《綠色短評》

 | | | 轉寄

善良快樂ê台灣人

作者 李南衡, TsoânTâijī/全台字 by Tsng Hūiphêng 2021.04.18

Tsoânbîn Tâioânjī pán/全民台灣字版簡稱TsoânTâiJī

Siānliông khoàilo̍k ê Tâioânlâng

　　 Kiⁿî tshingbêng liânká thâutsi̍t kang, sìgue̍h tshejī tsásî káu tiám 28 pun huatsing Tâioân thihlō͘kio̍k 408 tshù Taroko hō sūkò͘. Tī Hualiânkoān Siùlîmhiong ê tâithih pakhôesòaⁿ Tshingtsúi pak kháu, tsài ū 492 miâ lúkheh ê Taroko Tsūkiông hō tī kiâⁿ kàu pōngkhangkháu ê sî, kah ùi piⁿpho kō·lo̍h·lâi tshimji̍p lō͘sòaⁿ ê kangtêng tshia siotsing pāibé liáuāu tshiongji̍p pōngkhang lāi koh khì lòng pōngkhang piah, tsho͘pō͘ jīmtēng ū tsōsêng 49 lâng síbông kah 216 lâng khintāngsiong ê pikio̍k. Thiaⁿtio̍h tsitê puthēng ê siausit, ta̍kê to̍h simsng ba̍kkho͘âng. Sòa·lo̍h·khì, sûisî siūⁿ kóng beh ántsóaⁿ pangtsō͘ kòesin·khì ê lâng ê kasio̍k kah siū khintāngsiong ê lúkheh, tējī kang Ōehokpō͘ suanpò͘ kuankhoán tiùⁿhō͘, sìgue̍h saⁿtsa̍p ûitsí tsiapsiū bîntsiòng kuankhoán, kok kikimhōe, gînhâng, kikuan thoânthé, ha̍khāu susing, kok tóng tóngpō͘, kohkip bînì tāipiáu, kohkip hêngtsèng tsúkoán, lóng khóngkhài kuankhoán. Bô saⁿ kang tio̍h tshiaukòe sin tâipè nn̄g ik, tī tsia lán tio̍h khòaⁿtshut Tâioânlâng siānliông ê púnsèng.

　　 Siānliông tio̍h sī hósim, khòaⁿ lâng bô tsia̍h tio̍h kahná kakī teh iaugō, khòaⁿ lâng pisiong kakī sim ē thiàⁿ. Jîtshiáⁿ sûisî ēng hêngtōng lâi piáuta̍t, kuan tsîⁿ kah tshutla̍t khì pangbâng. 1999 nî káugue̍h jīit tiongpō͘ tōa tētāng, kuankhoán tshiaukòe sin tâipè tsi̍tpah sìtsa̍p gōa ik. Ēkìtit lán "le̍ksik hôpêng kóngpò͘ tiāntâi" tûliáu tī tsiatbo̍k tiong ho͘io̍k ta̍kê kuan kiùtsai ìnkip ê bu̍ttsu ígōa, huatkhí kuan bí kah hiānkim jîtshiáⁿ ho͘tiàu tsóngpho͘ tāisu nn̄g sai kah tsō͘tshiú, khì tsaikhu ê Tangsì Kokang tsú saⁿtǹg hō͘ tsaibîn tsia̍h, itti̍t tsú saⁿ kògue̍h kú. Lán tongjiân kámsiā só͘ū tshuttsîⁿ tshutla̍t pangbâng ê lâng. Tse tio̍h sī lán Tâioânlâng khóài ê só͘tsāi.

　　2008 nî gō͘gue̍h tsa̍pjī, Tiongkok Sìtsuān wèntsuān tōa tētāng, Tâioân ê tsènghú, khìgia̍p, bînkan siāthoân kah kokkài bîntsiòng kuan tsîⁿ hō͘ Sìtsuān tsaikhu ū sin tâipè tshittsa̍p ik gō͘tshing gōa bān, iok jînbîn pè tsa̍pgō͘ ik nn̄gtshing gōa bān. Τiongkiōng kuaⁿhong só͘ huatkhí ê "sàng unloán hiàn àisim" ua̍htāng, tī tsa̍pgō͘ ê séng só͘ kuan ê tsîⁿ tsiongkīn jînbîn pè tshittshing nn̄gpah gōa bān, lán pí in ke jītsa̍p gōa pōe.

