《《台灣青年》精選台譯》

 | | | 轉寄

Lán Tâi-oân tó thâu-tsi̍t-ê hui-hêng-oân Tsiā Bûn-ta̍t Kì-tsiá /咱台灣頭一个飛行員 謝文達

作者 《台灣青年》記者, 台譯：Lîm Tsùn-io̍k 2020.05.10

1920 nî la̍k-go̍eh tshe-jī sī thâu-tsi̍t pái tshin-tshiūⁿ jo̍ah-thiⁿ ê ji̍t-tsí, he sī im-tîm ê thian-khong; tsá-khí sî ū tsi̍t-tiám-á ian-bū, m̄-koh tsiap-kīn ē-po͘ ê sî, thiⁿ-téng piàn kah jú lâi jú nâ, tshiū-á-ńg mā jú lâi jú kāu, tshiū-ki kah tshiū-hio̍h kah-ná iáu teh ài-khùn. Heh, góa kúi kang tsêng to̍h tsai Tsiā Bûn-ta̍t sian-.siⁿ beh sái hui-hêng-ki lâi Tang-kiaⁿ hóng-būn, to̍h sī tsit kang ê tsa̍p-jī tiám pòaⁿ tsó-iū.

Pit-kèng sī kâng lūi ē hō͘-siong thiàⁿ-sioh, tng góa thiaⁿ-kóng i hit kang beh pue-lâi ê sî, liân I-ta-lí-ah ê tōa hui-hêng to bē kám-kak ū hèng-tshù ê góa, tsio kúi-ūi tông-hiong, kah-ná thêng-hûn kà-bū, tsông khì tong-sî beh kàng-lo̍h ê Tang-kiaⁿ uan Su-sa-khih（すさき）hái-piⁿ ê thūn-hái sin-sing tē. Tī ī-tēng kàng-lo̍h sî-kan tsìn-tsêng, tông-hiong ê lâm-lí, sin-sū kah ha̍k-sing í-king ū saⁿ-tsa̍p gōa lâng tsū-tsi̍p tī hia; tsin tsē kuan-tsiòng í-king khiā tī lēng-gōa tsi̍t thâu, hêng-sêng kah-ná jîn-tshiûⁿ, só͘-ū ê lâng lóng ǹg thiⁿ-téng teh siòng, teh bāng. Oh, ū lâng huah kóng lâi à, góa tsiū án-ne gia̍h thâu liâu-bāng, khòaⁿ-tio̍h khong-tiong hn̄g-hn̄g ê só͘-tsāi kah-ná tsiáu-á ê hui-hêng-ki iáⁿ. Ah! ū-iáⁿ lâi à, tāi-ke put-iok-jî-tông phah pho̍k-á lâi huan-gêng; tshit, peh hun-tsing liáu-āu, hui-hêng-ki phŏng tsi̍t-.siaⁿ, iok saⁿ-pah kong-tshioh ê koân-tō͘ pue-kòe, góan ēng bō-á kah tshiú-kin-á tùi hui-hêng-ki ia̍t lâi ia̍t khì, góa khòaⁿ-tio̍h Tsiā sian-.siⁿ gia̍h tshiú huaⁿ-hí tùi kuan-tsiòng ia̍t tshiú. Hui-hêng-ki koh se̍h îⁿ-kho͘-á nn̄g liàn liáu-āu, tī tāi-ke huah bān-sòe ê siaⁿ tiong í kám-siā ê hong-sik kàng-lo̍h. Tông-hiong tâng-tsê oá-khì gêng-tsiap tshùi tshiò ba̍k tshiò lo̍h hui-hêng-ki ê Tsiā sian-.siⁿ, tāi-ke lâi huaⁿ-hí kóng-ōe, tông-hiong ū tsún-pī hue-kho͘, iû khì-tsit ko-ngá ê Tshân hu-jîn tshin-tsū hiàn tsiūⁿ, khèng-tsiok i ê sêng-kong. Án-ne tī huaⁿ-hí ê khì-hun tiong, Tsiā sian-.siⁿ sió-khóa hioh-khùn liáu-āu, i te̍k-pia̍t kái-sueh i ì-ài ê hui-hêng-ki ê sè-tsiat, ta̍k lâng lóng kám-kak tsin tshù-bī, jî-tshiáⁿ tsham-kuan hui-hêng-ki ê ta̍k pō͘-hūn. Tī tsiok-hō ê khì-hun tiong, Tsiā sian-.siⁿ koh tsi̍t pái ting-ki, tī tè-kok siú-to͘ ê khong-tiong se̍h tsi̍t liàn liáu-āu, koh pue tńg-khì Tsu-ta-nu-mah（つだぬま）.

