《綠色短評》

 | | | 轉寄

中國已經成作世界上大ê「記者監獄」！

作者 李南衡, TsoânTâijī/全台字 by Tsng Hūiphêng 2023.05.21




Tsoânbîn Tâioânjī pán/全民台灣字版簡稱TsoânTâiJī

《 Le̍ksik toánphêng 》　 Lí Lâmhêng

Tiongkok íking tsiâⁿtsoh sèkài siōng tōa ê "kìtsiá kaⁿga̍k"!

Gō͘gue̍h tshetsa̍p sinbûn pòtō, O͘GÔ tsiàntsing tsìnhêng 1 nî gōalâi, íking ū kúi miâ sinbûn kìtsiá tī tsiânsòaⁿ tsháihóng ê sî síbông, tshikáu ”Huatsinsiā” tsítshut, tshikáu ”Huatsinsiā” lipiáⁿ kìtsiá Sohting tī 烏克蘭 tangpō͘ siâⁿtshī Pahomuto hūkīn hō͘ hóetsìⁿtôaⁿ tôaⁿ tio̍h sin bông, tsiah 32 hòe. Sinbûn kìtsiá sī ántsóaⁿ tio̍h kā kuansim? inūi bôlūn sī tsoh hongthai, im tōatsúi, tōa tē·tāng kok tsióng thiantsai tē piàn, á·sī tsiàntsing tōnglōan, á·sī puthēng sūkiāⁿ huatsing, sinbûn kìtsiá lóng sī tsáu tī siōng thâutsêng, bō͘ tio̍h seⁿ miā gûihiám, kā tēit tshiú siōng sin, siōng tsèngkhak ê pòtō sàng kàu ua̍t thiaⁿ tāitsiòng ê bīntsêng.

Gō͘gue̍h tshesaⁿ sī sèkài sinbûn tsūiû ji̍t,"bô kokkài kìtsiá tso͘tsit" kuansim tsoân sèkài sinbûn kìtsiá sī m̄ sī ētàng tsūiû tsháihóng kah pòtō sinbûn. Kiⁿî huatpò͘ ê “2023 sinbûn tsūiû tsí sò͘ “ pòkò. Tâioân tī 180 ê kokka·nih pâi tī tē 35 miâ, pí kūnî sing 3 miâ, mā sī Atsiu ê tē 1 miâ."Tsúnkóng pâi miâ sing koân, pēng m̄ sī tāipiáu Tâioân sinbûn koh khah tsūiû ah." Bô kokkài kìtsiá Tanga pānsūtshù tsiphêngtiúⁿ Àibîâng (Cédric Alviani) kéngkò, Tâioân tsèngtī lióngke̍khòa ê tsênghóng iûgoân tsûntsāi, jîtshiáⁿ tiāⁿtiāⁿ huatsing "inūi tsèngtī li̍ptiûⁿ bô kâng suah lâi niúkhiok sūsi̍t". I jīnûi tse ē hónggāi tio̍h ua̍t thiaⁿ tāitsiòng tsiaptshiok bô kàu khehkuan, kongtsèng ê tsusìn, mā sī tùi Tâioân sinbûn tsūiû tsìnpō͘ ê tsi̍t tōa tsó͘gāi. Àibîâng mā tsítshut, Tâioân mûithé ūitio̍h "tshiúⁿ kín", tēitsòaⁿ kìtsiá tiāⁿtiāⁿ bô tshionghun sîkan tshâ tsèng, piantsi̍ptâi mā bô kò͘siú hósè, sī Tâioân itti̍t tsûntsāi ê būntê. Àibîâng tsítshut, Tâioân suijiân tī Atsiu pâi thâu miâ, tānsī iáu ū tsin tōa ê tsìnpō͘ khongkan.

