《綠色短評》

 | | | 轉寄

柯文哲鑄銃phah ka-kī！

作者 李南衡, TsoânTâijī/全台字 by Tsng Hūi-phêng 2023.10.01




Tsoânbîn Tâioânjī pán/全民台灣字版簡稱TsoânTâiJī


《 Le̍ksik toánphêng 》　　 Lí Lâmhêng

　　　　Kua Bûntiat tsù tshèng phah kakī!

Nn̄gtshing saⁿpah gōa nî tsêng, Tsiànkok sîkî Tsîn Hàukong jīmēng Siong Iang tīlí koktsèng, tsiapsiū i piànhuat ê tsútiuⁿ, si̍tsi tsi̍tê tsiap tsi̍tê ê káikik, hō͘ Tsîn kok kiâⁿ hiòng hùkiông, tsiâⁿtsok Tsiànkok tshithiông tsi it. Tsîn Hàukong sí liáuāu, Tsîn Hūikong tsēūi, i goânpún tio̍h hoántùi piànhuat, kasiōng ū lâng bi̍t kò Siong Iang ū bô͘hoán ìtô͘, i tio̍h phài lâng tsoânle̍k giâ Siong Iang. Siong Iang tsáulō͘ kàu Hâmkokkuan ê sî, siūⁿ beh khì lúkoán hiohàm, lúkoán tsúlâng kītsua̍t kóng,"Tse sī Siong Iang tsètèng ê huatlēng, nā hō͘ sinhūn putbêng ê lâng lâu sok kòe àm, hông tshâ·tio̍h ē tsosiū khanliân siū tshúhua̍t." Bô ūi thang tòa ê Siong Iang thò͘ tōakhùi kóng,"Ái! kakī tēng ê huatkui, kā kakī hāi kah tsit khoán tēpō͘!" ánne kiò tsoh "tsokhuat pa̍k sí kakī".

　　1566 nî (Bêng Katsēng 45 nî ）, Kńgtang Tiâutsiu lâng Lîm Tōkhiân tsoh háitsha̍t tàiniá gō͘tsa̍p gōa tsiah tsiàntsûn kongtáⁿ Hokkiàn Tsiàuan, Totok Jû Tōaiû phài ping tuitsâu, tôtsáu, tānsī ji̍tāu itti̍t tsoh háitsha̍t, 1573 nî (Bêng Bānle̍k goân nî ) siū kuaⁿping tuitsâu, tsáu kàu Bálâipòaⁿtó kongtsiàm óa Thàikokuan ê Paktōanî, tī Paktōanî kiànli̍p tsi̍tê kuibô͘ siongtong tōa ê tshèngphàu tshiúⁿ, tsùtsō tōaphàu kah tshèngki. Ū tsi̍t kang tshèngthong po̍ktsà, tôaⁿ sí kakī. Lán Tâioân ū liûthoân tsi̍t kù sio̍kgí ōe" Lîm Tōkhiân tsù tshèng phah kakī", ìsù sī kóng tsi̍tê lâng tsūtsoh tsūsiū.

　　 Kóng sìpah gōa nî tsêng ê kò͘sū iûgoân siuⁿ kú. Lán kóng tsi̍tê siōng sin·ê, Bîntsiòngtóng tsóngthóng tsham soánjîn Kua Bûntiat suanpò͘, 2023 nî tshitgue̍h jīkáu beh tī tsi̍tê 400 lâng ê tiûⁿtē kípān "KP SHOW" iántshiùⁿhōe, tshitgue̍h tshikáu, Kua Bûntiat kóng i goânpún siūⁿ beh tī "Tāipak liûhêng imga̍k tiongsim" kípān, bô siūⁿ kóng lo̍h jīm tshītiúⁿ tsiah 3 kògue̍h, Tâipaktshī tsènghú tio̍h bô beh hō͘ góa pān, oànthàn sèthài iāmliâng. Lâng mn̄g kóng hiānjīm Tâipaktshītiúⁿ Tsiúⁿ Bānan káⁿ bián tshutlâi kóng·tsi̍tsiaⁿ? Kua Bûntiat ìn kóng, thongsiông tsit hō tāitsì sī thàikàm tio̍h káikuat tiāu· ê, m̄bián khì kàu hôngsiōng hia! tshikáu àm, Tâipaktshī bûnhòa kio̍ktiúⁿ Tshòa Siphêng piáusī, kinkì Kua Bûntiat tshītiúⁿ sîtāi Tāipak liûhêng imga̍k tiongsim kuitsiuⁿ, 2020 nî tsa̍pjīgue̍h tio̍h bêngkhak kuitēng bēsái tso͘ tsioh hông tsoh tsèngtī ua̍htāng. Só͘í ū lâng tshiò kóng, Kua Bûntiat tsù tshèng phah kakī. Tsin hó ūn, khólêng phôe thài kāu phah bô sí.

