《綠色短評》

 | | | 轉寄

Tī中國寫作ēhông掠去關！你kám知？

作者 李南衡, TsoânTâijī/全台字 by Tsng Hūiphêng 2023.05.14




Tsoânbîn Tâioânjī pán/全民台灣字版簡稱TsoânTâiJī

《 Le̍ksik toánphêng 》　　 Lí Lâmhêng

　　Tī Tiongkok siátsok ē hông lia̍hkhì kuaiⁿ! lí kám tsai?

Sìgue̍h jītshit, Bíkok hui ênglī tso͘tsit "Bíkok pithōe" (PEⁿ America) huatpò͘ siōng sin ê tsoân sèkài siátsok tsūiûtō͘ pòkò, tsítshut Tiongkok tsènghú kūnî koh ke kuaiⁿah 6 miâ siátsoktsiá, bo̍ktsêng tsóngkiōng ū 89 miâ siátsoktsiá hông kuaiⁿkaⁿ, siátsoktsiá kuaiⁿkaⁿ jînsò͘ íking liânsòa tēsì nî tsoân sèkài tēit miâ, hiánsī tī Tiongkok siátsok ē hông lia̍hkhì kuaiⁿ ê tsōnghóng kèsio̍k teh okhòa.

Lia̍h siátsok ê lâng khì kuaiⁿ m̄ sī Tiongkok ê tsuanlī, kiànnā hoâiⁿpà to̍ktshâi kokka ê tsènghú, lóng tùi siátsok ê lâng tsin bē sóng, siūⁿ khang siūⁿ phāng beh kiò in tiāmkhì, m̄ thiaⁿ, tio̍h kā lia̍hkhì kuaiⁿ. Kinkì Bíkok Pithōe 2022 nî siátsok ê tsūiû tsísò͘, tsoân sèkài tsokka ê nîtsiong thóngkè sò͘, 2022 nî tsoân sèkài ū 311 miâ tsokka kuaiⁿ tī kaⁿga̍k ni̍h. Pâi tī Tiongkok āupiah ê sī Ilóng ū 57 miâ, 沙烏地阿拉伯 ū 20 miâ, Pe̍h Gôlôsu, Biántiānkah Ua̍tlâm kok ū 16 miâ.

Tiongkok khah te̍kpia̍t, ū pun tsoh Hàntso̍k tsiàm tosò͘ ê tēkhu, lia̍hkhì kuaiⁿ ê tsokka ū 35 miâ, tī Sinkiong維吾爾 Tsūtìkhu ū 33 miâ, tī Setsông ū 12 miâ, Hiangkáng ū 9 miâ ( kîtiong 3 miâ sī 2022 nî tsēngka ê). Lán ēng Hàntso̍k ê Khó͘ Tsìéng tsoh lē lâi suatbêng. 2003 nî tsa̍pgue̍h jīpeh, Pakkiaⁿ tāiha̍k ê Khó͘ Tsìéng, 滕彪, 俞江 phoksū kah kongik lu̍tsu Tiuⁿ Tsheⁿtsúi tī Pakkiaⁿ tshòngli̍p "kong bêng", kháuhō sī "ūitio̍h kongkiōng līik", í kiànli̍p ioksok koânle̍k ê bîntsú huattī tsètō͘ tsoh bo̍kphiau, í kîthāi ētàng lísèng, kiànsiatsèng lâi tshuitōng Tiongkok ê bîntsú, huattī kah siāhōe tsènggī. I sī 1973 nî tshutsì ê Hôlâm séng Siongkhu tshībîn, i mā sī sin kongbîn ūntōng ê tsúiàu tshòngsíjîn kah piotsìsèng jînbu̍t. Pakkiaⁿ tshī Háitiāⁿ khu tsa̍psaⁿ, tsa̍psì kài Jîntāi tāipiáu. Tshiòngtō kongbîn í hui pōle̍k ê hongsik îhō͘ kakī ê koânik, iaukiû Tionghôa Jînbîn Kiōnghôkok tsènghú tio̍h hō͘ kokbîn pêngténg tsiapsiū kàuio̍k ê khoânlī, iaukiû kuaⁿoân kong pò͘ tsâisán, tshúhua̍t húpāi. 2014 nî itgue̍h jīla̍k, Pakkiaⁿ tshī tēit tiongkip jînbîn huatīⁿ í "tsū tsiòng jiáuloān kongkiōng tiûⁿsó͘ tia̍tsū tsōe" ê tsōe miâ, phòaⁿ tshù Khó͘ Tsìéng iúkî tô͘hêng 4 nî. Kâng tsi̍t nî sìgue̍h tsa̍pit, pakkiaⁿ tshī kokip jînbîn huatīⁿ pokhôe Khó͘ Tsìéng ê siōngsò͘, îtshî goân phòaⁿ. Kiⁿî (2023) sìgue̍h tshetsa̍p, Lîmgî tshī tiongkip jînbîn huatīⁿ í "tianhok kokka tsèngkoân tsōe" phòaⁿ Khó͘ Tsìéng iúkî tô͘hêng 14 nî.

