《陳雷文選》

 | | | 轉寄

寫hō͘學生朋友 ê 代誌 18 - 台灣話 kap 台灣字

作者 陳雷 2019.11.24

（Siá hō͘ ha̍k-sing pîng-iú ê tāi-tsì 18）（寫hō͘學生朋友 ê 代誌 18）

Tâi-uân uē kap Tâi-uân jī / 台灣話 kap台灣字

Tse sī tsit-ê khah hok-tsa̍p tān-sī tsin-á toing-iàu ê tāi-tsì. Hok-tsa̍p in-uī khan-siap tio̍h Tâi-uân ê li̍k-sú, toing-iàu in-uī I kui-huān Tâi-uân-lâng ê tīng-gī. Bô Tâi-uân-uē, Tâi-uân-jī, tō bô Tâi-uân-lâng tsit-ê kài-liām.

Tse 是一个khah 複雜但是真á重要 ê 代誌. 複雜因為牽涉tio̍h 台灣 ê 歷史, 重要因為伊規範台灣人 ê 定義. 無台灣話, 無台灣字, tō無台灣人這个概念.

Tâi-uân-uē sī king-kuè kuí pah-nî kap tâi-uân li̍k-sú tsò-hué ián-huà tshut--lâi ê uē-gú. Sui-jiân tsú-iàu lâi-guân sī tsuân-tsiu, tsiang-tsiu uē, m̄-kú i ū guân-tsū-bîn, pêⁿ-po͘-tso̍k uē ê íng-hióng, koh-khah ū guā-lâi se-pan-gâ gú, phû-tô-gâ gú, Hô-lan uē kap kīn-tāi Ji̍t-gú, Ing-gú, huâ-gú tsin-tuā ê íng-hióng. I ū ka-tī ê ti̍k-tsing, ti̍k-sû ê gú-sû gú-huat, tshin-tshiūⁿ tsin kui-lu̍t ê im-tiāu piàn-huà, sè-kài siōng bô kî-tha ê gú-giân ū. Tâi-uân-uē sī Tâi-uân to̍k-iú ê gú-giân.

台灣話是經過幾百年kap台灣歷史做伙演化出--來 ê 話語. 雖然主要來源是泉州, 漳州話, m̄-kú伊有原地住民, 平埔族話ê 影響, koh-khah有外來西班牙語, 葡萄牙語, 荷蘭話 kap近代日語, 英語, 華語真大ê 影響. 伊有家己 ê 特徵, 特殊 ê語詞語法, 親像真規律 ê 音調變化, 世界上無其他 ê 語言有. 台灣話是台灣獨有 ê 語言.

Tiong-kok tsiàm-líng Tâi-uân liáu-āu, tē-it hāng tō sī siau-bia̍t Tâi-uân-uē, thang-lâi siau-bia̍t Tâi-uân jīn-tông, si̍t-hîng bûn-huà bia̍t-tso̍k(cultural genocide). King-kuè té-té 70 tang, Tâi-gú piàn-tsó giâm-tiōng uî-ki gú-giân(severely endangered language). Bo̍k-tsîng ê sè-bīn nā bô kái-piàn, koh 1, 2 tāi ê sî-kan tō ē bia̍t-tsua̍t, íng-uán siau-sit.

中國政權佔領台灣了後, 第一項tō是消滅台灣話通來消滅台灣認同, 實行文化滅族 （cultural genocide). 經過té-té 70 冬, 台語變做嚴重危機語言（severely endangered language). 目前 ê 勢面若無改變, Koh 1, 2 代 ê 時間tō ē 滅絕, 永遠消失.

Tâi-uân-jī mā-sī ham Tâi-uân li̍k-sú tsò-hué ián-huà tshut--lâi. Hô-lan lâng khòng-tsè Siraya thó͘-tē kî-kan, tsè-tsō Sin-káng-bûn siá Siraya uē. Āu-lâi Ing-kok thuân-kàu-sū tī Tâi-uân thui-kóng pe̍h-uē-jī, tō-sī Tâi-uân-jī. Uì Tâi-uân Kàu-huè Kong-pò sǹg-khí, í-king ū tāi-iok 135 tang. Pe̍h-uē-jī tsin iông-ī o̍h, huân-nā ē-hiáu kóng Tâi-uân-uē ê lâng, tsin-kín tō o̍h ē-hiáu tha̍k siá.

台灣字mā是ham台灣歷史做伙演化出--來. 荷蘭人控制Siraya土地期間, 製造新港文寫Siraya話. 後來英國傳教士tī 台灣推廣白話字, tō是台灣字. Uì 台灣教會公報算起, 已經有大約135冬. 白話字真容易學, 凡若ē曉講台灣話 ê人, 真緊tō 學ē曉讀寫.

Tiong-kok tsìng-kuân lâi liáu-āu, giâm-keh kìm-tsí Tâi-uân-uē, pe̍h-uē-jī kap pe̍h-uē-jī hong-hù ê bûn-hiàn, tì-sú 1960, 1970 nî-tāi, it-puaⁿ Tâi-uân-lâng kiò-sī Tâi-uân-uē bô jī. King-kuè Ông Iok-tik kàu-siū , Tēⁿ Liông-uí kàu-siū tn̂g-nî kik-bīng sìng ê khé-bông, 1980 í-āu khai-sí ū tāi-tsiòng-sìng ho̍k-hing Tâi-gú-bûn ê ūn-tōng. Hit tsām in-uī hàn-jī tsua̍t-tuì kiông-sè ê kheh-kuan hiān-si̍t, tāi-pō͘-hūn Tâi-bûn sú-iōng hàn-jī kap lô-má-jī hap-iōng, kiò-tsò hàn-lô.

