjī 1865 nî sìgue̍h tshikáu) hit tongsî Bíkok jînkháu 3,000 bān, lāitsiàn síkhì 300 bān, tshaputto sí tsi̍tsiâⁿ lâng. I kóng, Tiongkok ū thóngit ê le̍ksú thoânthóng, Tsîn Síhông, Hàn Bútè tio̍h sī inūi ánne "miâ sôe tsheⁿ sú". Tongkim Tiongkok léngsiù khì kàu kuntūi lāité, ūitio̍h "thóngit Tâioân" huah tshut "lêngkhó sitkhì tshing kun, mā bē sái sitkhì tshù thô͘" ê kháuhō, Tiongkok Tāilio̍k ū tsin tsē lâng tsúnpī tsòtshut hising. Hiāntshúsî Tiongkok Tāilio̍k kah Tâioân jînkháu lóng tsóng ū 14 ik, ūitio̍h tsó͘kok thóngit, tsúnkóng síkhì 1 ik 4 tshingbān lâng, sī tsi̍tê siôngthài, kah Bíkok lāitsiàn kāngkhoán jîí, jîtshiáⁿ tī jînlūi le̍ksú siōng kantaⁿ sǹg sī "小菜一碟" jîí.

　　 Khòaⁿ tsitê pòtō, góa kuiê thâukhak phôe lóng bâ khílâi. Siūⁿ khòaⁿ māi, 1 ik 4 tshingbān lâng ūitio̍h tsó͘kok thóngit tsiànsí, m̄ sī kantaⁿ tsi̍tê sò͘jī, múi tsi̍tê sìⁿmiā lóng sī pó lóng tio̍h tinsioh, hôhòng múi tsi̍tê lóng sī in pēbú ê simkuaⁿákiáⁿ, tsìtsió ū 2 ik 8 tshingbān ê pēbú kah 5 ik 6 tshingbān ê akong amá teh pisiong lâu ba̍ksái, tsún nā lóng íking kiathun seⁿ tsi̍tê gíná, tsìtsió koh ē ū 5 ik 6 tshingbān lâng teh pisiong lâu ba̍ksái. Ūitio̍h tshimtsiàm pa̍t kok ê thó͘tē, sí hiah tsē lâng hāi 10 kúi ik lâng pisiong lâu ba̍ksái káⁿ tio̍h?

　　 Tionghôa Jînbîn Kiōnghôkok tsū lâi m̄bat koán kòe ê Tâioân, sī ántsóaⁿ piàntsoh Tionghôa Jînbîn Kiōnghôkok putkhó hunkuah sînsèng léngthó͘ ê tsi̍tpō͘hūn leh? Tionghôa Jînbîn Kiōnghôkok ū tó tsi̍t hāng ētàng iúkoái Tâioân ê? Ùi tshunlítiúⁿ, hiongtìntiúⁿ , koān tshītiúⁿ, itti̍t kàu tsóngthóng hù tsóngthóng, kok kip ê bînì tāipiáu, lóng sī lán Tâioân lâng kakī soán tshutlâi ê, Tiongkok lâng ētàng soán siáⁿ? kokbîn só͘tit, tsha Tâioân tsi̍t tōa tsat, giânlūn tshutpán tsūiû, tsongkàu sìngióng tsūiû, thongsìn tsūiû, jînbîn ê khoàilo̍k tsísò͘, iliâu tsúitsún kah tsoânbîn kiānpó, tó tsi̍t hāng Tiongkok ētàng kah Tâioân píphēng? tsúitsún khah kē ê ngē beh pēngthun tsúitsún khah koân ê kóng h tsoh "thóngit". Khah bô ê kóng beh thè khah ū ê bô͘ lī tsōhok, m̄ kiaⁿ tshiò phòa lâng ê tshùi!

