《《台灣青年》精選台譯》

 | | | 轉寄

Au-Bí[Se-hong] Su-sióng kah Lô-má-jī/歐美[西方]思想kah羅馬字

作者 Tagawa Daikitsirō/田川大吉郎, 台譯：Lîm Tsùn-io̍k 2020.05.03

Tsiòng-gī-īⁿ gī-oân Tagawa Daikitsirō

Kín-hō kùi tsa̍p-tsì tshòng-khan, tiong-sim kám-siā hō͘ góa ū ki-hōe kóng kóa tsiok-hok ê ōe.

Bián-kóng mā tsai, tsū Bêng-tī sî-tāi í-lâi, Ji̍t-pún ē-tàng tit-tio̍h kin-á-ji̍t ê tsìn-pō͘, tsú-iáu sī in-ūi se-hong su-sióng ê un-sù, í-ki̍p Ji̍t-pún tī hit lāi-bīn ū tsin-sim tsiap-siū tsiah-ê su-sióng ê kiat-kó. Tsi-ná ê tsâi-hù tōa-tōa tshiau-kòe Ji̍t-pún, jîn-kháu tsin tsē, jî-tshiáⁿ kah Au-Bí ê kuan-hē pí Ji̍t-pún khah tsá, khiok hām lo̍h-khì sue-pāi, kuan-kiàn sī Tsi-ná bô tshiūⁿ Ji̍t-pún án-ne ha̍k-si̍p se-hong su-sióng, tsún-kóng ū teh o̍h, mā sī pe̍h-ba̍k ka khòaⁿ bē khí, kiau-ngō͘ in ê Tiong-hôa bûn-hòa, khiàm-khueh khiam-pi lâi sêng-ì tsiap-siū ê kiat-kó, tse sī tsa̍p lúi ba̍k-tsiu teh-khòaⁿ, tsa̍p ki tshiú teh kí, tsi̍t-sut-á gî-būn to bô ê sū-si̍t. Só͘-í, Tâi-oân tshing-liân lia̍t-ūi, tio̍h su-khó kòe-khì to̍k-tsun Tiong-hôa bûn-bêng ê tsióng-tsióng pè-tuan, m̄-thang koh-tsài tîm-lûn tī kū su-sióng kah mî-tsiⁿ hiah-ê pháiⁿ si̍p-kòan, tio̍h kah Ji̍t-pún lâng kāng-khóan, lâi jia̍t-tsêng ha̍k-si̍p Au-Bí ê su-tiâu.

Thiaⁿ-kóng tshái-iōng Lô-má-jī sī pang-tsān Tâi-oân huat-tián siōng iú-hāu ê tshò-si. Tú tshin-tshiūⁿ thâu-tsêng só͘ su̍t, Tsi-ná bô beh o̍h se-hong ê ha̍k-su̍t bûn-hòa, koh léng-bo̍k ka hut-lio̍k, só͘-í tī sî-sè lo̍k-ngó͘, tsiah lâi tú-tio̍h kin-á-ji̍t ê tshám-kéng. Tsi-ná khin-sī Au-Bí ê se-hong ha̍k-su̍t bûn-hòa, kiám-tshái ū tsin tsē gôan-in, m̄-koh, góa siong-sìn siōng tōa ê gôan-in sī bûn-jī tsi hō. Bô siáⁿ thang hôai-gî, Hàn-jī sī tsi̍t pō͘ khùn-lân koh gāi-gio̍h ê bûn-jī; tsin tsē lūn-su̍t kóng-khí Tsi-ná lâng tōa-to-sò͘ m̄-bat Hàn-jī sī tsi̍t-ê khòaⁿ hiān-hiān ê sū-si̍t tsèng-bêng. Tsi-ná tsū kó͘ í-lâi to̍h tsin tsió teh o̍h Hàn-jī, tōa-to-sò͘ ê lâng bô teh o̍h Hàn-jī, só͘-í tsin tsē lâng bô siū-kòe kàu-io̍k; hiah-ê siū-kòe kàu-io̍k ê lâng, mā bô teh kuan-sim kok-ka ê hing-sue, put-kóan kok-ka ê lī-ik, hing-bông kah khí-khí lo̍h-lo̍h ê sî-sè; kan-taⁿ ū tsió-sò͘ lâng tsham-ú kok-ka ê tsèng-tī, hū-tām kok-ka ê tsûn-bông, tōa-to-sò͘ ê jîn-bîn bô hèng-tshù lâi tshap. Tse to̍h sī Tsi-ná sue-pāi ê gôan-in, tsiū án-ne it-tsài kái tiâu oāⁿ tāi. Hó-jī-ūn ê sī, Ji̍t-pún ū tùi Tsi-ná hia o̍h-tio̍h mi̍h-kiāⁿ, m̄-koh, Ji̍t-pún ê le̍k-sú tiong-kan, ū Tîn-goân sī hing-khí, Goân sī hing-khí, Pêng sī hing-khí, Pak-tiâu sī hing-khí, Tsiok-lī sī hing-khí, Tik-tshuan sī hing-khí, lóng tshiong-móa pi-siong kah hùn-khài.