Ah, kok-ūi hiong-tshin, góa ē-tàng tshin-ba̍k khòaⁿ-tio̍h lán tshing-liân tông-pau tsū-iû pue-kòe tè-kok ê siú-to͘, tse sī hô-téng huaⁿ-hí ê tāi-tsì, tio̍h lâi tsiok-hok lán Tâi-oân ê tshing-liân hui-hêng-oân, kám m̄-sī? Tsiā sian-.siⁿ kin-nî tú jī-tsa̍p hòe, sī lán Tâi-oân Hô͘-lô͘-tun hū-kīn ê lâng, lāu-pē hō-tsò Tsiā Tshun-tî, i sī tsit-ê hù-jū ka-têng ê to̍k-seⁿ kiáⁿ. Tùi tsa̍p-gō͘ hòe ê tshun-thiⁿ khai-sí, i to̍h tī Tâi-tiong tiong-ha̍k tha̍k tsheh（E̍k-tsù, Tâi-tiong It-tiong tē-it kài）, tùi sin ê mi̍h-kiāⁿ ū ke̍k-tōa ê hèng-tshù, kò-sèng bē ài tòe lâng tsò í-king tsò-kòe ê tāi-tsì. Só͘-í tī tiong-ha̍k ê sî, i bô hut-lio̍k lāu-su ê kong-khò, m̄-koh, i bô sí-tha̍k kàu-kho-su khò lāi ê tsheh, tùi kî-tha ì-sik hêng-thài ê būn-tê mā tshiong-móa jia̍t-tsêng. Tsit tsióng huat-kiàn sin sè-kài ê tsing-sîn kah tùi sin ua̍h-tāng ê ǹg-bāng, hō͘ i kuat-tēng beh tsiâⁿ-tsò tsi̍t-ê hui-hêng-oân. I it-tān kuat-tēng to̍h siūⁿ beh tsīn kín lâi tsìn-hêng, só͘-í, Tsiā sian-.siⁿ siūⁿ beh tōa-táⁿ lī-khui ha̍k-hāu, khì Tang-kiaⁿ tsiap-siū hui-hêng hùn-liān, bô beh tán kàu pit-gia̍p tián-lé. I hiòng pē-bú thê-tshut tsit-ê kè-ōe, m̄-koh, i iáu sī thiaⁿ pē-bú kah lāu-su ê ōe, tńg-khì ha̍k-hāu kè-sio̍k tha̍k kàu pit-gia̍p, liáu-āu tī 1918 nî sì-.go̍eh, Tha-ga-uah（たがわ）hāu-tiúⁿ siāu-kài i khì tha̍k Tshi-bah（ちば）koān Tshu-ta-nu-mah（つだぬま）ê I-thó͘（いとう）hui-hêng gián-kiù-só͘. I phah-piàⁿ ha̍k-si̍p koh ló͘-le̍k kang-tsok, suah kòe-lô tì-sú sîn-king thiàⁿ, hó-ka-tsài m̄-sī tsin giâm-tiōng; i ê ki-lêng it-ti̍t thê-sing, hông o-ló kóng ē-sái tsò tsí-tō lāu-su. Kàu kin-nî it-go̍eh iáu-bōe tsi̍t nî ê sî-kan, i to̍h thong-kòe tan-to̍k kà-sú ê hui-hêng hí-khó. Só͘-í, Tsiā sian-.siⁿ kám-kak su-iàu ka-kī ê hui-hêng-ki; in tau ê tsîⁿ-hāng m̄-sī tsin liōng-siōng, m̄-koh, in lāu-pē ū tsàn-sêng, to̍h ēng tsi̍t-bān gōa îⁿ tùi thâu-tsi̍t-ê tī Tang-kiaⁿ kah Tāi-pán tsi kan tn̂g-tô͘ hui-hêng ê Ia-ma-ga-thah（やまがた）bé-tio̍h i hit tâi ài-ki. Tse í-gōa, tsìn-ji̍p hui-hêng gián-kiù-só͘ ta̍k kò-go̍eh ê hùi-iōng tāi-iok ài saⁿ-pah îⁿ tsó-iū, tse hō͘ i oh-tit î-tshî lo̍h-.khì ê khóan. Goá ūi lán tông-pau tiong-kan ū tsit tsióng tshing-liân kah i ê pē-bú kám-kak huaⁿ-hí kah kám-siā; tng góa thiaⁿ-tio̍h tsit tsióng khùn-lân ê sî, ūi-tio̍h Tsiā sian-.siⁿ ê tsiong-lâi, ū put-tsí-á tông-tsêng ê sim. Kin-kì góa só͘ tsai, Tsiā sian-.siⁿ ū beh tsham-ka tī la̍k-.go̍eh 21 ji̍t kí-hêng ê Hông-ka Hui-hêng Hia̍p-hōe ê pí-sài, jî-tshiáⁿ beh tī tshit-.go̍eh hā-sûn ēng i ê hui-hêng-ki pue tńg-khì lán Tâi-oân ê kò͘-hiong, tsò hui-hêng hóng-būn. Ǹg bāng tông-hiong jîn-sū tùi tsit-ê tông-pau hui-hêng tshing-liân ê tián-bōng piáu-sī kuan-sim kah tông-tsêng.
v v v v
Hiān-tāi ê hù-hô

