《綠色短評》

 | | | 轉寄

教育m̄是hō͘你成做菁英傲慢ê資本！

作者 李南衡, TsoânTâijī/全台字 by Tsng Hūiphêng 2022.10.16

Tsoânbîn Tâioânjī pán/全民台灣字版簡稱TsoânTâiJī


《 Le̍ksik toánphêng 》　 Lí Lâmhêng


　　　　Kàuio̍k m̄ sī hō͘ lí tsiâⁿtsò tsinging ngō͘bān ê tsupún!


Káugue̍h jītsa̍p, Bîntsiòngtóng li̍púi, Sintik tshītiúⁿ tshamsoánjîn Ko Khēngan tī Tāipak tiàukhui kìtsiáhōe kóng, góa Ko Khēngan m̄ sī Lîm Tìkian. Góa Ko Khēngan ùi sèhàn kàu tōa, Pakitlú Tâitāi mài kóng, Sutāi mā sī póngsiú ji̍pkhì· ê, Tâitāi sī tēit miâ pitgia̍p, goán m̄ sī tshintshiūⁿ siáⁿmi̍h Tionghôa Tāiha̍k Iākanpō͘, liáuāu tsiah tio̍h khì tsò Tâitāi ê tsit ê se̍ksū lâi koàn tsúi.


　　 Káugue̍h jītsa̍p àm, Bîntsìntóng Sin tik tshītiúⁿ tshamsoánjîn Sím Hūikhēng tī Bīntsheh téngbīn huatbûn, tsí Bîntsiòngtóng tshamsoánjîn Ko Khēngan kóng "goán kináji̍t m̄ sī tshintshiūⁿ siáⁿmi̍h Tionghôa Tāiha̍k Iākan pō͘", tsit kù ōe hō͘ i siūⁿ kóng ná ē ánne? tsòtshân ê lāubú khikkhó͘ hō͘ i tha̍ktsheh, kiôngtiāu "tha̍ktsu, kàuio̍k, sī beh hō͘ lán ētàng tsiâⁿtsò koh khah hó ê lâng, ētàng kā lán só͘ o̍h·ê kònghiàn hō͘ siāhōe, pangtsō͘ suiàu pangtsō͘ ê lâng, kàuio̍k m̄ sī hō͘ lí tsiâⁿtsò tsinging ngō͘bān ê tsupún!" kóng tit tsiâⁿ hó.


Khó ji̍p tēit liû ê ha̍khāu, tha̍k hó ha̍khāu, sī jînsing ta̍h tshut hēngūn ê tēit pō͘ nāniā. Tsátsêng Tâioân múi nî Tāitsuan Liânkhó, lóng ē kongpò͘ kah, it, piáⁿ tso͘ ê tsiōnggoân. Lán beh mn̄g· ê sī hiahê Tâioân siōngkài kia̍ttshut ê jîntsâi, tsinging tiong ê tsinging, lō͘bóe tùi siāhōe, tùi kokka, tùi jînlūi ū tsò siáⁿmi̍h ta̍ttit lán siàuliām ê kònghiàn ábô? Tse pí gâu tha̍ktsheh, tha̍k hó ha̍khāu koh khah iàukín.


　　 Lán ēng Lô Itkun tsò lē, tsi̍tê Hualian gíná, siáuha̍k tha̍k Hualian Sutsuan Hùsió, siáuha̍k gō͘ nî tio̍h inūi sêngtsik iuua̍t thiàukip khì tha̍k Hualiânkoānli̍p Huikong Koktiong, kotiong lâi Tāipak tha̍k Kiànkok Tiongha̍k sò͘lí tsuiupan. Jī nî tha̍kliáu khó ji̍pkhì Tâioân Tāiha̍k Iha̍khē, lâng tha̍k tshit nî ê iha̍khē, i la̍k nî tha̍k pitgia̍p. Pitgia̍p láu khì Huitsiu Malawi tsò nn̄g nî thètāie̍k ising, pangtsō͘ tongtē ê AIDS pēⁿ hoāntsiá. Tńglâi Tâioân liáuāu, tī Tâitāi Pēⁿīⁿ lāikho kangtsok koh tī kámjiámkho siū hùn, i kuattēng tsoh hônge̍k isu. Tshúāu i iûgoân ē tńgkhì Tâitāi Pēⁿīⁿ khòaⁿtsín, Tsútī AIDS pēⁿ hoāntsiá. 2007 nî khí, Tsitkoánsú lio̍ksio̍k phàikhián 5 miâ iusiù ê hônge̍k isu khì Bíkok, tsiapsiū CDC ê liûhêngpēⁿ tiâutsa hùnliān. Nn̄g nî kîkan, hō͘ i siūik tsiâⁿ tōa.