Tùi jîn-lūi sî-tāi ê tì-hūi thêng-tō͘ lâi kóng, tùi tse ū gî-būn pēng m̄-sī bô tō-lí, m̄-koh tùi tong-kim jîn-lūi tì-hūi ê thêng-tō͘ lâi khòaⁿ, tse hō͘ lán sán-sing liân-bín kah put-bóan. Tse sī bē-tàng phiah-bián ê, in-ūi hit tong-sî ê Ji̍t-pún, mā kan-taⁿ ū tsió-sò͘ lâng teh o̍h Hàn-jī, tōa-to-sò͘ ê lâng bô o̍h Hàn-jī, só͘-í tsū-jiân ē-tàng liáu-kái kî-tiong ê gôan-in. Tsóng-.sī, tùi Bêng-tī sî-tāi khai-sí, Ji̍t-pún to̍h tshái-tshú phiah-bián tùi Tsi-ná ha̍k-si̍p, kái hiòng Au-Bí ha̍k-si̍p ê tsèng-tshik, tsīn-sim tsīn-ì tī Ji̍t-pún jîn-bîn tiong-kan khai-huat kàu-io̍k ki-hōe, Ji̍t-pún ê bûn-ha̍k ūn-tōng to̍h tsiām-tsiām huat-tián khí-.lâi. Kiat-kó, tī Tsi-ná thêng-tùn put tsêng ê tông-sî, Ji̍t-pún tsiū án-ne tshiau-ua̍t Tsi-ná, suah ē-tàng î-tshî kin-á-ji̍t ê sēng-hóng. Tong-jiân, kah tse tông-sî, Ji̍t-pún bô tshái-iōng Lô-má-jī, khiok sī kuat-tēng hūn-ha̍p sú-iōng Hàn-jī kah ká-miâ.

Só͘-í, tùi Hàn-jī ê khùn-kéng tiong kái-thuat tshut-.lâi, tī tsiap-siū se-hong su-sióng hong-bīn mā iû-gôan ū tsin tsē lī-piān. Nā-sī Ji̍t-pún hit tong-sî gōan-ì tshái-iōng Lô-má-jī, kin-á-ji̍t ê tsìn-tián to̍h m̄-nā sī án-ne. Ū lâng teh lūn-su̍t Ji̍t-pún ê tshing-liân lâng ing-kai koh khah iông-ī liáu-kái bûn-jī, ē-tàng pôe-ióng koh khah tsē ê tì-hūi. Tsòe-kīn kúi nî lâi, tsit hong-bīn ê piān-lūn piàn kah koh khah ua̍h-thiàu, kah-ná ū jú lâi jú tsē ê ua̍h-tāng tng teh tsìn-hêng. Koh khah tsìn tsi̍t-pō͘ lūn-su̍t, nā-sī Ji̍t-pún tī tē-it pái î-sin tsi tsho͘ to̍h hòng-khì Hàn-jī lâi tshái-iōng Lô-má-jī, án-ne kin-á-ji̍t ê Ji̍t-pún tsìn-pō͘ bē thêng-liû tī kin-á-ji̍t ê tsúi-tsún. M̄-koh nā tī koh khah tōa ê tsân-tshù téng-bīn lâi khòaⁿ, khéng-tēng ū tsi̍t kóa ta̍t-tit kēng-tsing ê tē-pō͘, jî-tshiáⁿ khó-lêng kah se-hong kok-ka pí khí-.lâi koh khah ū kēng-tsing la̍t.