Tong-kim ê hù-hô lâng kan-taⁿ kip-beh tsik-tsū kò-jîn tsâi-sán, tùi kong-kiōng sū-gia̍p kah tsû-siān hêng-ûi tsin léng-tām, kik bô khòaⁿ-kìⁿ; ing-kai tsū-huat-tik ê suah piàn-sêng pī-tōng, lóng sī teh tsò kau-tsè sèng kah ū bo̍k-tik ê m̄ tsêng-gōan ê hiàn-kim. Hiah-ê í-king tsiâⁿ-tsò só͘-ūi ê kim-tsîⁿ lô͘-lē, in-ūi kim-tsîⁿ ê gôan-in sīm-tsì bē liáu-kái jîn-tsêng sè-sū ê lâng, kiám-tshái ē-sái kóng sī put-khó su-gī ê kú-tsí —— ū lâng án-ne kóng.

1920年六月初二是頭一pái親像熱天ê日子，he是陰沉ê天空；早起時有一點á煙霧，m̄-koh接近下晡ê時，天頂變kah jú來jú藍，樹á蔭mā jú來jú厚，樹枝kah樹葉kah-ná iáu teh ài睏。Heh，我幾工前to̍h知謝文達先生beh駛飛行機來東京訪問，to̍h是tsit工ê十二點半左右。

