《綠色短評》

 | | | 轉寄

有人bē-giàn姓蔣，有人足hèng！

作者 李南衡, TsoânTâijī/全台字 by Tsng Hūiphêng 2022.04.24

Tsoânbîn Tâioânjī pán/全民台灣字版簡稱TsoânTâiJī

《 Le̍ksik toánphêng 》　　　　 Lí Lâmhêng

　　　　Ū lâng bēgiàn sèⁿ Tsiúⁿ, ū lâng tsiok hèng!

Tsin tsē lâng lóng tsaiiáⁿ Tiongkok ū tsi̍t ūi gēsu̍t ka 艾未未, tsit ūi īgī hūntsú sîsiông huatpiáu tùi siāhōe bûnhòa ê phênglūn, i ê"pōe kut" kèngjiân sī ùi in lāupē thoân lâi ê. In lāupē sī jītsa̍p sèkí Tiongkok siōng kia̍ttshut ê hiāntāi sijîn 艾青, 艾青 pún miâ Tsiúⁿ Tsiàⁿhân, 1928 nî khó ji̍p Hângtsiu Gētsuan Hōeōehē, 1929 nî khì Huatkok liûha̍k. 1932 nî itgue̍h hôikok, gō͘gue̍h tī siōnghái kaji̍p "Tiongkok Tsósi̍t Bísu̍tka Liânbêng", tìsú tshitgue̍h hō͘ Tiongkok Kokbîntóng ê bi̍tthàm lia̍h khì kuaiⁿkaⁿ, tsōe miâ sī "tianhok tsènghú". I ê kái sèⁿ, ū tsi̍t sueh sī kóng, tī ga̍ktiong ū tsi̍t kang tio̍h thiⁿ tsi̍t tiuⁿ pió, siá siūhêngjîn ê sèⁿmiâ, i siá "Tsiúⁿ" jī kantāⁿ siá tio̍h tsháu jī thâu （"艹"）, hutjiânkan siūⁿkhí lia̍h i lâi kuaiⁿ ê Tiongkok Kokbîntóng thâulâng Tsiúⁿ Κàitsio̍h, huisiông siūkhì, ná ē kah tsitê lâng kâng sèⁿ? Ūkàu sue! hiônghiông tī tsháu jī thâu （"艹"）ê ēbīn phah tsi̍tê tsheá（"Ｘ"）, khòaⁿ khòaⁿ tsi̍tē, tsiongtshò tsiūtshò, kái tsoh sèⁿ "艾" ma pí sèⁿ "Tsiúⁿ" khah sóngkhoài, tshutga̍k liáuāu m̄nā só͘ū ê tshòngtsok pitmiâ lóng kiò tsoh "艾青", liân sèⁿ mā tsintsiàⁿ kái tsoh "艾".

TsiuⁿHàutsû khì pàihóng Ńg Bítu, kūi tī i ê bīntsêng kóng, góa sī lâi hōe sitlé tshē m̄tio̍h. Ńg Bítu móapak ê oànhūn, siūkhì, pisiong tsò tsi̍tē piàⁿtshutlâi, ùi i ê lāupē Ńg Tiâuji̍t — Jījīpat ántsóaⁿ hông lia̍h khì hông tshèngsat kóngkhí, kóng kàu Tiongkok Kokbîntóng, kóng kàu Tsiúⁿ Κàitsio̍h ántsóaⁿ ge̍ksat Tâioân lâng. I tongjiân tsaiiáⁿ kūi tī i bīntsêng tsitê lâng sī Tonggô͘ Tāiha̍k hāutiúⁿ Tsiuⁿ Hàutsû, Tsiúⁿ Κàitsio̍h ê hāuseⁿ Tsiúⁿ Kingkok ê siangseⁿá kiáⁿ, kípān kòe Tâioân thâutsi̍t piàn ê Jījīpat tuisu imga̍khōe. Kūi tī i bīntsêng ê Tsiuⁿ Hàutsû tsi̍t kù ōe to bô ìn, mē i tsi̍ttiámgōa tsing bô thêng liáuāu, Ńg Bítu tsiah kóng, hó ah bián kūi, khílâi! Tng i khòaⁿtio̍h taⁿthâu khílâi ê Tsiuⁿ Hàutsû móabīn ê ba̍ksái, kóaⁿkín kā hû khí lâi, kā lám tiâutiâu, kui bīn lóng sī ba̍ksái ê Ńg Bítu kóng, m̄ hó koh khàu, m̄ hó koh khàu, góa jīn lí tsoh siótī. Tsitkhoán ê Tsiuⁿ Hàutsû ta̍ttit lán tsunkèng, tio̍h sī tsit khoán ê Tsiuⁿ Hàutsû itti̍t kàu sí lóng thiaⁿ in gōamá ê kàsī sèⁿ Tsiuⁿ.