2019 nîté tī PTT téngbīn khòaⁿtio̍h Tiongkok ū lūisū SARS e̍ktsêng sìnsit, tēit sîkan kóaⁿkín hiòng Ōeho̍kpō͘ téngsi pòkò, Ōeho̍kpō͘ sûisî phài 3 ūi tsuanka khì Búhàn si̍ttē liáukái, tsi̍t hongbīn tsoân Tâioân sûisî thêko kéngkài kah hôngpī, hō͘ tsènghú the̍htsá tsi̍ttōapō͘ tsò hônge̍k ê tshòsi, kìmtsí Búhàn huiki ti̍t pue Tâioân, hō͘ Tâioân phiahbián liáu e̍ktsêng ê tshiongkik. Kiⁿî tshitgue̍h tiong, Ōeho̍k Pō͘tiúⁿ Tân Sîtiong sîtsit tâuji̍p Tâipak Tshītiúⁿ Tshamsoán ua̍htāng, nâ pe̍h tsèngkheh mē i pō͘tiúⁿ jīmlāi hônge̍k kangtsok "Tsiòngsòe bô lêng, thiámsí saⁿ kun." Tân Sîtiong pō͘tiúⁿ tshiòtshiò ìn kóng, kantāⁿ thiámsí Itkun la̍h! I kóng ê Itkun, tio̍h sī Ōeho̍kpō͘ iliâu ìnpiàntso͘ hùtso͘tiúⁿ Lô Itkun. Saⁿgue̍h saⁿtsa̍pit, Tiongiong Liûhêng E̍ktsêng Tsíhui Tiongsim tsíhuikuaⁿ Tân Sîtiong pō͘tiúⁿ tshutse̍k Sióing Tsi Iúhōe ê sî thàulāu, Lô Itkun ū tsi̍t kang àmsî 11 tiám 40 hun hiòng i tshéngkà, kóng i ittēng tio̍h tńgkhì tshù sé saⁿ, koh bô sé tio̍h bô saⁿ thang ōaⁿ. Tân Sîtiong pō͘tiúⁿ kóngkah simthâu sng,"ba̍ksái ti̍tti̍t beh lâu tshut lâi."


　　 Kàuio̍k m̄ sī hō͘ lí tsiâⁿtsò tsinging ngō͘bān ê tsupún, tiōngiàu·ê sī lí ūi siāhōe kokka jînlūi tsò siáⁿ. (220923)



Pe̍h-ōe-jī-pán/白話字版


《 Le̍k-sik toán-phêng 》　 Lí Lâm-hêng


　　　　Kàu-io̍k m̄ sī hō͘ lí tsiâⁿ-tsò tsing-ing ngō͘-bān ê tsu-pún!


Káu-gue̍h jī-tsa̍p, Bîn-tsiòng-tóng li̍p-úi, Sin-tik tshī-tiúⁿ tsham-soán-jîn Ko Khēng-an tī Tāi-pak tiàu-khui kì-tsiá-hōe kóng, góa Ko Khēng-an m̄ sī Lîm Tì-kian. Góa Ko Khēng-an ùi sè-hàn kàu tōa, Pak-it-lú Tâi-tāi mài kóng, Su-tāi mā sī póng-siú ji̍p-khì-· ê, Tâi-tāi sī tē-it miâ pit-gia̍p, goán m̄ sī tshin-tshiūⁿ siáⁿ-mi̍h Tiong-hôa Tāi-ha̍k Iā-kan-pō͘, liáu-āu tsiah tio̍h khì tsò Tâi-tāi ê tsit ê se̍k-sū lâi koàn tsúi.


　　 Káu-gue̍h jī-tsa̍p àm, Bîn-tsìn-tóng Sin tik tshī-tiúⁿ tsham-soán-jîn Sím Hūi-khēng tī Bīn-tsheh téng-bīn huat-bûn, tsí Bîn-tsiòng-tóng tsham-soán-jîn Ko Khēng-an kóng "goán kin-á-ji̍t m̄ sī tshin-tshiūⁿ siáⁿ-mi̍h Tiong-hôa Tāi-ha̍k Iā-kan pō͘", tsit kù ōe hō͘ i siūⁿ kóng ná ē án-ne? tsò-tshân ê lāu-bú khik-khó͘ hō͘ i tha̍k-tsheh, kiông-tiāu "tha̍k-tsu, kàu-io̍k, sī beh hō͘ lán ē-tàng tsiâⁿ-tsò koh- khah hó ê lâng, ē-tàng kā lán só͘ o̍h-·ê kòng-hiàn hō͘ siā-hōe, pang-tsō͘ su-iàu pang-tsō͘ ê lâng, kàu-io̍k m̄ sī hō͘ lí tsiâⁿ-tsò tsing-ing ngō͘-bān ê tsu-pún!" kóng tit tsiâⁿ hó.


