《台灣外來語》

 | | | 轉寄

Tē it tsiuⁿ 　 Tâioân ê gōalâigí (1/2) /第一章　台灣ê外來語（1/2）

作者 李南衡, 台譯：Lîm Tsùnio̍k 2021.01.31

Beh mn̄g "siáⁿmi̍h sī Tâioân ê gōalâigí?" tsìntsêng, lán ingkai sing kóng "siáⁿmi̍h sī gōalâigí?" Ingkok gígiân ha̍kka David Crystal(1941~ ） kóng, "Tsiohsû （luan word) sī teh tsí tsi̍t tsióng gígiân á·sī honggiân, i tùi lēnggōa tsi̍t tsióng gígiân á·sī honggiân tsioh lâi súiōng ê gígiân tanūi." I só͘ kóng ê "tsiohsû" to̍h sī lán itpuaⁿ sio̍k tshing ê "gōalâigí".

New Zealand gígiân ha̍kka Jack C. Ritsards(1943~ ） kóng, "Tsiohsû（borrowing) sī teh tsí tùi tsi̍t tsióng gígiân the̍h lâi ēng tī lēnggōa tsi̍t tsióng gígiân ê sû á·sī phiàngí ."

Ji̍tpún gígiân ha̍kka Arakawa Sōbee（1898~1995, 荒川惣兵衛=あらかわ そうべえ) tī i piantù ê “Ji̍tpún Gōalâigí tōa Sûtián”tsiângiân kóng,"Tsit pún sûtián só͘ kóng ê gōalâigí, sī teh tsí íking ' kokgí hòa（nationalization), kasiōng íking ' tāitsiòng hòa’, koh íking ' thongsio̍k hòa’（popularization) ê ōegí." I ê ìsù kahná sī kóng, hiahê íking iôngji̍p Ji̍tpún gí lāité, jîtshiáⁿ íking thongsio̍k hòa, koh hō͘ tāike só͘ tsiapsiū ê, tsiah sǹg sī gōalâigí.

Suijiân kóng gōalâigí sī "tsiohsû", hiòng pa̍t ê gígiân tsioh lâi súiōng ê, m̄koh in bô tshintshiūⁿ kimtsîⁿ á·sī mi̍hkiāⁿ ánne, ū tsioh ū hêng, kohtsài tsioh to̍h bē lân. Goālâigí tsiahê "tsiohsû" sī tsioh liáu bô hêng ê; tio̍hsǹg ū sim beh hêng mā bô huattō͘ hêng, in’ūi tsioh lâi súiōng liáu’āu, óngóng ē hông tshiat thâu siah bóe, á·sī tsáu’im koh piàntiāu, liân "gôantsú" mā bē jīntit à, só͘í beh ántsóaⁿ hêng? Tse ēsái kóng sī "gōalâigí" ê tsi̍tê tōa te̍ksik.

Siáⁿmi̍h sī Tâioân ê gōalâigí? Góa kòjîn jīn’ûi, tsioh’ēng gōalâi gígiân sú’iōng kú liáu’āu, íking tsiâⁿtsò Tâigí ê tsi̍t pō͘hūn, sīmtsì tsin tsē Tâioân lâng kinpún to m̄tsai "i" sī tsi̍t kù "gōalâigí". Phìjū kóng, Mákai bo̍ksu ū tsi̍t nî tńgkhì Canada bō͘khóan kohtsài tńglâi Tâioân ê sî, tòa lâi tsin tsē mi̍hkiāⁿ hō͘ i ê ha̍ksing, kîtiong ū tsi̍t tsióng mi̍hkiāⁿ hō͘ ha̍ksing the̍h khì tsèng, khui hue liáu’āu kiattsiâⁿ tsi̍t tiâu tsi̍t tiâu ê mi̍hkiāⁿ, Mákai bo̍ksu kà ha̍ksing ántsóaⁿ tsú lâi tsia̍h. Ha̍ksing tsia̍hliáu tsin huaⁿhí, tsiū mn̄g Mákai bo̍ksu he sī siáⁿmi̍h? Mákai bo̍ksu hôetap kóng, "bean". Ha̍ksing tōasiaⁿ kóng, "Oh, gôanlâi sī ' bíntāu’!" Tsitmá, tōa pō͘hūn ê Tâioân lâng lóng kiò i "sùkùi tāu", hiahê tsiósò͘ kiò i "bíntāu" ê lâng tiongkan, kantaⁿ koh khah tsió sò͘ ê lâng tsai’iáⁿ i sī tsi̍t kù gōalâigí.

Beh問「啥物是台灣ê外來語？」tsìn前，咱應該先講「啥物是外來語？」英國語言學家David Crystal（1941~ ）講：「借詞（luan word）是teh指一種語言á是方言，它tùi另外一種語言á是方言借來使用ê語言單位。」伊所講ê「借詞」to̍h是咱一般俗稱ê「外來語」。

紐西蘭語言學家Jack C. Ritsards（1943－ ）講：「借詞（borrowing）是teh指tùi一種語言the̍h來用tī另外一種語言ê詞á是片語。」

日本語言學家荒川惣兵衛（1898~1995，あらかわ そうべえ，Arakawa sōbee）tī伊編著ê《日本外來語大辞典》前言講：「Tsit本辭典所講ê外來語，是teh指已經『國語化』（nationalization），加上已經『大眾化』，koh已經『通俗化』（popularization）ê話語。」伊ê意思kah-ná是講，hiah-ê已經融入日本語內底，而且已經通俗化，koh hō͘大家所接受ê，tsiah算是外來語。

雖然講外來語是「借詞」，向別ê語言借來使用ê，m̄-koh in無親像金錢á是物件án-ne，有借有還，koh再借to̍h bē難。外來語tsiah-ê「借詞」是借了無還ê；tio̍h算有心beh還mā無法度還，因為借來使用了後，往往ē hông切頭削尾，á是走音koh變調，連「原主」mā bē認得à，所以beh án怎還？這ē-sái講是「外來語」ê一个大特色。

啥物是台灣ê外來語？我個人認為，借用外來語言使用久了後，已經成做台語ê一部分，甚至真tsē台灣人根本都m̄知「它」是一句「外來語」。譬喻講，馬偕牧師有一年tńg去加拿大募款koh再tńg來台灣ê時，帶來真tsē物件hō͘ 伊ê學生，其中有一種物件hō͘學生the̍h去種，開花了後結成一條一條ê物件，馬偕牧師教學生án怎煮來食。學生食了真歡喜，就問馬偕牧師he是啥物？馬偕牧師回答講：「bean」。學生大聲講：「Oh，原來是『敏豆』！」Tsit-má，大部分ê台灣人lóng叫它「四季豆」，hiah-ê少數叫它「敏豆」ê人中間，kan-taⁿ koh khah少數ê人知影它是一句外來語。