"Bíkok Pithōe" tsiamtùi Tiongkok ê giânlūn tsūiû tsōnghóng ū thêtshut tsiamtùi sèng ê kiàngī, paukuat, ＊ Ho͘io̍k Pakkiaⁿ tongkio̍k tháupàng só͘ū hông kuaiⁿkaⁿ ê tsokka, jîtshiáⁿ tsiongtsí aptsè giânlūn tsūiû, paukuat tsiongtsí aptsè tsiósò͘ bîntso̍k gígiân piáuta̍t.
＊ Ho͘io̍k Liânha̍pkok jînkoân lísū ē tsháitshú hêngtōng, tsiamtùi Tiongkok giâm hông hāntsè giânlūn tsūiû kah jînkoân.
＊ Ho͘io̍k Bíkok tsènghú tio̍h līiōng koklāi li̍phuat kah kîtha mn̄g tsik hongsik, póōe Tiongkok ê giânlūn tsūiû kah jînkoân.
＊ Ho͘io̍k khoki kongsi ingkai phiahbián sia̍p kah tsitshî ásī hō͘ Τiongkiōng símtsa tsètō͘ ha̍phuat hòa ê sionggia̍p hêngûi.

　　Tī Tâioân siátsok tsin tsūiû, tsin tsē lâng m̄tsai iáⁿ, tī Tiongkok siátsok ē hông lia̍hkhì kuaiⁿ! 　(230505)

Tsù, 維吾爾　　 沙烏地阿拉伯 　　 tshiáⁿ liām Hôagí



Pe̍h-ōe-jī-pán/白話字版


《 Le̍k-sik toán-phêng 》　　 Lí Lâm-hêng

　　Tī Tiong-kok siá-tsok ē hông lia̍h-khì kuaiⁿ! lí kám tsai?

Sì-gue̍h jī-tshit, Bí-kok hui êng-lī tso͘-tsit "Bí-kok pit-hōe" (PEⁿ America) huat-pò͘ siōng sin ê tsoân sè-kài siá-tsok tsū-iû-tō͘ pò-kò, tsí-tshut Tiong-kok tsèng-hú kū-nî koh ke kuaiⁿ-ah 6 miâ siá-tsok-tsiá, bo̍k-tsêng tsóng-kiōng ū 89 miâ siá-tsok-tsiá hông kuaiⁿ-kaⁿ, siá-tsok-tsiá kuaiⁿ-kaⁿ jîn-sò͘ í-king liân-sòa tē-sì nî tsoân sè-kài tē-it miâ, hián-sī tī Tiong-kok siá-tsok ē hông lia̍h-khì kuaiⁿ ê tsōng-hóng kè-sio̍k teh ok-hòa.

Lia̍h siá-tsok ê lâng khì kuaiⁿ m̄ sī Tiong-kok ê tsuan-lī, kiàn-nā hoâiⁿ-pà to̍k-tshâi kok-ka ê tsèng-hú, lóng tùi siá-tsok ê lâng tsin bē sóng, siūⁿ khang siūⁿ phāng beh kiò in tiām-khì, m̄ thiaⁿ, tio̍h kā lia̍h-khì kuaiⁿ. Kin-kì Bí-kok Pit-hōe 2022 nî siá-tsok ê tsū-iû tsí-sò͘, tsoân sè-kài tsok-ka ê nî-tsiong thóng-kè sò͘, 2022 nî tsoân sè-kài ū 311 miâ tsok-ka kuaiⁿ tī kaⁿ-ga̍k n̍i̍h. Pâi tī Tiong-kok āu-piah ê sī I-lóng ū 57 miâ, 沙烏地阿拉伯 ū 20 miâ, Pe̍h Gô-lô-su, Bián-tiānkah Ua̍t-lâm kok ū 16 miâ.