Khó ji̍p tē-it liû ê ha̍k-hāu, tha̍k hó ha̍k-hāu, sī jîn-sing ta̍h tshut hēng-ūn ê tē-it pō͘ nā-niā. Tsá-tsêng Tâi-oân múi nî Tāi-tsuan Liân-khó, lóng ē kong-pò͘ kah, it, piáⁿ tso͘ ê tsiōng-goân. Lán beh mn̄g-· ê sī hiah-ê Tâi-oân siōng-kài kia̍t-tshut ê jîn-tsâi, tsing-ing tiong ê tsing-ing, lō͘-bóe tùi siā-hōe, tùi kok-ka, tùi jîn-lūi ū tsò siáⁿ-mi̍h ta̍t-tit lán siàu-liām ê kòng-hiàn á-bô? Tse pí gâu tha̍k-tsheh, tha̍k hó ha̍k-hāu koh khah iàu-kín.


　　 Lán ēng Lô It-kun tsò lē, tsi̍t-ê Hua-lian gín-á, siáu-ha̍k tha̍k Hua-lian Su-tsuan Hù-sió, siáu-ha̍k gō͘ nî tio̍h in-ūi sêng-tsik iu-ua̍t thiàu-kip khì tha̍k Hua-liân-koān-li̍p Hue-kong Kok-tiong, ko-tiong lâi Tāi-pak tha̍k Kiàn-kok Tiong-ha̍k sò͘-lí tsu-iu-pan. Jī nî tha̍k-liáu khó ji̍p-khì Tâi-oân Tāi-ha̍k I-ha̍k-hē, lâng tha̍k tshit nî ê i-ha̍k-hē, i la̍k nî tha̍k pit-gia̍p. Pit-gia̍p láu khì Hui-tsiu Malawi tsò nn̄g nî thè-tāi-e̍k i-sing, pang-tsō͘ tong-tē ê AIDS pēⁿ hoān-tsiá. Tńg-lâi Tâi-oân liáu-āu, tī Tâi-tāi Pēⁿ-īⁿ lāi-kho kang-tsok koh tī kám-jiám-kho siū hùn, i kuat-tēng tsoh hông-e̍k i-su. Tshú-āu i iû-goân ē tńg-khì Tâi-tāi Pēⁿ-īⁿ khòaⁿ-tsín, Tsú-tī AIDS pēⁿ hoān-tsiá. 2007 nî khí, Tsit-koán-sú lio̍k-sio̍k phài-khián 5 miâ iu-siù ê hông-e̍k i-su khì Bí-kok, tsiap-siū CDC ê liû-hêng-pēⁿ tiâu-tsa hùn-liān. Nn̄g nî kî-kan, hō͘ i siū-ik tsiâⁿ tōa.


2019 nî-té tī PTT téng-bīn khòaⁿ-tio̍h Tiong-kok ū lūi-sū SARS e̍k-tsêng sìn-sit, tē-it sî-kan kóaⁿ-kín hiòng Ōe-ho̍k-pō͘ téng-si pò-kò, Ōe-ho̍k-pō͘ sûi-sî phài 3 ūi tsuan-ka khì Bú-hàn si̍t-tē liáu-kái, tsi̍t hong-bīn tsoân Tâi-oân sûi-sî thê-ko kéng-kài kah hông-pī, hō͘ tsèng-hú the̍h-tsá tsi̍t-tōa-pō͘ tsò hông-e̍k ê tshò-si, kìm-tsí Bú-hàn hui-ki ti̍t pue Tâi-oân, hō͘ Tâi-oân phiah-bián liáu e̍k-tsêng ê tshiong-kik. Kin-nî tshit-gue̍h tiong, Ōe-ho̍k Pō͘-tiúⁿ Tân Sî-tiong sî-tsit tâu-ji̍p Tâi-pak Tshī-tiúⁿ Tsham-soán ua̍h-tāng, nâ pe̍h tsèng-kheh mē i pō͘-tiúⁿ jīm-lāi hông-e̍k kang-tsok "Tsiòng-sòe bô lêng, thiám-sí saⁿ kun." Tân Sî-tiong pō͘-tiúⁿ tshiò-tshiò ìn kóng, kan-tāⁿ thiám-sí It-kun la̍h! I kóng ê It-kun, tio̍h sī Ōe-ho̍k-pō͘ i-liâu ìn-piàn-tso͘ hù-tso͘-tiúⁿ Lô It-kun. Saⁿ-gue̍h saⁿ-tsa̍p-it, Tiong-iong Liû-hêng E̍k-tsêng Tsí-hui Tiong-sim tsí-hui-kuaⁿ Tân Sî-tiong pō͘-tiúⁿ tshut-se̍k Sió-ing Tsi Iú-hōe ê sî thàu-lāu, Lô It-kun ū tsi̍t kang àm-sî 11 tiám 40 hun hiòng i tshéng-kà, kóng i it-tēng tio̍h tńg-khì tshù sé saⁿ, koh bô sé tio̍h bô saⁿ thang ōaⁿ. Tân Sî-tiong pō͘-tiúⁿ kóng-kah sim-thâu sng,"ba̍k-sái ti̍t-ti̍t beh lâu tshut lâi."