　　 Lí Gē kàusiū kóng, ūitio̍h tsó͘kok thóngit, hising 1 ik 4 tshingbān lâng kantaⁿ sǹg sī "小菜一碟" jîí. 2,300 gōa nî tsêng Tiongkok ha̍ktsiá Bēngtsú kóng;" Tshikún tsi sim, jîn kai iú tsi; Bû tshikún tsi sim, hui jîn iá." ìsù sī kóng tôngtsêng liânbín ê sim, múi tsi̍tê lâng lóng ū, nāsī bô tôngtsêng liânbín ê sim, m̄ sī lâng.

　　 Ūitio̍h bôiáⁿ bôtsiah ê thóngit, kóngtshut "m sī lâng" kóng ê ōe. Khóliân ah! 　　(230609)


Tsù," 小菜一碟"　　 tshiáⁿ liām Hôagí 惻隱之心，人皆有之；無惻隱之心，非人也。 Tshikún tsi sim, jîn kai iú tsi; Bû tshikún tsi sim, hui jîn iá.


Pe̍h-ōe-jī-pán/白話字版


《 Le̍k-sik toán-phêng 》 Lí Lâm-hêng

　 Ūi-tio̍h bô-iáⁿ bô-tsiah ê thóng-it, kóng-tshut "m̄ sī lâng" kóng ê ōe!

　　 Tsá-tsêng ū tsi̍t ūi lāu sian-siⁿ kà góa siáⁿ-mi̍h kiò tsoh "jîn-tō tsú-gī", lán nā khòaⁿ-tio̍h tsi̍t-ê lâng tng teh siū-khó͘, bô-koán i sī tó tsi̍t kok ê lâng, i ê tsong-kàu sìn-gióng, i ê nî-lêng, i ê sèng-pia̍t, sui-jiân lán kah i oân-tsoân bô se̍k-sāi, tān-sī lán ē ùi lāi-sim huat-tshut tông-tsêng m̄-kam, siūⁿ beh khì kā pang-bâng, án-ne tio̍h sī jîn-tō tsú-gī. Tsit-ê sim huat-tián lo̍h-khì, khòaⁿ-tio̍h ū sìⁿ-miā ê tōng-bu̍t tio̍h siong á-sī iau-gō, lán mā ē huat-tshut liân-bín tông-tsêng ê sim, siūⁿ beh kā i pang-bâng. Tsiah-ê ōe góa it-ti̍t kì tī sim-kuaⁿ té.

　　 La̍k-gue̍h tshe-jī, sin-bûn pò-tō kóng tsi̍t lé-pài tsêng tī tsi̍t-ê tsō-tâm-hōe, tsi̍t ūi Bí-kok liû-o̍h the̍h tio̍h phok-sū ê Tiong-kok ha̍k-tsiá Lí Gē kàu-siū kóng, Bí-kok lāi-tsiàn ("Lâm-pak tsiàn-tsing" 1861 nî sì-gue̍h tsa̍p-jī - 1865 nî sì-gue̍h tshe-káu) hit tong-sî Bí-kok jîn-kháu 3,000 bān, lāi-tsiàn sí-khì 300 bān, tsha-put-to sí tsi̍t-siâⁿ lâng. I kóng, Tiong-kok ū thóng-it ê le̍k-sú thoân-thóng, Tsîn Sí-hông, Hàn Bú-tè tio̍h sī in-ūi án-ne "miâ sôe tsheⁿ sú". Tong-kim Tiong-kok léng-siù khì kàu kun-tūi lāi-té, ūi-tio̍h "thóng-it Tâi-oân" huah tshut "lêng-khó sit-khì tshing kun, mā bē sái sit-khì tshù thô͘" ê kháu-hō, Tiong-kok Tāi-lio̍k ū tsin tsē lâng tsún-pī tsò-tshut hi-sing. Hiān-tshú-sî Tiong-kok Tāi-lio̍k kah Tâi-oân jîn-kháu lóng tsóng ū 14 ik, ūi-tio̍h tsó͘-kok thóng-it, tsún-kóng sí-khì 1 ik 4 tshing-bān lâng, sī tsi̍t-ê siông-thài, kah Bí-kok lāi-tsiàn kāng-khoán jî-í, jî-tshiáⁿ tī jîn-lūi le̍k-sú siōng kan-taⁿ sǹg sī "小菜一碟" jî-í.