2011 nî saⁿgue̍h tsa̍pit, Ji̍tpún tangpak tēhng huatsing kīnhái tōa tē tāng, lán Tâioân sûisî phàikhián kiùlântūi khì Ji̍tpún ígōa, Tâioân tsènghú kah jînbîn kuankhoán sin tâipè tshittsa̍p gōa ik, iok ji̍tpè 200 ik, sī sèkài tēit tsē, jîtshiáⁿ tshiaukòe ū kuankhoán ê kîtha 93 ê kokka ê tsónggia̍h, lēnggōa iû Tâioân kià tshutkhì ê kiùoān bu̍ttsu mā tshiaukòe tsi̍ttshing kongtùn. Ji̍tpún tsènghú, thoânpò͘ mûithé kah Ji̍tpún jînbîn, kàu kiⁿî tsa̍p tsiunî kìliām, iáu susuliāmliām kámsiā Tâioân. Lán tsò hótāi, m̄sī teh tánthāi lâng kámsiā á·sī pòtap, tānsī lán mā bô hibāng siū lán pangbâng kòe ê Tiongkok, saⁿputgō͘sî kunlām sái lâi khiónghat lán, ta̍k kang kunki puelâi jiáuloān lán. In ánne untsiongsiûpò, kámēsái sǹg sī "lâng", kámēsái sǹg sī "tsèngsiông ê lâng"?

　　 Tsòikīn Liânha̍pkok kongpò͘ sèkài khoàilo̍k ê kokka, kiⁿî lán Tâioân pâi tī tētsa̍pkáu miâ, sī Atsiu tējī miâ, Tanga tēit miâ. Phêngpí ê lāṳông ū la̍k hāng, kokbîn só͘tit, tsènghú ê tshingliân bô thamu, ūkî ê kiānkhong siūmiā, jînsing soánte̍k ê tsūiû, siāhōe kiùtsō͘ ( ū khùnlân ê sî ū lâng ē pangtsō͘ lí bò), ū khóngkhài pangtsō͘ pa̍t lâng bò. Lán Tâioânlâng tio̍h sī hósim ài pangtsō͘ pa̍tlâng, tsiah ē tsiahni̍h khoàilo̍k! (210409)


Pe̍h-ōe-jī-pán/白話字版

Siān-liông khoài-lo̍k ê Tâi-oân-lâng

　　 Kin-nî tshing-bêng liân-ká thâu-tsi̍t kang, sì-gue̍h tshe-jī tsá-sî káu tiám 28 pun huat-sing Tâi-oân thih-lō͘-kio̍k 408 tshù Taroko hō sū-kò͘. Tī Hua-liân-koān Siù-lîm-hiong ê tâi-thih pak-hôe-sòaⁿ Tshing-tsúi pak kháu, tsài ū 492 miâ lú-kheh ê Taroko Tsū-kiông hō tī kiâⁿ kàu pōng-khang-kháu ê sî, kah ùi piⁿ-pho kō-·lo̍h-·lâi tshim-ji̍p lō͘-sòaⁿ ê kang-têng tshia sio-tsing pāi-bé liáu-āu tshiong-ji̍p pōng-khang lāi koh khì lòng pōng-khang piah, tsho͘-pō͘ jīm-tēng ū tsō-sêng 49 lâng sí-bông kah 216 lâng khin-tāng-siong ê pi-kio̍k. Thiaⁿ-tio̍h tsit-ê put-hēng ê siau-sit, ta̍k-ê to̍h sim-sng ba̍k-kho͘-âng. Sòa-·lo̍h-·khì, sûi-sî siūⁿ kóng beh án-tsóaⁿ pang-tsō͘ kòe-sin-·khì ê lâng ê ka-sio̍k kah siū khin-tāng-siong ê lú-kheh, tē-jī kang Ōe-hok-pō͘ suan-pò͘ kuan-khoán tiùⁿ-hō͘, sì-gue̍h saⁿ-tsa̍p ûi-tsí tsiap-siū bîn-tsiòng kuan-khoán, kok ki-kim-hōe, gîn-hâng, ki-kuan thoân-thé, ha̍k-hāu su-sing, kok tóng tóng-pō͘, koh-kip bîn-ì tāi-piáu, koh-kip hêng-tsèng tsú-koán, lóng khóng-khài kuan-khoán. Bô saⁿ kang tio̍h tshiau-kòe sin tâi-pè nn̄g ik, tī tsia lán tio̍h khòaⁿ-tshut Tâi-oân-lâng siān-liông ê pún-sèng.