　　Tsitê tsísò͘ sī kinkì tsèngtī, kingtsè, li̍phuat, siāhōe bûnhòa kah antsoân téng gō͘ hongbīn tsìnhêng pêngpun. 挪威koh tsi̍tpiàn tē 1 miâ, 愛爾蘭ùi kūnî tē 6 miâ sing kàu kiⁿî tē 2 miâ, 丹麥 pua̍h tsi̍t ūi piàn tē 3 miâ. Kîtha sehong kokka, Canada tē 15 miâ, Tikkok tē 21 miâ, Huatkok tē 24 miâ, Ingkok tē 26 miâ, Bíkok tē 45 miâ, tsiànhóe hē ê 烏克蘭, ùi 106 miâ thiàu sing kàu tē 79 miâ; kautsiàn ê Gôlô lo̍h 9 miâ, piàn tsoh tē 164 miâ.

"Bô kokkài kìtsiá tso͘tsit" kā sinbûn tsūiû tsísò͘ puntsoh, "tsiâⁿ hó","hó","ū būntê","tsha","ke̍k tsha" téng 5 ê tán kip. Àibîâng tùi tsoânkiû sinbûn tsūiû huattián piáusī hoânló, tī 180 kok lāité, kantaⁿ 8 ê kokka ta̍tkàu "tsiâⁿ hó" ê téngkip, 44 ê kokka "hó", 55 ê kokka sī "ū būntê","tsha" kah "ke̍k tsha" ê kokka ka khílâi ū 73 kok, téngî tsoân sèkài ū 4 tsiâⁿ kokka sī tī sinbûn tsiok bô tsūiû ê tsōngthāi ēbīn.

　　Ùi bóeliu sǹg tòtńglâi, ke̍k tsha tē 1 miâ sī Pak Tiâusián, tē 2 miâ sī Tiongkok, tē 3 miâ sī Ua̍tlâm; Tiongkok kūnî sī tē 175 miâ, kiⁿî lo̍h 4 miâ. Hiānsî tsoân sèkài ū 363 miâ sinbûn kìtsiá hông kuaiⁿkaⁿ, Tiongkok ū 114 ūi kìtsiá kah hānōe sinbûn tsūiû ê lâng hông kuaiⁿkaⁿ, kináji̍t, Tiongkok íking tsiâⁿ tsoh sèkài siōng tōa ê "kìtsiá kaⁿga̍k", khóliân! 　　(230512)

Tsù, 烏克蘭　挪威 愛爾蘭　丹麥 tshiáⁿ liām Hôagí



Pe̍h-ōe-jī-pán/白話字版



《 Le̍k-sik toán-phêng 》　 Lí Lâm-hêng

Tiong-kok í-king tsiâⁿ-tsoh sè-kài siōng tōa ê "kì-tsiá kaⁿ-ga̍k"!

Gō͘-gue̍h tshe-tsa̍p sin-bûn pò-tō, O͘-GÔ tsiàn-tsing tsìn-hêng 1 nî gōa-lâi, í-king ū kúi miâ sin-bûn kì-tsiá tī tsiân-sòaⁿ tshái-hóng ê sî sí-bông, tshe-káu ”Huat-sin-siā” tsí-tshut, tshe-káu ”Huat-sin-siā” lip-iáⁿ kì-tsiá Soh-ting tī 烏克蘭 tang-pō͘ siâⁿ-tshī Pa-ho-mu-to hū-kīn hō͘ hóe-tsìⁿ-tôaⁿ tôaⁿ tio̍h sin bông, tsiah 32 hòe. Sin-bûn kì-tsiá sī án-tsóaⁿ tio̍h kā kuan-sim? in-ūi bô-lūn sī tsoh hong-thai, im tōa-tsúi, tōa tē-·tāng kok tsióng thian-tsai tē piàn, á-·sī tsiàn-tsing tōng-lōan, á-·sī put-hēng sū-kiāⁿ huat-sing, sin-bûn kì-tsiá lóng sī tsáu tī siōng thâu-tsêng, bō͘ tio̍h seⁿ miā gûi-hiám, kā tē-it tshiú siōng sin, siōng tsèng-khak ê pò-tō sàng kàu ua̍t thiaⁿ tāi-tsiòng ê bīn-tsêng.

