《綠色短評》

 | | | 轉寄

有tsit款反對防疫ê 戇人！

作者 李南衡, TsoânTâijī/全台字 by Tsng Hūiphêng 2021.05.09

Tsoânbîn Tâioânjī pán/全民台灣字版簡稱TsoânTâiJī

Ū tsit khoán hoántùi hônge̍k ê gōnglâng!
　　 Hônge̍k to̍hsī īhông kah siaubia̍t pēⁿtsèng ê thoânjiám kah liûhêng, to̍hsī beh tsīnliōng kiámtsió tio̍hpēⁿ ê lâng, khah tsia̍p khòaⁿ·tio̍h·ê sī tùihù liûhêngpēⁿ, thoânjiámpēⁿ. Tsit piàn liûhêng tsoân sèkài ê "Búhàn hìiām" hiôngkàikài, koh oktshihtshih, kàu kiⁿî (2021) sìgue̍h jīkáu ûitsí, tsoân sèkài khaktsín tsi̍t’ik sìtshing káupah tshittsa̍pit bān pehtshing pehpah la̍ktsa̍pla̍k lâng, síbông saⁿpah tsa̍pgō͘ bān saⁿtshing sìpah tsa̍pkáu lâng, khongho̍k pehtshing la̍kpah káutsa̍ptshit bān tsi̍ttshing nn̄gpah gō͘tsa̍p sì lâng.

Kiⁿî saⁿgue̍h jītsa̍p, Autsiu kúiê kokka tôngsî po̍khuat hoántùi hônge̍k hāntsè ê sīui iûhêng, in kóng sī ūitio̍h tsingtshú tsūiû, tōasiaⁿ huah "hoántùi hônge̍k", "hoántùi hônge̍k hong siâⁿ", "kītso̍at tsù īhôngsiā", "hoántùi kòa tshùi’am", sīui iûhêng ê lâng bē tsió, Tikkok lâmpō͘ tsi̍tê tōa siâⁿ ū nn̄gbān lâng, Ingkok Lûntun ū tshing gōa lâng, Sūisū kúiê siâⁿtshī tàu·khí·lâi ū gō͘tshing gōa lâng, Hunlân ū sìpah gōa lâng, Austria Ûṳāla̍p ū tsiâⁿtshing lâng. In ê kiōngtông te̍ksik sī, tsin tsió lâng kòa tshùi’am, oântsoân bô pótshî siākau kīlî, sīmtsì bô lísèng khòaⁿtio̍h ihō͘ jînoân khui tshùi huah phah ! Nāsī tshùi huah "hoántùi hônge̍k" e̍ktsêng to̍h ē piàn hó, lán tongjiân tsànsêng ēng huah ê khah kín koh séngla̍t. Sūsi̍t siōng m̄sī ánne, in saⁿgue̍h jītsa̍p sīui iûhêng hit kang, tsoân sèkài sin tsingka khaktsín sìtsa̍pla̍k bān káutshing tsi̍tpah gō͘tsa̍pkáu lâng, síbông lúitsik nn̄gpah la̍ktsa̍pkáu bān la̍ktshing gō͘pah tsa̍psaⁿ lâng, sìtsa̍p kang āu ê sìgue̍h jīkáu tsit kang, sin tsingka khaktsín pehtsa̍ppeh bān la̍ktshing tshitpah káutsa̍p lâng, tsēngka sìtsa̍pit bān tshittshing la̍kpah saⁿtsa̍p it ê lâng, síbông lúitsik tsēngka sìtsa̍pgō͘ bān la̍ktshing káu bān lêng la̍k lâng.

　　 Lán Tâioân "Tiongiong liûhêng e̍ktsêng tsíhui tiongsim" ēsái kóng sī "ū tshùi kóngkah bô nôa", tshiáⁿ ta̍kke tio̍h tsia̍p ēng satbûn sé tshiú, tsē kongkiōng kauthong kangkū á·sī lâng tsē ê só͘tsāi tio̍h kòa tshùi’am, tio̍h tsia̍ptsia̍p niû théun, lâng tsē ê só͘tsāi tio̍h pótshî siākau kīlî téngténg, láusi̍t kóng tsiahê lóng sī póhō͘ kakī, mài thoânjiám hō͘ pa̍tlâng, bô pānhuat tiong siōng hó ê siauke̍k ê pānhuat. Tsikke̍k ê pānhuat sī siáⁿ? To̍h sī tán ū hāukó ê īhôngsiā giánkiù sêngkong the̍h tshutlâi èngiōng. Lán kóng tse to̍hsī ū pānhuat ê pānhuat. Kóng"tsù īhôngsiā " tsin tsē lâng thiaⁿ bô, nā kóng "īhông tsù siā" tio̍h khah tsē lâng thiaⁿ ū.