Tiong-kok khah te̍k-pia̍t, ū pun tsoh Hàn-tso̍k tsiàm to-sò͘ ê tē-khu, lia̍h-khì kuaiⁿ ê tsok-ka ū 35 miâ, tī Sin-kiong維吾爾 Tsū-tì-khu ū 33 miâ, tī Se-tsông ū 12 miâ, Hiang-káng ū 9 miâ ( kî-tiong 3 miâ sī 2022 nî tsēng-ka ê). Lán ēng Hàn-tso̍k ê Khó͘ Tsì-éng tsoh lē lâi suat-bêng. 2003 nî tsa̍p-gue̍h jī-peh, Pak-kiaⁿ tāi-ha̍k ê Khó͘ Tsì-éng, 滕彪, 俞江 phok-sū kah kong-ik lu̍t-su Tiuⁿ Tsheⁿ-tsúi tī Pak-kiaⁿ tshòng-li̍p "kong bêng", kháu-hō sī "ūi-tio̍h kong-kiōng lī-ik", í kiàn-li̍p iok-sok koân-le̍k ê bîn-tsú huat-tī tsè-tō͘ tsoh bo̍k-phiau, í kî-thāi ē-tàng lí-sèng, kiàn-siat-sèng lâi tshui-tōng Tiong-kok ê bîn-tsú, huat-tī kah siā-hōe tsèng-gī. I sī 1973 nî tshut-sì ê Hô-lâm séng Siong-khu tshī-bîn, i mā sī sin kong-bîn ūn-tōng ê tsú-iàu tshòng-sí-jîn kah pio-tsì-sèng jîn-bu̍t. Pak-kiaⁿ tshī Hái-tiāⁿ khu tsa̍p-saⁿ, tsa̍p-sì kài Jîn-tāi tāi-piáu. Tshiòng-tō kong-bîn í hui pō-le̍k ê hong-sik î-hō͘ ka-kī ê koân-ik, iau-kiû Tiong-hôa Jîn-bîn Kiōng-hô-kok tsèng-hú tio̍h hō͘ kok-bîn pêng-téng tsiap-siū kàu-io̍k ê khoân-lī, iau-kiû kuaⁿ-oân kong pò͘ tsâi-sán, tshú-hua̍t hú-pāi. 2014 nî it-gue̍h jī-la̍k, Pak-kiaⁿ tshī tē-it tiong-kip jîn-bîn huat-īⁿ í "tsū tsiòng jiáu-loān kong-kiōng tiûⁿ-só͘ tia̍t-sū tsōe" ê tsōe miâ, phòaⁿ tshù Khó͘ Tsì-éng iú-kî tô͘-hêng 4 nî. Kâng tsi̍t nî sì-gue̍h tsa̍p-it, pak-kiaⁿ tshī ko-kip jîn-bîn huat-īⁿ pok-hôe Khó͘ Tsì-éng ê siōng-sò͘, î-tshî goân phòaⁿ. Kin-nî (2023) sì-gue̍h tshe-tsa̍p, Lîm-gî tshī tiong-kip jîn-bîn huat-īⁿ í "tian-hok kok-ka tsèng-koân tsōe" phòaⁿ Khó͘ Tsì-éng iú-kî tô͘-hêng 14 nî.