Gō͘-gue̍h tshe-saⁿ sī sè-kài sin-bûn tsū-iû ji̍t,"bô kok-kài kì-tsiá tso͘-tsit" kuan-sim tsoân sè-kài sin-bûn kì-tsiá sī m̄ sī ē-tàng tsū-iû tshái-hóng kah pò-tō sin-bûn. Kin-nî huat-pò͘ ê “2023 sin-bûn tsū-iû tsí sò͘ “ pò-kò. Tâi-oân tī 180 ê kok-ka-·nih pâi tī tē 35 miâ, pí kū-nî sing 3 miâ, mā sī A-tsiu ê tē 1 miâ."Tsún-kóng pâi miâ sing koân, pēng m̄ sī tāi-piáu Tâi-oân sin-bûn koh khah tsū-iû ah." Bô kok-kài kì-tsiá Tang-a pān-sū-tshù tsip-hêng-tiúⁿ Ài-bî-âng (Cédric Alviani) kéng-kò, Tâi-oân tsèng-tī lióng-ke̍k-hòa ê tsêng-hóng iû-goân tsûn-tsāi, jî-tshiáⁿ tiāⁿ-tiāⁿ huat-sing "in-ūi tsèng-tī li̍p-tiûⁿ bô kâng suah lâi niú-khiok sū-si̍t". I jīn-ûi tse ē hóng-gāi tio̍h ua̍t thiaⁿ tāi-tsiòng tsiap-tshiok bô kàu kheh-kuan, kong-tsèng ê tsu-sìn, mā sī tùi Tâi-oân sin-bûn tsū-iû tsìn-pō͘ ê tsi̍t tōa tsó͘-gāi. Ài-bî-âng mā tsí-tshut, Tâi-oân mûi-thé ūi-tio̍h "tshiúⁿ kín", tē-it-sòaⁿ kì-tsiá tiāⁿ-tiāⁿ bô tshiong-hun sî-kan tshâ tsèng, pian-tsi̍p-tâi mā bô kò͘-siú hó-sè, sī Tâi-oân it-ti̍t tsûn-tsāi ê būn-tê. Ài-bî-âng tsí-tshut, Tâi-oân sui-jiân tī A-tsiu pâi thâu miâ, tān-sī iáu ū tsin tōa ê tsìn-pō͘ khong-kan.

　　Tsit-ê tsí-sò͘ sī kin-kì tsèng-tī, king-tsè, li̍p-huat, siā-hōe bûn-hòa kah an-tsoân téng gō͘ hong-bīn tsìn-hêng pêng-pun. 挪威koh tsi̍t-piàn tē 1 miâ, 愛爾蘭ùi kū-nî tē 6 miâ sing kàu kin-nî tē 2 miâ, 丹麥 pua̍h tsi̍t ūi piàn tē 3 miâ. Kî-tha se-hong kok-ka, Canada tē 15 miâ, Tik-kok tē 21 miâ, Huat-kok tē 24 miâ, Ing-kok tē 26 miâ, Bí-kok tē 45 miâ, tsiàn-hóe hē ê 烏克蘭, ùi 106 miâ thiàu sing kàu tē 79 miâ; kau-tsiàn ê Gô-lô lo̍h 9 miâ, piàn tsoh tē 164 miâ.

"Bô kok-kài kì-tsiá tso͘-tsit" kā sin-bûn tsū-iû tsí-sò͘ pun-tsoh, "tsiâⁿ hó","hó","ū būn-tê","tsha","ke̍k tsha" téng 5 ê tán kip. Ài-bî-âng tùi tsoân-kiû sin-bûn tsū-iû huat-tián piáu-sī hoân-ló, tī 180 kok lāi-té, kan-taⁿ 8 ê kok-ka ta̍t-kàu "tsiâⁿ hó" ê téng-kip, 44 ê kok-ka "hó", 55 ê kok-ka sī "ū būn-tê","tsha" kah "ke̍k tsha" ê kok-ka ka khí-lâi ū 73 kok, téng-î tsoân sè-kài ū 4 tsiâⁿ kok-ka sī tī sin-bûn tsiok bô tsū-iû ê tsōng-thāi ē-bīn.