Kin-á-ji̍t ê Tâi-oân sī khiā tī Ji̍t-pún tē-it pái ho̍k-hing ê kai-tōaⁿ, tio̍h í Ji̍t-pún ê tē-it pái î-sin ê king-giām tsò tsham-khó, khó-lī hit tong-sî ê pè-tuan, kuat-tòan tshái-iōng Lô-má-jī, tio̍h phah-piàⁿ lâi phó͘-ki̍p. Tse sī tshing-liân ê sū-gia̍p, m̄-sī lāu-lâng ê sū-gia̍p.

"Tâi-oân tshing-liân" tsa̍p-tsì tio̍h tsióng-lē phó͘-ki̍p Lô-má-jī, góa siong-sìn tāi-ke ē tsīn-la̍t lâi phah-piàⁿ. Khèng-tsiok tshòng-khan ê tsit sî, tse sī góa sim-lāi î-it ê ǹg-bāng. Bêng-tì ê tsò-huat sī, ēng khiam-pi ê sim-thài lâi ha̍k-si̍p se-hong su-sióng, m̄-thang koh kè-sio̍k ha̍k-si̍p kū sè-le̍k pá-tshî ê Hàn-jī, tso̍at-tùi m̄-thang koh bê-su kū su-sióng suah siū khún-pa̍k. To̍h sī só͘-ūi ê "khì Hàn", tshái-iōng Lô-má-jī, thang hō͘ tōa-to-sò͘ ê Tâi-oân tó-bîn ē-tàng tsiap-tshiok-tio̍h hong-hù ê bûn-hòa, mā ǹg-bāng ūi bó-kok ê Ji̍t-pún tsò khai-hòa tsìn-pō͘ ê bô͘-hōan. Goá kî-kiû kàm-la̍p, sià-bián góa o͘-pe̍h-kóng ê só͘-tsāi.
（Gôan-tsài: 1920 nî "Tâi-oân Tshing-liân" tē-it kòan tē-saⁿ hō）

眾議院議員 田川大吉郎（たがわ だいきちろう）

謹賀貴雜誌創刊，衷心感謝hō͘ 我有機會講kóa祝福ê話。

免講mā知，自明治時代以來，日本ē-tàng得tio̍h今á日ê進步，主要是因為西方思想ê恩賜，以及日本tī hit內面有真心接受tsiah-ê思想ê結果。支那ê財富大大超過日本，人口真tsē，而且kah歐美ê關係比日本khah早，卻陷落去衰敗，關鍵是支那無像日本án-ne學習西方思想，準講有teh學，mā是白目ka看bē起，驕傲in ê中華文化，欠缺謙卑來誠意接受ê結果，這是十蕊目tsiu teh看，十支手teh指，一屑á疑問都無ê事實。所以，台灣青年列位，tio̍h思考過去獨尊中華文明ê種種弊端，m̄-thang koh再沉淪tī舊思想kah mî-tsiⁿ hiah-ê pháiⁿ習慣，tio̍h kah日本人仝款，來熱情學習歐美ê思潮。

