《陳雷文選》

 | | | 轉寄

寫hō͘學生朋友ê代誌 35 - 科學ê奇境

作者 陳雷 2019.12.15

（Siá hō͘ ha̍k-sing pîng-iú ê tāi-tsì 35）（寫hō͘學生朋友ê代誌 35）

Kho-ha̍k ê kî-kíng / 科學ê奇境

Kīn-tāi bûn-bîng tsi̍t-ê siōng-tiōng-iàu ê sîng-tsiū tō-sī kho-ha̍k ê kiàn-li̍p kap ìng-iōng. I m̄-nā kái-piàn jîn-luī i-ua̍h ê khuân-kíng, khòng-tuā lán tuì tsū-jiân-kài ê liáu-kái, lî-tshiáⁿ íng-hióng lâng luē-tsāi ê sim-lîng.

近代文明一个上重要 ê 成就 tō是科學ê建立kap應用. 伊m̄-nā改變人類依活ê環境, 擴大咱對自然界ê瞭解, 而且影響人內在ê心靈.

Kho-ha̍k siōng tsú-iàu ê ti̍k-tiám sī uì ká-siat kàu tsìng-bîng. Siōng-tsá jîn-luī tō ē-hiáu ká-siat. Guân-sí-lâng gū-tio̍h tē-tāng, kái-sueh sī sîn teh siū-khì. Tse tō-sī ká-siat. In koh tsìn-tsi̍t-pō͘ kā tsit-ê bô king-kuè tsìng-bîng ê ká-siat piàn-tsó thâu-khak lāi ê sū-si̍t.

科學上主要ê特點是uì假設到證明. 上早人類tō ē曉假設. 原始人遇tio̍h地動, 解說是神 teh受氣. Tse tō是假設. In koh進一步kā這个無經過證明ê假設變做頭殼內ê事實.

Uì ká-siat kàu tsìng-bîng, tsi̍t-ê kan-tan ê lē tō-sī sò͘-ha̍k. Pí-jū ká-siat X + 3 tíng-ū 5, tsìng-bîng X sī 2. Tsi̍t-hāng tāi-sò͘(algebra)tī tē-tshit sè-kí í-king kiàn-li̍p. Kīn-tāi kho-ha̍k tāi-iok sì, gō͘ pah-nî li̍k-sú, kàu taⁿ ê sîng-tsiū hián-sī kho-ha̍k ê hong-huat, guân-tsik tsin ū-la̍t, tsin ū lō͘-iōng.

Uì假設到證明, 一个簡單ê例 tō是數學. 比如假設 X + 3 等於 5, 證明 X 是 2. 這款代數（algebra)tī 第七世紀已經建立. 近代科學大約 4, 5百年歷史, 到taⁿ ê 成就顯示科學ê方法, 原則真有力, 真有路用.

Tān-sī kho-ha̍k siōng-tuā ê kî-tsik tshiau-kuè I tī bu̍t-tsit, si̍t-iōng hong-bīn ê kè-ta̍t. kho-ha̍k thê-kiong tì-sik, hō͘ lán ê sī-kài khuah-khòng. Uì guân-tsú lāi-té siōng-sió ê ‘quark’ kàu siōng-tuā ê ú-tiū, pau-hâm ê huān-uî ū tsi̍t āu-bīn la̍k-tsa̍p ê lîng(zero)ê puē-sò͘. I hō͘ lán khuàⁿ-tio̍h muí-ji̍t seⁿ-ua̍h huān-uî lāi khuàⁿ bē-tio̍h ê mi̍h-kiāⁿ, guân-tsú ê sè-kài, thian-bûn ê sè-kài, kuí pah-bān tang tsîng sing-bu̍t ê sè-kài tsióng-tsióng. Ta̍h ji̍p kho-ha̍k ê mn̂g, I hō͘ lán tsiap-tshiok tio̍h ji̍t-siông seⁿ-ua̍h tsiap-tshiok bē-tio̍h ê kám-siū, sim-lîng ê bí-kám, sîn-bi̍t, sīm-tsì tsông-pài ê kíng-kài. Hō͘ lán tsiâⁿ-tsò tì-huī ê lâng.

但是科學上大ê奇蹟超過伊tī物質, 實用方面ê價值. 科學提供知識, hō͘咱ê視界闊曠. Uì原子內底上小 ê ‘quark’ 到上大 ê 宇宙, 包含ê範圍有 1 後面 60 个零（zero)ê 倍數. 伊 hō͘咱看tio̍h 每日生活範圍內看bē tio̍h ê 物件, 原子ê世界, 天文ê世界, 幾百萬冬前生物ê世界種種. 踏入科學 ê 門, 伊hō͘咱接觸tioh日常生活接觸bē tio̍h ê感受, 心靈ê美感, 神密, 甚至崇拜ê境界. Hō͘咱成做智慧ê人.

（Tsok-tsiá tsù:tshiáⁿ-iōng pe̍h-uē-jī)（作者注：請用白話字）