　　 Tshiansin bānkhó͘, sèkài kokkok ê īhôngsiā tsiah giánhuat sêngkong ū hāukó, lán tsènghú tshiansin bānkhó͘ tsiah bétio̍h sò͘liōng iúhān tsin pókùi ê īhôngsiā, tongjiân ū iusian sūnsī, biánhùi tsūhùi ê tsha’pia̍t. Ū tsi̍t tsióng lâng ū iusing koân khiok kiksoâiⁿsoâiⁿ, bô ài khì tsù īhôngsiā, Nátshiūⁿ sehong kokka hiahê "hoán hônge̍k" ê gōnglâng. Tshiūⁿ Tionghôa Hângkhong ê kisu, tsi̍tê nn̄gê saⁿê gō͘ê khaktsín, lóng bô thiaⁿ in kóng ántsóaⁿ, itti̍t kàu káuê kisu ke nn̄gê kasio̍k khaktsín, tsiah tsai thang kiaⁿ. Sìgue̍h tsa̍pjī tio̍h khàihòng hângkhong kongsi kitso͘ jînoân ēsái tsù īhôngsiā, sī ántsóaⁿ kàu sìgue̍h jīsì, Tióngêng Hângkhong ū 235 lâng tsù·kòe, Tionghôa Hângkhong tsiah 44 lâng tsù·kòe īhôngsiā ? Iusian tsù īhôngsiā, m̄nā sī iusian póhō͘ kakī mā iusian póhō͘ pa̍tlâng, te̍kpia̍t sī tshù·ni̍h ê lâng. Sī ántsóaⁿ bô ài khì tsù? Líiû sī siáⁿ ? Káⁿ ēsái kā in khòaⁿtsoh sī lēngtsi̍tlūi "hoán hônge̍k" ê gōnglâng?

　　Ài, sèkài ná ū hiah tsē hoántùi hônge̍k ê gōnglâng? (210430)

Pe̍h-ōe-jī-pán/白話字版

Ū tsit khoán hoán-tùi hông-e̍k ê gōng-lâng!
　　 Hông-e̍k to̍h sī ī-hông kah siau-bia̍t pēⁿ-tsèng ê thoân-jiám kah liû-hêng, to̍h-sī beh tsīn-liōng kiám-tsió tio̍h-pēⁿ ê lâng, khah tsia̍p khòaⁿ-·tio̍h-·ê sī tùi-hù liû-hêng-pēⁿ, thoân-jiám-pēⁿ. Tsit piàn liû-hêng tsoân sè-kài ê"Bú-hàn hì-iām" hiông-kài-kài, koh ok-tshih-tshih, kàu kin-nî (2021) sì-gue̍h jī-káu ûi-tsí, tsoân sè-kài khak-tsín tsi̍t-ik sì-tshing káu-pah tshit-tsa̍p-it bān peh-tshing peh-pah la̍k-tsa̍p-la̍k lâng, sí-bông saⁿ-pah tsa̍p-gō͘-bān saⁿ-tshing sì-pah tsa̍p-káu lâng, khong-ho̍k peh-tshing la̍k-pah káu-tsa̍p-tshit bān tsi̍t-tshing nn̄g-pah gō͘-tsa̍p sì lâng.