聽講採用羅馬字是幫贊台灣發展siōng有效ê措施。Tú親像頭前所述，支那無beh學西方ê學術文化，koh冷漠ka忽略，所以tī時勢落伍，tsiah來tú-tio̍h今á日ê慘境。支那輕視歐美ê西方學術文化，kiám-tshái有真tsē原因，m̄-koh，我相信siōng大ê原因是文字之禍。無啥thang懷疑，漢字是一部困難koh gāi-gio̍h ê文字；真tsē論述講起支那人大多數m̄-bat漢字是一个看現現ê事實證明。支那自古以來to̍h真少teh學漢字，大多數ê人無teh學漢字，所以真tsē人無受過教育；hiah-ê受過教育ê人，mā無teh關心國家ê興衰，不管國家ê利益、興亡kah起起落落ê時勢；kan-taⁿ有少數人參與國家ê政治，負擔國家ê存亡，大多數ê人民無興趣來tshap。這to̍h是支那衰敗ê原因，就án-ne一再改朝換代。好字運ê是，日本有tùi支那hia學tio̍h物件，m̄-koh，日本ê歷史中間，有藤原氏興起、源氏興起、平氏興起、北條氏興起、足利氏興起、徳川氏興起，lóng充滿悲傷kah憤慨。

Tùi人類時代ê智慧程度來講，對這有疑問並m̄是無道理，m̄-koh tùi當今人類智慧ê程度來看，這hō͘ 咱產生憐憫kah不滿。這是bē-tàng避免ê，因為hit當時ê日本，mā kan-taⁿ有少數人teh學漢字，大多數ê人無學漢字，所以自然ē-tàng了解其中ê原因。總是，tùi明治時代開始，日本to̍h採取避免tùi支那學習，改向歐美學習ê政策，盡心盡意tī日本人民中間開發教育機會，日本ê文學運動to̍h漸漸發展起來。結果，tī支那停頓不前ê同時，日本就án-ne超越支那，suah ē-tàng維持今á日ê盛況。當然，kah這同時，日本無採用羅馬字，卻是決定混合使用漢字kah假名。

所以，tùi漢字ê困境中解脫出來，tī接受西方思想方面mā猶原有真tsē利便。若是日本hit當時願意採用羅馬字，今á日ê進展to̍h m̄-nā是án-ne。有人teh論述日本ê青年人應該koh khah容易了解文字，ē-tàng培養koh khah tsē ê智慧。最近幾年來，tsit方面ê辯論變kah koh khah活跳，kah-ná有jú來jú tsē ê活動當teh進行。Koh khah進一步論述：若是日本tī第一pái維新之初to̍h放棄漢字來採用羅馬字，án-ne今á日ê日本進步bē停留tī今á日ê水準。M̄-koh若tī koh khah大ê層次頂面來看，肯定有一kóa值得競爭ê地步，而且可能kah西方國家比起來koh khah有競爭力。

今á日ê台灣是khiā tī日本第一pái復興ê階段，tio̍h以日本ê第一pái維新ê經驗做參考，考慮hit當時ê弊端，決斷採用羅馬字，tio̍h phah拚來普及。這是青年ê事業，m̄是老人ê事業。

「台灣青年」雜誌tio̍h獎勵普及羅馬字，我相信大家ē盡力來phah拚。慶祝創刊ê tsit時，這是我心內唯一ê ǹg望。明智ê做法是，用謙卑ê心態來學習西方思想，m̄-thang koh繼續學習舊勢力把持ê漢字，絕對m̄-thang koh迷思舊思想suah受捆縛。To̍h是所謂ê「去漢」，採用羅馬字，thang hō͘ 大多數ê台灣島民ē-tàng接觸tio̍h豐富ê文化，mā ǹg望為母國ê日本做開化進步ê模範。

我祈求鑒納，赦免我烏白講ê所在。
（原載：1920年《台灣青年》第一卷第三號）