《陳雷文選》

 | | | 轉寄

寫hō͘學生朋友 ê 代誌 9 - 故鄉台南

作者 陳雷 2019.11.10

（Siá hō͘ ha̍k-sing pîng-iú ê tāi-tsì)（寫hō͘學生朋友 ê 代誌 9）

Kò͘-hiong Tâi-lâm / 故鄉台南

Guá sè-hàn tī Tâi-lâm tha̍k Sîng-kong kok-hāu, lî guán tau kiâⁿ puàⁿ-tiám-tsing tō ē kàu. Ha̍k-hāu ū tsi̍t-ê bē-sió ê ūn-tōng-tiâⁿ. Tiâⁿ-bué tshut--khì sio-tsiap tō sī tsi̍t-tsuā kuân-kuân ê tsng-á-piah. Sì-sì-kak-kak uî tsò tsi̍t-ê siâⁿ-pó. Ū ê só͘-tsāi khih-kak pháiⁿ--khì-a, m̄-kú khuàⁿ--khí-lâi tsin ióng. Siâⁿ-tíng tsi̍t-king kuân-kuân ê lâu-á-tshù, mā-sī sì-sì-kak-kak, tsuân-pō͘ thô͘-âng-sik ê piah. Tshù-tíng-bué sì ê khiàu--khí-lih ê kak, bē-su tsi̍t-king biō. Guá ta̍k-ji̍t uì hia kuè, m̄-tsai i sī biō, iah-sī siâⁿ-pó, iah-sī kó͘-tsá hó-gia̍h-lâng ê tshù, kan-na tsai-iáⁿ i kiò-tsò Tshiah-khàm-lâu.

我細漢tī 台南讀成功國校, 離阮tau 行半點鐘tō ē到. 學校有一个bē小ê 運動埕. 埕尾出--去相接tō是一tsuā kuân-kuân ê 磚á壁. 四四角角圍做一个城堡. 有ê所在khih角pháiⁿ--去-a, m̄-kú看--起-來真勇. 城頂面一間kuân-kuân ê樓á厝, mā是四四角角, 全部土紅色ê 壁. 厝頂尾四个khiàu--起-lih ê 角, bē輸一間廟. 我ta̍k日uì hia 過, m̄知伊是廟, iah是城堡, iah是古早好額人ê 厝, kan-na知影伊叫做赤崁樓.

It-ti̍t kàu tuā-hàn tāi-ha̍k pit-gia̍p tshut-kok liáu-āu, tsiah ū ki-huē liáu-kái tsi̍t-ê Tshiah-khàm-lâu ê li̍k-sú. Guân-lâi sī 17 sè-kí tiong Hô-lan lâng lâi khí--e, kiò-tsò Provincia, ‘thiⁿ-ì’ ê ì-sù. Hit-sî hit ê só͘-tsāi iáu-sī tsi̍t-ê káng-kháu. Hô-lan lâng kā tsāi-tē pêⁿ-po͘-tso̍k Tshiah-khàm-siā （Hô-lan miâ Tsaccam siā)bé tsi̍t-tè tē, tī hia kiàn-li̍p tshī-ke, siong-hâng, kap tsìng-tshân tsióng-tsióng. Kiò-tsò Provincia （hîng-tsìng khu ‘ síng ‘ ）. 1652 nî Kueh huâi-it sū-kiāⁿ liáu-āu, Hô-lan lâng tī hia khí tsi̍t-ê siâⁿ-pó, pó-hō͘. Tō sī Tshiah-khàm-lâu （âng-mn̂g-lâu ）ê tsîng-sin. Uì tsia hó-lâng lâng huat-tián tâi-lâm tshī-ke, khòng-tsè tâi-lâm.

一直到大漢大學畢業出國了後, tsiah有機會瞭解這个赤崁樓 ê 歷史. 原來是17 世紀中荷蘭人來台員港（tsit-má 台江所在）, kā 在地平埔族赤崁社（荷蘭名Tsaccam 社）買tsit tè 地, tī hia 建立市街,商行, kap 种田種種, 叫做 Provincia （行政區’ 省’ ）. 1652年郭懷一事件了後, 荷蘭人tī hia 起一个城堡保護. Tō是赤崁樓（紅毛樓）ê 前身. Uì tsia荷蘭人發展台南市街, 控制台南.

1721 nî Tsu it-kuì sū-kiāⁿ sî, siâⁿ-pó siū-tio̍h phò-hāi. Í-āu king-kuè kuí-pái tē-tāng, lâu-á pang--khì. King-kuè pah-guā-tang hong-huì, kàu 1884 nî tshing-huat tsiàn-tsing, tshing-tiâu Tâi-uân ti-kuān kā âng-mn̂g-lâu thiah-tiāu. Tsiàn-āu tī hit-ê só͘-tsai khí 「 hông-hô͘ su-īⁿ」 kiam Bûn-tshiong-koh, Hái-sîn-biō, Ngó͘-tsú-sû kap Tāi-sū-tiān. Hit-ê hái-sîn-biō tō-sī tsit-má ê Tshiah-khàm-lâu ê kiàn-tiok.

1721 年朱一貴事件時, 城堡受 tio̍h破害. 以後經過幾luā擺地動, 樓 á 崩--去.經過百外冬荒廢, 到1884 年清法戰爭, 清朝台灣知縣 kā紅毛樓拆掉. 戰後tī hit 个所在起「篷壺書院」兼文昌閣, 海神廟, 五子祠 kap大士殿. Hit 个海神廟 tō是tsit-má ê 赤崁樓建築.

Guân-lâi tsit-ê siâⁿ-pó í-king ū 369 tang ê li̍k-sú!I sī Tâi-uân tsho͘-tsho͘ kap guā-lâi lâng tsiap-tshiok siōng tiōng-iàu ê tē-tiám kap kiàn-tiok. Guá sè-hàn ta̍k-ji̍t uì hia kuè, ū-khuàⁿ ná bô-khuàⁿ, lóng m̄ tsai-iáⁿ. Si̍t-tsāi sī ū pó m̄-tsai sioh. Hi-bāng tsit-má Sing-kóng kok-sió ê ha̍k-sing, in ê lāu-su lóng-ū kā in kà. Kàu-kho-su lāi-té lóng-ū kài-siāu, in ūn-tōng-tiâⁿ āu-bīn hit king kū-kū-kū, tsin-tsiàⁿ tik-pia̍t pó-puè ê Tshiah-khàm-lâu.

原來這个城堡已經有367冬ê歷史！伊是台灣初初kap外來人接觸上重要 ê 地點kap建築. 我細漢ta̍k日uì hia 過,有看若無看, 攏m̄知影. 實在是有寶m̄知惜. 希望tsit-má成功國小 ê學生, in ê老師攏有kā in教, 教科書內底攏有介紹, in學校運動埕後面hit間舊舊, 有真正特別歷史ê 赤崁樓.

（Tsok-tsiá tsù:tshiáⁿ iōng pe̍h-uē-jī) （作者注：請用白話字）