"Bí-kok Pit-hōe" tsiam-tùi Tiong-kok ê giân-lūn tsū-iû tsōng-hóng ū thê-tshut tsiam-tùi sèng ê kiàn-gī, pau-kuat, ＊ Ho͘-io̍k Pak-kiaⁿ tong-kio̍k tháu-pàng só͘-ū hông kuaiⁿ-kaⁿ ê tsok-ka, jî-tshiáⁿ tsiong-tsí ap-tsè giân-lūn tsū-iû, pau-kuat tsiong-tsí ap-tsè tsió-sò͘ bîn-tso̍k gí-giân piáu-ta̍t.
＊ Ho͘-io̍k Liân-ha̍p-kok jîn-koân lí-sū ē tshái-tshú hêng-tōng, tsiam-tùi Tiong-kok giâm hông hān-tsè giân-lūn tsū-iû kah jîn-koân.
＊ Ho͘-io̍k Bí-kok tsèng-hú tio̍h lī-iōng kok-lāi li̍p-huat kah kî-tha mn̄g tsik hong-sik, pó-ōe Tiong-kok ê giân-lūn tsū-iû kah jîn-koân.
＊ Ho͘-io̍k kho-ki kong-si ing-kai phiah-bián sia̍p kah tsi-tshî á-sī hō͘ Τiong-kiōng sím-tsa tsè-tō͘ ha̍p-huat hòa ê siong-gia̍p hêng-ûi.

　　Tī Tâi-oân siá-tsok tsin tsū-iû, tsin tsē lâng m̄-tsai iáⁿ, tī Tiong-kok siá-tsok ē hông lia̍h-khì kuaiⁿ! 　(230505)

Tsù, 維吾爾　　 沙烏地阿拉伯 　　 tshiáⁿ liām Hôa-gí





四月二七，美國非營利組織「美國筆會」（PEⁿ America）發布上新ê全世界寫作自由度報告，指出中國政府舊年koh加關押6名寫作者，目前總共有89名寫作者hông關監，寫作者關監人數已經連續第四年全世界第一名，顯示tī中國寫作會hông掠去關ê狀況繼續teh惡化。

掠寫作ê人去關m̄是中國ê專利，見若橫霸獨裁國家ê政府，lóng對寫作ê人真bē爽，想孔想縫beh叫in恬去，m̄聽，tio̍h kā掠去關。根據美國筆會2022年寫作ê自由指數，全世界作家ê年終統計數，2022年全世界有311名作家關tī監獄裡。排tī中國後壁ê是伊朗有57名，沙烏地阿拉伯有20名，白俄羅斯、缅甸kah越南各有16名。

中國khah特別，有分作漢族佔多數ê地區，掠去關ê作家有35名，tī新疆維吾爾自治區有33名，tī西藏有12名，香港有9名（其中3名是2022年增加ê）。咱用漢族ê許志永作例來說明。2003年十月二八，北京大學ê許志永、滕彪、俞江博士kah公益律師張星水tī北京創立「公盟」，口號是「為tio̍h公共利益」，以建立約束權力ê民主法治制度作目標，以期待ētàng理性、建設性來推動中國ê民主、法治kah社會正義。伊是1973年出世ê河南省商丘市民，伊mā是新公民運動ê主要創始人kah標誌性人物。北京市海淀區十三、十四屆人大代表。倡導公民以非暴力ê方式維護家己ê權益，要求中華人民共和國政府tio̍h hō͘國民平等接受教育ê權利，要求官員公布財產，處罰腐敗。2014年一月二六，北京市第一中級人民法院以「聚眾擾亂公共場所秩序罪」ê罪名，判處許志永有期徒刑4年。仝一年四月十一，北京市高級人民法院駁回許志永ê上訴，維持原判。今年（2023）四月初十，臨沂市中級人民法院以「顛覆國家政權罪」判許志永有期徒刑14年。

「美國筆會」針對中國ê言論自由狀况有提出針對性ê建議，包括： ＊呼籲北京當局釋放所有hông關監ê作家，而且終止壓制言論自由，包括終止壓制少數民族語言表達。
＊呼籲聯合國人權理事會採取行動，針對中國嚴防限制言論自由kah人權。
＊呼籲美國政府tio̍h利用國内立法kah其他問責方式，捍衛中國ê言論自由kah人權。
＊呼籲科技公司應該避免涉及支持抑是hō͘中共審查制度合法化ê商業行為。

　　Tī台灣寫作真自由，真tsē人m̄知影：tī中國寫作ēhông掠去關！　(230505)

註：維吾爾　　沙烏地阿拉伯　　請唸華語