　　2023 nî káugue̍h tsa̍ppeh sinbûn pòtō, tsêng Tâipaktshītiúⁿ, Bîntsiòngtóng tsóngthóng tshamsoánjîn Kua Bûntiat káugue̍h tsa̍pkáu beh tī "Tāipak liûhêng imga̍k tiongsim" ê Khahhukhah tshanthiaⁿ kípān "AI gíim bô͘hêng kah tankhik huatpiáuhōe", sǹg sī í lēnggōa tsi̍t tsióng hêngsik ê oânbāng. Tsa̍ppeh àm, Tâipaktshī bûnhòa kio̍ktiúⁿ Tshòa Siphêng tī bīntsheh téngbīn tsítshut, i ū kā siongkuan kuitēng thôaⁿ hō͘ Kua Bûntiat pānkongsik liáuāu,"tsiâⁿ hinùi", Kua pān kuattēng bô beh ûihoán kuitēng, ē koh lēnggōa tshōe tiûⁿtē pān AI kēngsoán kuakhik huatpò͘ hōe. Tâipaktshī bûnhòa kio̍ktiúⁿ Tshòa Siphêng tsiapsiū hóngbūn ê sî piáusī, siūⁿ kóng "ná ē koh lâi"? khólêng sī "tōalâng (tsí Kua Bûntiat)" tùi "sèhāng tāitsì" bô te̍kpia̍t tsùì. Tshòa Siphêng kio̍ktiúⁿ tsin khehkhì, bô kóng Kua Bûntiat tsêng tshītiúⁿ tsai huat siūⁿ beh hoānhuat, hoānhuat bô tsiâⁿ, beh koh lâi hoān! Mā bô kóng Kua tsêng tshītiúⁿ lâng lāu ah, kìtî thài tsha, nn̄gkò gue̍h lāi hoān nn̄g piàn kāngkhoán ê tshògō͘.

　　 Kóng Kua Bûntiat "tsokhuat pa̍k sí kakī", ahsī kóng Kua Bûntiat "tsù tshèng phah kakī", lóng ē thong. (230922)



Pe̍h-ōe-jī-pán/白話字版


《 Le̍k-sik toán-phêng 》　　 Lí Lâm-hêng

　　　　Kua Bûn-tiat tsù tshèng phah ka-kī!

Nn̄g-tshing saⁿ-pah gōa nî tsêng, Tsiàn-kok sî-kî Tsîn Hàu-kong jīm-ēng Siong Iang tī-lí kok-tsèng, tsiap-siū i piàn-huat ê tsú-tiuⁿ, si̍t-si tsi̍t-ê tsiap tsi̍t-ê ê kái-kik, hō͘ Tsîn kok kiâⁿ hiòng hù-kiông, tsiâⁿ-tsok Tsiàn-kok tshit-hiông tsi it. Tsîn Hàu-kong sí liáu-āu, Tsîn Hūi-kong tsē-ūi, i goân-pún tio̍h hoán-tùi piàn-huat, ka-siōng ū lâng bi̍t kò Siong Iang ū bô͘-hoán ì-tô͘, i tio̍h phài lâng tsoân-le̍k giâ Siong Iang. Siong Iang tsáu-lō͘ kàu Hâm-kok-kuan ê sî, siūⁿ beh khì lú-koán hioh-àm, lú-koán tsú-lâng kī-tsua̍t kóng,"Tse sī Siong Iang tsè-tèng ê huat-lēng, nā hō͘ sin-hūn put-bêng ê lâng lâu sok kòe àm, hông tshâ-·tio̍h ē tso-siū khan-liân siū tshú-hua̍t." Bô ūi thang tòa ê Siong Iang thò͘ tōa-khùi kóng,"Ái! ka-kī tēng ê huat-kui, kā ka-kī hāi kah tsit khoán tē-pō͘!" án-ne kiò tsoh "tsok-huat pa̍k sí ka-kī".