　　 Siān-liông tio̍h sī hó-sim, khòaⁿ lâng bô tsia̍h tio̍h kah-ná ka-kī teh iau-gō, khòaⁿ lâng pi-siong ka-kī sim ē thiàⁿ. Jî-tshiáⁿ sûi-sî ēng hêng-tōng lâi piáu-ta̍t, kuan tsîⁿ kah tshut-la̍t khì pang-bâng. 1999 nî káu-gue̍h jī-it tiong-pō͘ tōa tē-tāng, kuan-khoán tshiau-kòe sin tâi-pè tsi̍t-pah sì-tsa̍p gōa ik. Ē-kì-tit lán "le̍k-sik hô-pêng kóng-pò͘ tiān-tâi" tû-liáu tī tsiat-bo̍k tiong ho͘-io̍k ta̍k-ê kuan kiù-tsai ìn-kip ê bu̍t-tsu í-gōa, huat-khí kuan bí kah hiān-kim jî-tshiáⁿ ho͘-tiàu tsóng-pho͘ tāi-su nn̄g sai kah tsō͘-tshiú, khì tsai-khu ê Tang-sì Ko-kang tsú saⁿ-tǹg hō͘ tsai-bîn tsia̍h, it-ti̍t tsú saⁿ kò-gue̍h kú. Lán tong-jiân kám-siā só͘-ū tshut-tsîⁿ tshut-la̍t pang-bâng ê lâng. Tse tio̍h sī lán Tâi-oân-lâng khó-ài ê só͘-tsāi.

　　2008 nî gō͘-gue̍h tsa̍p-jī, Tiong-kok Sìtsuān wèntsuān tōa tē-tāng, Tâi-oân ê tsèng-hú, khì-gia̍p, bîn-kan siā-thoân kah kok-kài bîn-tsiòng kuan tsîⁿ hō͘ Sìtsuān tsai-khu ū sin tâi-pè tshit-tsa̍p ik gō͘-tshing gōa bān, iok jîn-bîn pè tsa̍p-gō͘ ik nn̄g-tshing gōa bān. Τiong-kiōng kuaⁿ-hong só͘ huat-khí ê "sàng un-loán hiàn ài-sim" ua̍h-tāng, tī tsa̍p-gō͘ ê séng só͘ kuan ê tsîⁿ tsiong-kīn jîn-bîn pè tshit-tshing nn̄g-pah gōa bān, lán pí in ke jī-tsa̍p gōa pōe.

2011 nî saⁿ-gue̍h tsa̍p-it, Ji̍t-pún tang-pak tē-hng huat-sing kīn-hái tōa tē- tāng, lán Tâi-oân sûi-sî phài-khián kiù-lân-tūi khì Ji̍t-pún í-gōa, Tâi-oân tsèng-hú kah jîn-bîn kuan-khoán sin tâi-pè tshit-tsa̍p gōa ik, iok ji̍t-pè 200 ik, sī sè-kài tē-it tsē, jî-tshiáⁿ tshiau-kòe ū kuan-khoán ê kî-tha 93 ê kok-ka ê tsóng-gia̍h, lēng-gōa iû Tâi-oân kià tshut-khì ê kiù-oān bu̍t-tsu mā tshiau-kòe tsi̍t-tshing kong-tùn. Ji̍t-pún tsèng-hú, thoân-pò͘ mûi-thé kah Ji̍t-pún jîn-bîn, kàu kin-nî tsa̍p tsiu-nî kì-liām, iáu su-su-liām-liām kám-siā Tâi-oân. Lán tsò hó-tāi, m̄-sī teh tán-thāi lâng kám-siā á-·sī pò-tap, tān-sī lán mā bô hi-bāng siū lán pang-bâng kòe ê Tiong-kok, saⁿ-put-gō͘-sî kun-lām sái lâi khióng-hat lán, ta̍k kang kun-ki pue-lâi jiáu-loān lán. In án-ne un-tsiong-siû-pò, kám-ē-sái sǹg sī "lâng", kám-ē-sái sǹg sī "tsèng-siông ê lâng"?