　　Ùi bóe-liu sǹg tò-tńg-lâi, ke̍k tsha tē 1 miâ sī Pak Tiâu-sián, tē 2 miâ sī Tiong-kok, tē 3 miâ sī Ua̍t-lâm; Tiong-kok kū-nî sī tē 175 miâ, kin-nî lo̍h 4 miâ. Hiān-sî tsoân sè-kài ū 363 miâ sin-bûn kì-tsiá hông kuaiⁿ-kaⁿ, Tiong-kok ū 114 ūi kì-tsiá kah hān-ōe sin-bûn tsū-iû ê lâng hông kuaiⁿ-kaⁿ, kin-á-ji̍t, Tiong-kok í-king tsiâⁿ tsoh sè-kài siōng tōa ê "kì-tsiá kaⁿ-ga̍k", khó-liân! 　　(230512)

Tsù, 烏克蘭　挪威 愛爾蘭　丹麥 tshiáⁿ liām Hôa-gí




五月初十新聞報導：烏俄戰爭進行1年外來，已經有幾名新聞記者tī前線採訪ê時死亡，初九《法新社》指出，初九《法新社》攝影記者索丁tī烏克蘭東部城市Pa-ho-mu-to附近hō͘火箭彈彈tio̍h身亡，才32歲。新聞記者是按怎tio̍h kā關心？因為無論是作風颱、淹大水、大地動各種天災地變，抑是戰爭動亂、抑是不幸事件發生，新聞記者lóng是走tī上頭前、冒tio̍h生命危險，kā第一手上新、上正確ê報導送到閱聽大眾ê面前。

五月初三是世界新聞自由日，「無國界記者組織」關心全世界新聞記者是m̄是ētàng自由採訪kah報導新聞。今年發布ê《2023新聞自由指數》報告。台灣tī180個國家中排tī第35名，比舊年升3名，mā是亞洲ê第1名。「準講排名升koân，並m̄是代表台灣新聞koh khah自由ah。」無國界記者東亞辦事處執行長愛微紅（Cédric Alviani）警告，台灣政治兩極化ê情況猶原存在，而且tiāⁿ-tiāⁿ發生「因為政治立場無仝suah來扭曲事實」。伊認為tseē妨礙tio̍h閱聽大眾接觸無夠客觀、公正ê資訊，mā是對台灣新聞自由進步ê一大阻礙。愛微紅mā指出，台灣媒體為tio̍h「搶緊」，第一線記者定定無充分時間查證，編輯台mā無顧守好勢，是台灣一直存在ê問題。愛微紅指出，台灣雖然tī亞洲排頭名，但是猶有真大ê進步空間。

　　Tsit-ê指數是根據政治、經濟、立法、社會文化kah安全等五方面進行評分。挪威koh一遍第1名，愛爾蘭ùi舊年第6名升到今年第2名，丹麥pua̍h一位變第3名。其他西方國家，加拿大第15名、德國第21名、法國第24名、英國第26名，美國第45名，戰火下ê烏克蘭，ùi 106名跳升到第79名；交戰ê俄羅落9名，變作第164名。

「無國界記者組織」kā新聞自由指數分作：「誠好」、「好」、「有問題」、「差」、「極差」等5個等級。愛微紅對全球新聞自由發展表示煩惱，tī180國內底，kan-taⁿ8個國家達到「誠好」ê等級，44個國家「好」，55個國家是「有問題」，「差」kah「極差」ê國家加起來有73國，等於全世界有4成國家是tī新聞足無自由ê狀態下面。

　　Ùi尾溜算倒轉來，極差第1名是北朝鮮、第2名是中國、第3名是越南；中國舊年是第175名，今年落4名。現時全世界有363名新聞記者hông關監，中國有114位記者kah捍衛新聞自由ê人hông關監，今á日，中國已經成作世界上大ê「記者監獄」，可憐！ 　　(230512)

註：烏克蘭　　挪威　　愛爾蘭　　丹麥　　　請唸華語