　　1566 nî (Bêng Ka-tsēng 45 nî ）, Kńg-tang Tiâu-tsiu lâng Lîm Tō-khiân tsoh hái-tsha̍t tài-niá gō͘-tsa̍p gōa tsiah tsiàn-tsûn kong-táⁿ Hok-kiàn Tsiàu-an, To-tok Jû Tōa-iû phài ping tui-tsâu, tô-tsáu, tān-sī ji̍t-āu it-ti̍t tsoh hái-tsha̍t, 1573 nî (Bêng Bān-le̍k goân nî ) siū kuaⁿ-ping tui-tsâu, tsáu kàu Bá-lâi-pòaⁿ-tó kong-tsiàm óa Thài-kok-uan ê Pak-tōa-nî, tī Pak-tōa-nî kiàn-li̍p tsi̍t-ê kui-bô͘ siong-tong tōa ê tshèng-phàu tshiúⁿ, tsù-tsō tōa-phàu kah tshèng-ki. Ū tsi̍t kang tshèng-thong po̍k-tsà, tôaⁿ sí ka-kī. Lán Tâi-oân ū liû-thoân tsi̍t kù sio̍k-gí ōe" Lîm Tō-khiân tsù tshèng phah ka-kī", ì-sù sī kóng tsi̍t-ê lâng tsū-tsoh tsū-siū.

　　 Kóng sì-pah gōa nî tsêng ê kò͘-sū iû-goân siuⁿ kú. Lán kóng tsi̍t-ê siōng sin-·ê, Bîn-tsiòng-tóng tsóng-thóng tsham- soán-jîn Kua Bûn-tiat suan-pò͘, 2023 nî tshit-gue̍h jī-káu beh tī tsi̍t-ê 400 lâng ê tiûⁿ-tē kí-pān "KP SHOW" ián-tshiùⁿ-hōe, tshit-gue̍h tshe-káu, Kua Bûn-tiat kóng i goân-pún siūⁿ beh tī "Tāi-pak liû-hêng im-ga̍k tiong-sim" kí-pān, bô siūⁿ kóng lo̍h jīm tshī-tiúⁿ tsiah 3 kò-gue̍h, Tâi-pak-tshī tsèng-hú tio̍h bô beh hō͘ góa pān, oàn-thàn sè-thài iām-liâng. Lâng mn̄g kóng hiān-jīm Tâi-pak-tshī-tiúⁿ Tsiúⁿ Bān-an káⁿ bián tshut-lâi kóng-·tsi̍t-siaⁿ? Kua Bûn-tiat ìn kóng, thong-siông tsit hō tāi-tsì sī thài-kàm tio̍h kái-kuat tiāu-· ê, m̄-bián khì kàu hông-siōng hia! tshe-káu àm, Tâi-pak-tshī bûn-hòa kio̍k-tiúⁿ Tshòa Si-phêng piáu-sī, kin-kì Kua Bûn-tiat tshī-tiúⁿ sî-tāi Tāi-pak liû-hêng im-ga̍k tiong-sim kui-tsiuⁿ, 2020 nî tsa̍p-jī-gue̍h tio̍h bêng-khak kui-tēng bē-sái tso͘ tsioh hông tsoh tsèng-tī ua̍h-tāng. Só͘-í ū lâng tshiò kóng, Kua Bûn-tiat tsù tshèng phah ka-kī. Tsin hó ūn, khó-lêng phôe thài kāu phah bô sí.

　　2023 nî káu-gue̍h tsa̍p-peh sin-bûn pò-tō, tsêng Tâi-pak-tshī-tiúⁿ, Bîn-tsiòng-tóng tsóng-thóng tsham-soán-jîn Kua Bûn-tiat káu-gue̍h tsa̍p-káu beh tī "Tāi-pak liû-hêng im-ga̍k tiong-sim" ê Khah-hu-khah tshan-thiaⁿ kí-pān "AI gí-im bô͘-hêng kah tan-khik huat-piáu-hōe", sǹg sī í lēng-gōa tsi̍t tsióng hêng-sik ê oân-bāng. Tsa̍p-peh àm, Tâi-pak-tshī bûn-hòa kio̍k-tiúⁿ Tshòa Si-phêng tī bīn-tsheh téng-bīn tsí-tshut, i ū kā siong-kuan kui-tēng thôaⁿ hō͘ Kua Bûn-tiat pān-kong-sik liáu-āu,"tsiâⁿ hin-ùi", Kua pān kuat-tēng bô beh ûi-hoán kui-tēng, ē koh lēng-gōa tshōe tiûⁿ-tē pān AI kēng-soán kua-khik huat-pò͘ -hōe. Tâi-pak-tshī bûn-hòa kio̍k-tiúⁿ Tshòa Si-phêng tsiap-siū hóng-būn ê sî piáu-sī, siūⁿ kóng "ná ē koh lâi"? khó-lêng sī "tōa-lâng (tsí Kua Bûn-tiat)" tùi "sè-hāng tāi-tsì" bô te̍k-pia̍t tsù-ì. Tshòa Si-phêng kio̍k-tiúⁿ tsin kheh-khì, bô kóng Kua Bûn-tiat tsêng tshī-tiúⁿ tsai huat siūⁿ beh hoān-huat, hoān-huat bô tsiâⁿ, beh koh lâi hoān! Mā bô kóng Kua tsêng tshī-tiúⁿ lâng lāu ah, kì-tî thài tsha, nn̄g-kò gue̍h lāi hoān nn̄g piàn kāng-khoán ê tshò-gō͘.