　　 Kàu-io̍k m̄ sī hō͘ lí tsiâⁿ-tsò tsing-ing ngō͘-bān ê tsu-pún, tiōng-iàu-·ê sī lí ūi siā-hōe kok-ka jîn-lūi tsò siáⁿ. (220923)





九月二十，民眾黨立委、新竹市長參選人高虹安tī台北召開記者會講，我高虹安m̄是林智堅。我高虹安ùi細漢到大，北一女台大mài講，師大mā是榜首入去ê，台大是第一名畢業，阮m̄是親像啥物中華大學夜間部，了後tsiah tio̍h去做台大ê tsit個碩士來灌水。


　　九月二十暗，民進黨新竹市長參選人沈慧虹tī面冊頂面發文，指民眾黨參選人高虹安講「阮今á日m̄是親像啥物中華大學夜間部」，tsit句話hō͘伊想講ná ē án-ne？做田ê老母刻苦hō͘伊讀冊，強調「讀書、教育，是beh hō͘咱ētàng成做koh-khah好ê人，ē-tàng kā咱所學ê貢獻hō͘社會，幫助需要幫助ê人，教育m̄是hō͘你成做菁英傲慢ê資本！」講得tsiâⁿ好．


考入第一流ê學校、讀好學校，是人生踏出幸運ê第一步nā-ni。早前台灣每年大專聯考，lóngē公佈甲、乙、丙組ê狀元。咱beh問ê是hiah-ê台灣上蓋傑出ê人才、菁英中ê菁英，路尾對社會、對國家、對人類有做啥物值得咱數念ê貢獻á-bô？Tse比gâu讀冊、讀好學校koh khah要緊。


　　咱用羅一鈞做例，一個花蓮gín-á，小學讀花蓮師專附小，小學五年tio̍h因為成績優異跳級去讀花蓮縣立花崗國中，高中來台北讀建國中學數理資優班。二年讀了考入去台灣大學醫學系，人讀七年ê醫學系，伊六年讀畢業。畢業了去非洲Malawi作兩年替代役醫生，幫助當地êAIDS病患者。轉來台灣了後，tī台大病院內科工作kohtī感染科受訓，伊決定作防疫醫師。此後伊猶原ē轉去台大病院看診，主治AIDS病患者。2007年起，疾管署陸續派遣5名優秀ê防疫醫師去美國，接受CDCê流行病調查訓練。兩年期間，hō͘伊受益tsiâⁿ大。


2019年底tīPTT頂面看tio̍h中國有類似SARS疫情訊息，第一時間趕緊向衛服部頂司報告，衛服部隨時派三位專家去武漢實地瞭解，一方面全台灣隨時提高警戒kah防備，hō͘政府提早一大步做防疫ê措施，禁止武漢飛機直飛台灣、hō͘台灣避免了疫情ê衝擊。今年七月中，衛服部長陳時中辭職投入台北市長參選活動，藍白政客罵伊部長任內防疫工作「將帥無能，累死三軍。」陳時中笑笑應講：kan-tāⁿ累壞一鈞la̍h！伊講ê一鈞，tio̍h是衛服部醫療應變組副組長羅一鈞。三月三十一，中央流行疫情指揮中心指揮官陳時中出席小英之友會ê時透露，羅一鈞有一工暗時11時40分向他請假，講伊一定tio̍h轉去厝洗衫，koh無洗tio̍h無衫thang換。陳時中講kah心頭酸，「目屎直直beh流出來。」


　　教育m̄是hō͘你成做菁英傲慢ê資本，重要ê是你為社會國家人類做啥。 (220923)