《陳雷文選》

 | | | 轉寄

寫hō͘ 學生朋友 ê 代誌 20 - 地球 ê 條件

作者 陳雷 2019.11.24

（Siá hō͘ ha̍k-sing pîng-iú ê tāi-tsì 20）（寫hō͘ 學生朋友 ê 代誌 20）

Tē-kiû ê tiâu-kiāⁿ / 地球 ê 條件

Tsit-ê sī siōng-kài tuā ê būn-tê, put-kò iā siōng-kài ē hō͘ lâng hut-lio̍k bô-khuàⁿ. In-uī tē-kiû ê khuân-kíng tsin-tuā, lán kò-jîn tsò ê tāi-tsì óng-óng khuàⁿ bē tshut--lâi tsik-sî ti̍t-tsiap ê íng-hióng. Put-kò kho-ha̍k ê gián-kiù tiāu-tsa, tsìng-bîng jîn-tsō ê in-sò͘ í-king tuì tē-kiû ê khuân-kíng tsò-sîng tsin siong-tiōng ê phò-hāi.

這个 是上蓋大 ê 問題, 不過也上蓋ē hō͘人忽略無看. 因為地球 ê環境真大, 咱個人做 ê 代誌往往看bē出--來即時直接 ê 影響. 不過科學 ê 研究調查, 證明人造 ê 因素已經對地球 ê 環境做成真傷重 ê 破害.

Nî-huè khah-tuā ê lâng pí-kàu tsit-má kap in siàu-liân sî ê khuân-kíng, jua̍h--lâng ê un-tō͘, khe--nih ê tsuí-ke tshân-lê, hái--nih lia̍h ê hî, Ko-hiông ê thiⁿ-sik….tō khuàⁿ ē tshut--lâi 5, 60 tang ê piàn-huà. M̄-nā lú lâi lú bái, jî-tshiáⁿ piàn-bái ê sok-tō͘ lú kín. Tsia ê piàn-huà tsú-iàu sī in-uī jîn-tsō ê tē-kiû sing-un, khuân-kíng u-jiám(hái-iûⁿ, khe, ô͘, khong-khì, thó͘-tē ê u-jiám)kap tsū-jiân khuân-kíng ê phò-hāi(sim-lîm, làm-tē, thô͘-jióng, san-ô͘-tsiau siau-sit）.

年歲kha大 ê 人 比較 tsit-má kap in少年時 ê 環境. 熱--人 ê 溫度, 溪--裡 ê水雞田螺, 海--裡掠 ê 魚, 高雄 ê 天色….tō看ē出--來 té-té 5, 60 冬 ê 變化. M̄-nā lú 來lú bái, 而且變bái ê 速度 lú緊. Tsia ê 變化主要是因為人造 ê 地球升溫, 環境污染（海洋, 溪, 湖, 空氣, 土地 ê污染）kap 自然環境 ê 破害（森林, làm地, 土壤, 珊瑚tsiau消失）.

Uī-siáⁿ-mi̍h ū tsit 3 hāng tāi-tsì huat-sing？ Tī sàn-hiong ê kok-ka, tsú-iàu sī jîn-kháu ap-li̍k. Tī hó-gia̍h kok-ka tsú-iàu sī tsu-pún tsú-gī ê tsè-tō͘ kap siau-huì-tsiá tsú-gī （consumerism). Tsu-pún ka pak-siap khuân-kíng tsu-guân lâi thàn-tsîⁿ. Siau-huì-tsiá tsi-tshî tsu-pún-ka, lōng-huì tsu-guân.

為啥物有這3 項代誌發生？Tī 散鄉 ê 國家, 主要是人口壓力. Tī 好額國家主要是資本主義 ê制度 kap 消費者主義（consumerism). 資本家剝削環境資源來趁錢. 消費者主義支持資本家, 浪費資源.

Í-siōng 3 hāng piàn-huà, nā tshiau-kuè bó͘-tsióng thîng-tō͘ tō tsin khùn-lân huê-ho̍k. kho-ha̍k ka kó͘-kè, bo̍k-tsîng ê tshu-sè 10 guā tang lāi nā-bô thiat-té kái-piàn, tō ē bīn-tuì tē-kiû sing-un 1.5 tō͘ í-siōng ê hān-kài. Tē-kiû sing-un nā tshiau-kuè bó͘ tsi̍t-ê hān-kài, tō piàn-tsò ok-sìng sûn-huân, bô huat-tō͘ huê-tńg(irreversible). Tse sī tē-kiû khui hō͘ lán ê tiâu-kiāⁿ, lán bô huat-tō͘ kái-piàn, bē-sái tshiau-kuè. Tse ìng-tong sī tsuân sè-kài siōng kín-kip tiong-tuā ê uî-ki.

以上3 項變化, 若超過某種程度tō真困難回復. 科學家估計, 目前 ê 趨勢10 外冬內若無徹底改變, tō ē面對地球升溫1.5 度以上 ê 限界. 地球升溫若超過某一个限界, tō 變做惡性循環, 無法度回轉（irreversible). Tse 是地球開hō͘咱 ê 條件, 咱無法度改變, bē使超過. Tse 應當是全世界上緊急上大 ê 危機.

（Tsok-tsiá tsù:tshiáⁿ iōng pe̍h-uē-jī) （作者 注：請用白話字）