Kin-nî saⁿ-gue̍h jī-tsa̍p, Au-tsiu kúi-ê kok-ka tông-sî po̍k-huat hoán-tùi hông-e̍k hān-tsè ê sī-ui iû-hêng, in kóng sī ūi-tio̍h tsing-tshú tsū-iû, tōa-siaⁿ huah "hoán-tùi hông-e̍k", "hoán-tùi hông-e̍k hong siâⁿ", "kī-tso̍at tsù ī-hông-siā", "hoán-tùi kòa tshùi-am", sī-ui iû-hêng ê lâng bē tsió, Tik-kok lâm-pō͘ tsi̍t-ê tōa siâⁿ ū nn̄g-bān lâng, Ing-kok Lûn-tun ū tshing gōa lâng, Sūi-sū kúi-ê siâⁿ-tshī tàu-·khí-·lâi ū gō͘-tshing gōa lâng, Hun-lân ū sì-pah gōa lâng, Austria Ûi-iā-la̍p ū tsiâⁿ-tshing lâng. In ê kiōng-tông te̍k-sik sī, tsin tsió lâng kòa tshùi-am, oân-tsoân bô pó-tshî siā-kau kī-lî, sīm-tsì bô lí-sèng khòaⁿ-tio̍h i-hō͘ jîn-oân khui tshùi huah phah ! Nā-sī tshùi huah "hoán-tùi hông-e̍k" e̍k-tsêng to̍h ē piàn hó, lán tong-jiân tsàn-sêng ēng huah ê khah kín koh séng-la̍t. Sū-si̍t siōng m̄-sī án-ne, in saⁿ-gue̍h jī-tsa̍p sī-ui iû-hêng hit kang, tsoân sè-kài sin tsing-ka khak-tsín sì-tsa̍p-la̍k bān káu-tshing tsi̍t-pah gō͘-tsa̍p-káu lâng, sí-bông lúi-tsik nn̄g-pah la̍k-tsa̍p-káu bān la̍k-tshing gō͘-pah tsa̍p-saⁿ lâng, sì-tsa̍p kang āu ê sì-gue̍h jī-káu tsit kang, sin tsing-ka khak-tsín peh-tsa̍p-peh bān la̍k-tshing tshit-pah káu-tsa̍p lâng, tsēng-ka sì-tsa̍p-it bān tshit-tshing la̍k-pah saⁿ-tsa̍p it ê lâng, sí-bông lúi-tsik tsēng-ka sì-tsa̍p-gō͘ bān la̍k-tshing káu bān lêng la̍k lâng.

　　 Lán Tâi-oân "Tiong-iong liû-hêng e̍k-tsêng tsí-hui tiong-sim" ē-sái kóng sī "ū tshùi kóng-kah bô nôa", tshiáⁿ ta̍k-ke tio̍h tsia̍p ēng sat-bûn sé tshiú, tsē kong-kiōng kau-thong kang-kū á-·sī lâng tsē ê só͘-tsāi tio̍h kòa tshùi-am, tio̍h tsia̍p-tsia̍p niû thé-un, lâng tsē ê só͘-tsāi tio̍h pó-tshî siā-kau kī-lî téng-téng, láu-si̍t kóng tsiah-ê lóng sī pó-hō͘ ka-kī, mài thoân-jiám hō͘ pa̍t-lâng, bô pān-huat tiong siōng hó ê siau-ke̍k ê pān-huat. Tsik-ke̍k ê pān-huat sī siáⁿ? Tio̍h sī tán ū hāu-kó ê ī-hông-siā gián-kiù sêng-kong the̍h tshut-lâi èng-iōng. Lán kóng tse to̍h-sī ū pān-huat ê pān-huat. Kóng"tsù ī-hông-siā " tsin tsē lâng thiaⁿ bô, nā kóng "ī-hông tsù siā" tio̍h khah tsē lâng thiaⁿ ū.

　　 Tshian-sin bān-khó͘, sè-kài kok-kok ê ī-hông-siā tsiah gián-huat sêng-kong ū hāu-kó, lán tsèng-hú tshian-sin bān-khó͘ tsiah bé-tio̍h sò͘-liōng iú-hān tsin pó-kùi ê ī-hông-siā, tong-jiân ū iu-sian sūn-sī, bián-hùi tsū-hùi ê tsha-pia̍t. Ū tsi̍t tsióng lâng ū iu-sing koân khiok kik-soâiⁿ-soâiⁿ, bô ài khì tsù ī-hông-siā, Ná-tshiūⁿ se-hong kok-ka hiah-ê "hoán hông-e̍k" ê gōng-lâng. Tshiūⁿ Tiong-hôa hâng-khong ê ki-su, tsi̍t-ê nn̄g-ê saⁿ-ê gō͘-ê khak-tsín, lóng bô thiaⁿ in kóng án-tsóaⁿ, it-ti̍t kàu káu-ê ki-su ke nn̄g-ê ka-sio̍k khak-tsín, tsiah tsai thang kiaⁿ. Sì-gue̍h tsa̍p-jī tio̍h khài-hòng hâng-khong kong-si ki-tso͘ jîn-oân ē-sái tsù ī-hông-siā, sī án-tsóaⁿ kàu sì-gue̍h jī-sì, Tióng-êng Hâng-khong ū 235 lâng tsù-·kòe, Tiong-hôa Hâng-khong tsiah 44 lâng tsù-·kòe ī-hông-siā ? Iu-sian tsù ī-hông-siā, m̄-nā sī iu-sian pó-hō͘ ka-kī mā iu-sian pó-hō͘ pa̍t-lâng, te̍k-pia̍t sī tshù-·ni̍h ê lâng. Sī án-tsóaⁿ bô ài khì tsù? Lí-iû sī siáⁿ ? Káⁿ ē-sái kā in khòaⁿ-tsoh sī lēng-tsi̍t-lūi "hoán hông-e̍k" ê gōng-lâng?