　　 Khòaⁿ tsit-ê pò-tō, góa kui-ê thâu-khak phôe lóng bâ khí-lâi. Siūⁿ khòaⁿ māi, 1 ik 4 tshing-bān lâng ūi-tio̍h tsó͘-kok thóng-it tsiàn-sí, m̄ sī kan-taⁿ tsi̍t-ê sò͘-jī, múi tsi̍t-ê sìⁿ-miā lóng sī pó lóng tio̍h tin-sioh, hô-hòng múi tsi̍t-ê lóng sī in pē-bú ê sim-kuaⁿ-á-kiáⁿ, tsì-tsió ū 2 ik 8 tshing-bān ê pē-bú kah 5 ik 6 tshing-bān ê a-kong a-má teh pi-siong lâu ba̍k-sái, tsún nā lóng í-king kiat-hun seⁿ tsi̍t-ê gín-á, tsì-tsió koh ē ū 5 ik 6 tshing-bān lâng teh pi-siong lâu ba̍k-sái. Ūi-tio̍h tshim-tsiàm pa̍t kok ê thó͘-tē, sí hiah tsē lâng hāi 10 kúi ik lâng pi-siong lâu ba̍k-sái káⁿ tio̍h?

　　 Tiong-hôa Jîn-bîn Kiōng-hô-kok tsū lâi m̄-bat koán kòe ê Tâi-oân, sī án-tsóaⁿ piàn-tsoh Tiong-hôa Jîn-bîn Kiōng-hô-kok put-khó hun-kuah sîn-sèng léng-thó͘ ê tsi̍t-pō͘-hūn leh? Tiong-hôa Jîn-bîn Kiōng-hô-kok ū tó tsi̍t hāng ē-tàng iú-koái Tâi-oân ê? Ùi tshun-lí-tiúⁿ, hiong-tìn-tiúⁿ , koān tshī-tiúⁿ, it-ti̍t kàu tsóng-thóng hù tsóng-thóng, kok kip ê bîn-ì tāi-piáu, lóng sī lán Tâi-oân lâng ka-kī soán tshut-lâi ê, Tiong-kok lâng ē-tàng soán siáⁿ? kok-bîn só͘-tit, tsha Tâi-oân tsi̍t tōa tsat, giân-lūn tshut-pán tsū-iû, tsong-kàu sìn-gióng tsū-iû, thong-sìn tsū-iû, jîn-bîn ê khoài-lo̍k tsí-sò͘, i-liâu tsúi-tsún kah tsoân-bîn kiān-pó, tó tsi̍t hāng Tiong-kok ē-tàng kah Tâi-oân pí-phēng? tsúi-tsún khah kē ê ngē beh pēng-thun tsúi-tsún khah koân ê kóng hō-tsoh "thóng-it". Khah bô ê kóng beh thè khah ū ê bô͘ lī tsō-hok, m̄ kiaⁿ tshiò phòa lâng ê tshùi!

　　 Lí Gē kàu-siū kóng, ūi-tio̍h tsó͘-kok thóng-it, hi-sing 1 ik 4 tshing-bān lâng kan-taⁿ sǹg sī "小菜一碟" jî-í. 2,300 gōa nî tsêng Tiong-kok ha̍k-tsiá Bēng-tsú kóng;" Tshik-ún tsi sim, jîn kai iú tsi; Bû tshik-ún tsi sim, hui jîn iá." ì-sù sī kóng tông-tsêng liân-bín ê sim, múi tsi̍t-ê lâng lóng ū, nā-sī bô tông-tsêng liân-bín ê sim, m̄ sī lâng.