中國政權來了後, 嚴格禁止台灣話, 白話字kap白話字豐富 ê文獻, 致使1960 , 1970 年代, 一般台灣人叫是台灣話無字. 經過王育德教授, 鄭良偉教授tn̂g年革命性 ê 啟蒙, 1980 以後開始有大眾性復興台語文 ê運動. Hit 站因為漢字絕對強勢 ê 客觀現實, 大部份台文使用漢字kap 羅馬字合用, 叫做漢羅.

Tiong-kok tsìng-kuân tuì bîn-kan bó-gú ho̍k-hing ūn-tōng tsū-lâi sī kiâⁿ tsi̍t-kha tòng tsi̍t-pō͘, bô-thîng tsó͘-gāi. In tsú-tō nn̄g-thò lô-má-jī phin-im, nn̄g-thò hàn-jī(pau-hâm só͘-kóng ê ‘tsiàⁿ-jī ‘）, lâi kiáu-jiáu Tâi-bûn su-siá, koh lī-iōng tsìng-hú tsu-guân, kó͘-bú iōng tsuân-pō͘ hàn-jī siá Tâi-bûn, ap-tsè lô-má-jī, ti̍k-pia̍t sī pe̍h-uē-jī. Bo̍k-tik sī tsó͘-tòng Tâi-uân-jī ê thuân-thóng, kā Tâi-uân-uē, Tâi-uân-jī ngē kho͘ tiàm huâ-gú lāi-té.

中國政權對民間母語復興運動自來是行一腳擋一步, 無停阻礙. In主導二套羅馬字拼音, 二套漢字（包含所講 ‘正字’）, 來攪擾台文書寫. koh 利用政府資源, 鼓舞用全部漢字寫台文, 壓制羅馬字, 特別是白話字. 目的是阻擋台灣字 ê 傳統, kā台灣話, 台灣字ngē kho͘ tiàm華語內底.

Tān-sī gú-giân ha̍k-ka tông-ì, hàn-jī bē-tàng uân-tsuân piáu-ta̍t Tâi-uân-uē. In-uī Tâi-uân-uē kap huâ-gú sī bô-kâng hē-thóng ê gú-giân. Tâi-uân-uē khò im lâi siá. Tiong-kok uē khò jī-hîng lâi siá. Tsuân-pō͘ iōng hàn-jī siá Tâi-bûn sī sí-lō͘ tsit-tiâu. Tâi-uân-jī ê tsiong-lâi sī tsuân lô-má-jī, iā-tsiū-sī ū 135 tang thuân-thóng ê pe̍h-uē-jī.

但是語言學家同意, 漢字bē-tàng完全表達台灣話. 因為台灣話kap華語是無仝系統 ê 語言. 台灣話靠音來寫. 中國話靠字型形來寫. 全部用漢字寫台文是死路一條. 台灣字 ê 將來是全羅馬字, 也就是有135冬傳統 ê 白話字.

Gú-giân ha̍k-ka jīn-tīng, gú-giân uî-ki tsuè tsho͘-tsho͘ piáu-hiān ê hiàn-siōng sī gín-á tī tshú-guā kóng bó-gú siū hān-tsè. Tsìn-tsi̍t-pō͘ sī tshù-lāi bô o̍h bó-gí. Só͘-í gín-á kap siàu-liân-lâng sī uî-ki gú-giân khai-sí ê tuì-siōng, mā ing-kai sī bó-gú huê-ho̍k tsiam-tuì ê tē-it ê tuì-siōng.

語言學家認定, 語言危機最初初表現 ê 現象是gín-á tī厝外講母語受限制. 進一步是tī厝內無學母語. 所以gín-á kap少年人是語言危機開始 ê 對象, mā應該是母語回復針對 ê 第一个對象.

Sū-si̍t Tâi-uân-uē, Tâi-uân-jī tsit-ê gī-tê lāi-iông tsin hok-tsa̍p. Tsin-tsiàⁿ su-iàu ū Tâi-gú uî-ki ì-sik ê siā-huē kap tsìng-hú lâi kip-kiù. Kin-nî 2019 nî 8 gue̍h 25 kàu 28 jit, tī Bí-kok Ka-tsiu Los Angeles ū khui 23 kài sè-kài Tâi-bûn-iâⁿ. Tiong-kan ū siông-sè ê thó-lūn. Tshiáⁿ tsham-khó i ê bāng-tsām, tāi-huē tshiú-tsheh.

事實台灣話, 台灣字這个議題內容真複雜.真正需要有台語危機意識 ê 社會kap政府來急救. 今年2019 年8 月25 到28 日, tī 美國加州 Los Angeles 有開23 屆世界台文營. 中間有詳細 ê 討論. 請參考伊 ê 網站, 大會手冊.

（Tsok-tsiá tsù:tshiáⁿ iōng pe̍h-uē-jī)（作者注：請用白話字）