　　 Kóng Kua Bûn-tiat "tsok-huat pa̍k sí ka-kī", ah-sī kóng Kua Bûn-tiat "tsù tshèng phah ka-kī", lóng ē thong. (230922)




兩千三百外年前，戰國時期秦孝公任用商鞅治理國政，接受伊變法ê主張，實施一個接一個ê改革，hō͘秦國行向富強，成作戰國七雄之一。秦孝公死了後，秦惠公坐位，伊原本tio̍h反對變法，加上有人密告商鞅有謀反意圖，伊tio̍h派人全力夯商鞅。商鞅走路到函谷關ê時，想beh去旅館歇暗，旅館主人拒絕講：「Tse是商鞅制定ê法令，若hō͘身分不明ê人留宿過暗，hông查tio̍hē遭受牽連受處罰。」無位thang tòaê商鞅吐大氣講：「Ái！ka-kī訂ê法規，kā ka-kī害kah tsit款地步！」án-ne叫作「作法縛死ka-kī」。

　　1566年（明嘉靖45年），廣東潮州人林道乾作海賊帶領五十外隻戰船攻打福建詔安，都督俞大猷派兵追tsâu，逃走，但是日後一直作海賊，1573年（明萬曆元年）受官兵追tsâu，走到馬來半島攻佔óa泰國灣ê北大年，tī北大年建立一個規模相當大ê銃炮廠，鑄造大砲kah銃枝。有一工槍膛爆炸，彈死ka-kī。咱台灣有流傳一句俗語話「林道乾鑄銃phah ka-kī」，意思是講一个人自作自受。

　　講四百外年前ê故事猶原siuⁿ久。咱講一个上新ê：民眾黨總統參選人柯文哲宣布，2023年七月二九behtī一個400人ê場地舉辦「KP SHOW」演唱會，七月初九，柯文哲講伊原本想behtī「台北流行音樂中心」舉辦，無想講落任市長才3個月，台北市政府tio̍h無beh hō͘我辦，怨歎世態炎涼。人問講現任台北市長蔣萬安敢免出來講一聲？柯文哲應講，通常tsit號tāi-tsì是太監tio̍h解決掉ê，m̄免去到皇上hia！初九暗，台北市文化局長蔡詩萍表示，根據柯文哲市長時代台北流行音樂中心規章，2020年十二月tio̍h明確規定bē使租借hông作政治活動。所以有人笑講，柯文哲鑄銃拍ka-kī。真好運，可能皮太厚phah無死。

　　2023年九月十八新聞報導，前台北市長、民眾黨總統參選人柯文哲九月十九behtī「台北流行音樂中心」ê卡夫卡餐廳舉辦「AI語音模型kah單曲發表會」，算是以另一種形式ê圓夢。十八暗，台北市文化局長蔡詩萍tī面冊頂面指出，伊有kā相關規定傳hō͘柯文哲辦公室了後，「tsiâⁿ欣慰」，柯辦決定無beh違反規定，ē koh另外tshōe場地辦AI競選歌曲發布會。台北市文化局長蔡詩萍接受訪問ê時表示，想講「ná那ēkoh來」？可能是「大人（指柯文哲）」對「細項tāi-tsì」無特別注意。蔡詩萍局長真客氣，無講柯文哲前市長知法想beh犯法，犯法無成，beh koh來犯！Mā無講柯前市長人老ah，記持太差，兩個月內犯兩遍仝款ê錯誤。

　　講柯文哲「作法縛死ka-kī」，ah是講柯文哲「鑄銃拍ka-kī」，lóngē通。 (230922)