　　Ài, sè-kài ná ū hiah tsē hoán-tùi hông-e̍k ê gōng-lâng? (210430)


　　防疫tio̍h是預防kah消滅病症ê 傳染kah流行，tio̍h是beh盡量減少tio̍h病ê 人，khahtsia̍p看tio̍h ê 是對付流行病、傳染病。Tsit遍流行全世界ê 「武漢肺炎」雄kài-kài、koh惡tshih-tshih，到今年（2021）四月二九為止，全世界確診一億四千九百七十一萬八千八百六十六人，死亡三百十五萬三千四百十九人，康復八千六百九十七萬一千二百五十四人。

今年三月二十，歐洲幾個國家同時爆發反對防疫限制ê 示威遊行，in講是為tio̍h爭取自由，大聲喝「反對防疫」、「反對防疫封城」、「拒絕注預防射」、「反對掛嘴掩」，示威遊行ê 人bē少：德國南部一個大城有兩萬人，英國倫敦有千gōa人，瑞士幾個城市鬥起來有五千gōa人，芬蘭有四百gōa人，奧地利維也納有成千人。Inê 共同特色是：真少人掛嘴掩、完全無保持社交距離，甚至無理性看tio̍h醫護人員開嘴喝phah！若是嘴喝「反對防疫」疫情tio̍h會變好，咱當然贊成用喝ê khah緊koh省力。事實上m̄是按呢，in三月二十示威遊行hit工，全世界新增加確診四十六萬九千一百五十九人，死亡累積兩百六十九萬六千五百十三人，四十工後ê 四月二九tsit工，新增加確診八十八萬六千七百九十人，增加四十一萬七千六百三十一個人，死亡累積增加四十五萬六千九万零六人。

　　咱台灣「中央流行疫情指揮中心」會使講是「有嘴講kah無涎」，請逐個tio̍htsia̍p用雪文洗手、坐公共交通工具抑是人tsēê 所在tio̍h掛嘴掩、tio̍h tsia̍ptsia̍p量體溫、人tsē ê 所在tio̍h保持社交距離等等，老實講tsiah-ê lóng是保護家己、mài傳染hō͘別人，無辦法中上好ê 消極ê 辦法。積極ê 辦法是啥？Tio̍h是等有效果ê 預防射研究成功the̍h出來應用。咱講tse tio̍h是有辦法ê 辦法。講「注預防射」真tsē人聽無，若講「預防注射」tio̍h khah tsē人聽有。

　　千辛萬苦，世界各國ê 預防射才研發成功有效果，咱政府千辛萬苦才買tio̍h數量有限真寶貴ê 預防射，當然有優先順序、免費自費ê 差別。有一種人有優先權卻激soâiⁿ-soâiⁿ，無愛去注預防射，Ná像西方國家hiah-ê「反防疫」ê 戇人。像中華航空ê 機師，一個兩個三個五個確診，lóng無聽in講按怎，一直到九個機師加兩個家屬確診，才知thang驚。四月十二tio̍h開放航空公司機組人員會使注預防射，是按怎到四月二四，長榮航空有235人注過、中華航空才44人注過預防射？優先注預防射，m̄-nā是優先保護家己mā優先保護別人、特別是厝裡ê 人。是按怎無愛去注？理由是啥？敢會使kā in看作是另一類「反防疫」ê 戇人？

　　Ài，世界ná有hiahtsē反對防疫ê 戇人？ (210430)