畢竟是仝類ē互相疼惜，當我聽講伊hit工beh飛來ê時，連意大利ê大飛行都bē感覺有興趣ê我，招幾位同鄉，kah-ná騰雲駕霧，tsông去當時beh降落ê東京灣洲崎（すさき）海邊ê thūn海新生地。Tī預定降落時間tsìn前，同鄉ê男女、紳士kah學生已經有三十gōa人聚集tī hia；真tsē觀眾已經khiā tī另外一頭，形成kah-ná人牆，所有ê人lóng ǹg天頂teh siòng，teh望。Oh，有人huah講來à，我就án-ne gia̍h頭瞭望，看tio̍h空中遠遠ê所在kah-ná鳥á ê飛行機影。Ah！有影來à，大家不約而同phah pho̍k-á來歡迎；七、八分鐘了後，飛行機phōng一聲，約三百公尺ê koân度飛過，阮用帽á kah手巾á對飛行機ia̍t來ia̍t去，我看tio̍h謝先生gia̍h手歡喜對觀眾ia̍t手。飛行機koh se̍h圓箍á二liàn了後，tī大家huah萬歲ê聲中以感謝ê方式降落。同鄉同齊óa去迎接嘴笑目笑落飛行機ê謝先生，大家來歡喜講話，同鄉有準備花kho͘，由氣質高雅ê田夫人親自獻tsiūⁿ，慶祝伊ê成功。Án-ne tī歡喜ê氣氛中，謝先生小khóa歇睏了後，伊特別解說伊意愛ê飛行機ê細節，ta̍k人lóng感覺真趣味，而且參觀飛行機ê ta̍k部分。Tī祝賀ê氣氛中，謝先生koh一pái登機，tī帝國首都ê空中se̍h一liàn了後，koh飛tńg去津田沼（つだぬま）。

Ah，各位鄉親，我ē-tàng親目看tio̍h咱青年同胞自由飛過帝國ê首都，這是何等歡喜ê tāi-tsì，tio̍h來祝福咱台灣ê青年飛行員，kám m̄是？謝先生今年tú二十歲，是咱台灣葫蘆墩附近ê人，老父號做謝春池，伊是tsit-ê富裕家庭ê獨生kiáⁿ。Tùi十五歲ê春天開始，伊to̍h tī台中中學讀冊（譯註：台中一中第一屆），對新ê物件有極大ê興趣，個性bē ài tòe人做已經做過ê tāi-tsì。所以tī中學ê時，伊無忽略老師ê功課，m̄-koh，伊無死讀教科書課內ê冊，對其它意識形態ê問題mā充滿熱情。Tsit種發見新世界ê精神kah對新活動ê ǹg望，hō͘ 伊決定beh成做一个飛行員。伊一旦決定to̍h想beh盡緊來進行，所以，謝先生想beh大膽離開學校，去東京接受飛行訓練，無beh等到畢業典禮。伊向父母提出tsit-ê計畫，m̄-koh，伊iáu是聽父母kah老師ê話，tńg去學校繼續讀到畢業，了後tī 1918年四月，田川校長紹介伊去讀千葉（ちば）縣津田沼（つだぬま）ê伊藤（いとう）飛行研究所。伊phah拚學習koh努力工作，suah過勞致使神經痛，好佳哉m̄是真嚴重；伊ê技能一直提升，hông o-ló講ē-sái做指導老師。到今年一月iáu未一年ê時間，伊to̍h通過單獨駕駛ê飛行許可。所以，謝先生感覺需要ka-kī ê飛行機；in tau ê錢項m̄是真liōng-siōng，m̄-koh，in老父有贊成，to̍h用一萬gōa円tùi頭一个tī東京kah大阪之間長途飛行ê山懸（やまがた）買tio̍h伊hit台愛機。這以外，進入飛行研究所ta̍k個月ê費用大約ài三百円左右，這hō͘ 伊oh得維持落去ê款。我為咱同胞中間有tsit種青年kah伊ê父母感覺歡喜kah感謝；當我聽tio̍h tsit種困難ê時，為tio̍h謝先生ê將來，有不止á同情ê心。根據我所知，謝先生有beh參加tī六月21日舉行ê皇家飛行協會ê比賽，而且beh tī七月下旬用伊ê飛行機飛tńg去咱台灣ê故鄉，做飛行訪問。Ǹg望同鄉人士對tsit-ê同胞飛行青年ê展望表示關心kah同情。

v v v v
現代ê富豪

當今ê富豪人kan-taⁿ急beh積聚個人財產，對公共事業kah慈善行為真冷淡，kik無看見；應該自發tik ê suah變成被動，lóng是teh做交際性kah有目的ê m̄情願ê獻金。Hiah-ê已經成做所謂ê金錢奴隸，因為金錢ê原因甚至bē了解人情世事ê人，kiám-tshái ē-sái講是不可思議ê舉止——有人án-ne講。