　　 Ūi-tio̍h bô-iáⁿ bô-tsiah ê thóng-it, kóng-tshut "m sī lâng" kóng ê ōe. Khó-liân ah! 　　(230609)


Tsù," 小菜一碟"　　 tshiáⁿ liām Hôa-gí 惻隱之心，人皆有之；無惻隱之心，非人也。 Tshik-ún tsi sim, jîn kai iú tsi; Bû tshik-ún tsi sim, hui jîn iá.





　　早前有一位老先生教我啥物叫作「人道主義」：咱若看tio̍h一個人當teh受苦，無管伊是tó一國ê人，伊ê宗教信仰，伊ê年齡，伊ê性別，雖然咱kah伊完全無熟sāi，但是咱ē ùi內心發出同情m̄甘，想beh去kā幫忙，án-netio̍h是人道主義。Tsit-ê心發展落去，看tio̍h有生命ê動物tio̍h傷抑是iau餓，咱māē發出憐憫同情ê心，想beh kā伊幫忙。Tsiah-ê話我一直記tī心肝底。

　　六月初二，新聞報導講一禮拜前tī一個座談會，一位美國留學the̍h tio̍h博士ê中國學者李毅教授講，美國內戰（「南北戰爭」1861年四月十二– 1865年四月初九）hit當時美國人口3,000萬，內戰死去300萬，差不多死一成人。伊講，中國有統一ê歷史傳統，秦始皇、漢武帝tio̍h是因為án-ne「名垂青史」。當今中國領袖去到軍隊內底，為tio̍h「統一台灣」喝出「寧可失去千軍，mā bē使失去寸土」ê口號，中國大陸有真tsē人準備做出犧牲。現此時中國大陸kah台灣人口lóng總有14億，為tio̍h祖國統一，準講死去1億4千萬人，是一個常態，kah美國內戰仝款而已，而且tī人類歷史上kan-taⁿ算是「小菜一碟」而已。

　　看tsit-ê報導，我歸个頭殼皮lóng bâ起來。想看māi，1億4千萬人為tio̍h祖國統一戰死，m̄是kan-taⁿ一个數字，每一个生命lóng是寶lóng tio̍h珍惜，何況每一个lóng是in父母ê心肝ákiáⁿ，至少有2億8千萬ê父母kah 5億6千萬ê阿公阿媽teh悲傷流目屎，準若lóng已經結婚生一個gín-á，至少kohē有5億6千萬人teh悲傷流目屎。為tio̍h侵佔別國ê土地，死hiah tsē人害10幾億人悲傷流目屎敢tio̍h？

　　中華人民共和國自來m̄-bat管過ê台灣，是按怎變作中華人民共和國不可分割神聖領土ê一部分leh？中華人民共和國有tó一項ē-tàng誘拐台灣ê？Ùi村里長、鄉鎮長、縣市長，一直到總統副總統，各級ê民意代表，lóng是咱台灣人家己選出來ê，中國人ē-tàng選啥？國民所得、差台灣一大截，言論出版自由、宗教信仰自由、通信自由，人民ê快樂指數，醫療水準kah全民健保，tó一項中國ē-tàng kah台灣比phēng？水準khah低-·ê 硬beh併吞水準khah koân-·ê講號作「統一」。Khah無-·ê講beh替khah有-·ê謀利造福，m̄驚笑破人ê嘴！

　　李毅教授講，為tio̍h祖國統一，犧牲1億4千萬人kan-taⁿ算是「小菜一碟」而已。2,300外年前中國學者孟子講；「惻隱之心，人皆有之；無惻隱之心，非人也。」意思是講同情憐憫ê心，每一個人lóng有，若是無同情憐憫ê心，m̄是人。

　　為tio̍h無影無跡ê統一，講出「m是人」講ê話。可憐啊！　　(230609)


註：「小菜一碟」　　請唸華語

惻隱之心，人皆有之；無惻隱之心，非人也。 Tshik-ún tsi sim, jîn kai iú tsi; Bû tshik-ún tsi sim, hui jîn iá.