　　 Tsòe-kīn Liân-ha̍p-kok kong-pò͘ sè-kài khoài-lo̍k ê kok-ka, kin-nî lán Tâi-oân pâi tī tē-tsa̍p-káu miâ, sī A-tsiu tē-jī miâ, Tang-a tē-it miâ. Phêng-pí ê lāi-iông ū la̍k hāng, kok-bîn só͘-tit, tsèng-hú ê tshing-liân bô tham-u, ū-kî ê kiān-khong siū-miā, jîn-sing soán-te̍k ê tsū-iû, siā-hōe kiù-tsō͘ ( ū khùn-lân ê sî ū lâng ē pang-tsō͘ lí bò), ū khóng-khài pang-tsō͘ pa̍t lâng bò. Lán Tâi-oân-lâng tio̍h sī hó-sim ài pang-tsō͘ pa̍t-lâng, tsiah ē tsiah-ni̍h khoài-lo̍k! (210409)


　　今年清明連假頭一工、四月初二早時九點28分發生臺灣鐵路局408次Taroko（太魯閣）號事故。Tī花蓮縣秀林鄉ê台鐵北迴線清水北口，載有492名旅客ê Taroko自強號tī行到磅孔口ê時，kah ùi邊坡kō落來侵入路線ê工程車相tsing敗馬了後衝入磅孔內koh去lòng磅孔壁，初步認定有造成49人死亡kah 216人輕重傷ê悲劇。聽tio̍h tsit-ê不幸ê消息，ta̍k个 to̍h心酸目眶紅。續落去，隨時想講beh按怎幫助過身去ê人ê家屬kah受輕重傷ê旅客，第二工衛福部宣布捐款帳戶，四月三十為止接受民眾捐款，各基金會、銀行、機關團體、學校師生，各黨黨部、各級民意代表，各級行政主管，lóng慷慨捐款。無三工tio̍h超過新台幣兩億，tī tsia 咱tio̍h看出台灣人善良ê本性。

　　善良tio̍h是好心：看人無食tio̍hkah-ná家己teh枵餓，看人悲傷家己心會疼。而且隨時用行動來表達，捐錢kah出力去幫忙。1999年九月二一中部大地動，捐款超過新台幣一百四十外億。會記得咱「綠色和平廣播電台」除了tī節目中呼籲ta̍k个捐救災應急ê物資以外，發起捐米kah現金而且呼召總舖大師二師kah助手，去災區ê東勢高工煮三頓hō͘災民食，一直煮三個月久。咱當然感謝所有出錢出力幫忙ê人。Tse tio̍h是咱台灣人可愛ê所在。

　　2008年五月十二，中國四川汶川大地動，台灣ê政府、企業、民間社團kah各界民眾捐錢hō͘四川災區有新台幣七十億五千外萬，約人民幣十五億兩千外萬。中共官方所發起ê「送溫暖獻愛心」活動，tī十五個省所捐ê錢將近人民幣七千兩百外萬，咱比in加二十外倍。

2011年三月十一，日本東北地方發生近海大地動，咱台灣隨時派遣救難隊去日本以外，臺灣政府kah人民捐款新台幣七十外億、約日幣200億，是世界第一tsē，而且超過有捐款ê其他93个國家ê總額，另外由台灣寄出去ê救援物資mā超過一千公噸。日本政府、傳播媒體kah日本人民，到今年十周年紀念，猶思思念念感謝台灣。咱做好代，m̄是teh等待人感謝抑是報答，但是咱 mā無希望受咱幫忙過ê中國，三不五時軍艦駛來恐嚇咱、ta̍k工軍機飛來擾亂咱。In án-ne恩將仇報，kám-ē-sái算是「人」，kám-ē-sái算是「正常ê人」？

　　最近聯合國公佈世界快樂ê國家，今年咱台灣排tī第十九名，是亞洲第二名、東亞第一名。評比ê內容有六項：國民所得，政府ê清廉無貪污，預期ê健康壽命，人生選擇ê自由，社會救助（有困難ê時有人ē幫助你bò），有慷慨幫助別人bò。咱台灣人tio̍h是好心ài幫助別人，tsiah ē tsiah-ni̍h快樂！(210409)