　　 Sìgue̍h tshesì, ū beh tsham soán Tâipak tshītiúⁿ ê Tiongkok Kokbîntóng li̍púi Tsiúⁿ Bānan, tsiapsiū kìtsiá hóngbūn ê sî kóng, Tsiúⁿ Κàitsio̍h kah Tsiúⁿ Kingkok ê konglô sī kā Tâioân bîntsú ê kitshó͘ phah hósè, sinûi Tsiúⁿka ê āutāi, kámkak tsin kongêng. I goânpún sèⁿ Tsiuⁿ, 2005 nî saⁿgue̍h, in lāupē Tsiuⁿ Hàugiâm kingiû Tâipaktshī tsènghú Bîntsèngkio̍k , Lāitsèngpō͘, Huatbūpō͘ téng pō͘mn̂g tsi̍t hēlia̍t hoktsa̍p ê huatlu̍t thêngsū, ùi sèⁿ Tsiuⁿ kái tsoh sèⁿ Tsiúⁿ.

　　 Sìgue̍h tshegō͘, Bîntsìntóng Sinpaktshī gīoân tsho͘soán tshamsoánlâng Tân Náijû, khì kàu Sintiàm Tēsaⁿ Kongbōng kah Ankheⁿ Hêngtiûⁿ kūtsí sîtshâ, tsia sī 1950 nîtāi ūitio̍h tāithè Bétiûⁿting Hêngtiûⁿ tsiah siatli̍p ê, tsin tsē Tâioân tsinging tī tsia hông tshèngsat. Tân Náijû kóng tsin tsē síhêng ê tshâikuat sī Tsiúⁿ Κàitsio̍h tsóngthóng púnlâng tshiamsú ê. Tsiúⁿ Kingkok tngnî hūtsik tsútō tsêngtī tanūi, i íntsún te̍kbū ētàng bô kingkòe tsèngtong thêngsū lia̍h lâng, koh ēng khokhêng sūhāu. Tân Náijû beh kā Tsiúⁿ Bānan kóng, bîntsú tsūiû, tsū lâi m̄ sī thiⁿ laklo̍hlâi ê, sī tsi̍ttāi tsi̍ttāi Tâioânlâng ēng tshingtshun kah seⁿmiā ōaⁿlâiê, tsua̍ttùi m̄ sī to̍ktshâi tsiá ê unsù!

　　 Tshùbīê sī, ū lâng bēgiàn sèⁿ Tsiúⁿ, ū lâng tsiok hèng! 　　(220408)
Tsù, 艾未未 　　艾青 　　艾　　 tshiáⁿ liām Hôagí

Pe̍h-ōe-jī-pán/白話字版

《 Le̍k-sik toán-phêng 》　　　　 Lí Lâm-hêng

　　　　Ū lâng bē-giàn sèⁿ Tsiúⁿ, ū lâng tsiok hèng!

Tsin tsē lâng lóng tsai-iáⁿ Tiong-kok ū tsi̍t ūi gē-su̍t -ka 艾未未, tsit ūi ī-gī hūn-tsú sî-siông huat-piáu tùi siā-hōe bûn-hòa ê phêng-lūn, i ê"pōe kut" kèng-jiân sī ùi in lāu-pē thoân lâi ê. In lāu-pē sī jī-tsa̍p sè-kí Tiong-kok siōng kia̍t-tshut ê hiān-tāi si-jîn 艾青, 艾青 pún miâ Tsiúⁿ Tsiàⁿ-hân, 1928 nî khó ji̍p Hâng-tsiu Gē-tsuan Hōe-ōe-hē, 1929 nî khì Huat-kok liû-ha̍k. 1932 nî it-gue̍h hôe-kok, gō͘-gue̍h tī siōng-hái ka-ji̍p "Tiong-kok Tsó-si̍t Bí-su̍t-ka Liân-bêng", tì-sú tshit-gue̍h hō͘ Tiong-kok Kok-bîn-tóng ê bi̍t-thàm lia̍h khì kuaiⁿ-kaⁿ, tsōe miâ sī "tian-hok tsèng-hú". I ê kái sèⁿ, ū tsi̍t sueh sī kóng, tī ga̍k-tiong ū tsi̍t kang tio̍h thiⁿ tsi̍t tiuⁿ pió, siá siū-hêng-jîn ê sèⁿ-miâ, i siá "Tsiúⁿ" jī kan-tāⁿ siá tio̍h tsháu jī thâu （"艹"）, hut-jiân-kan siūⁿ-khí lia̍h i lâi kuaiⁿ ê Tiong-kok Kok-bîn-tóng thâu-lâng Tsiúⁿ Κài-tsio̍h, hui-siông siū-khì, ná ē kah tsit-ê lâng kâng sèⁿ? Ū-kàu sue! hiông-hiông tī tsháu jī thâu （"艹"）ê ē-bīn phah tsi̍t-ê tshe-á（"Ｘ"）, khòaⁿ khòaⁿ tsi̍t-ē, tsiong-tshò tsiū-tshò, kái tsoh sèⁿ "艾" ma pí sèⁿ "Tsiúⁿ" khah sóng-khoài, tshut-ga̍k liáu-āu m̄-nā só͘-ū ê tshòng-tsok pit-miâ lóng kiò tsoh "艾青", liân sèⁿ mā tsin-tsiàⁿ kái tsoh "艾".

TsiuⁿHàu-tsû khì pài-hóng Ńg Bí-tu, kūi tī i ê bīn-tsêng kóng, góa sī lâi hōe sit-lé tshē m̄-tio̍h. Ńg Bí-tu móa-pak ê oàn-hūn, siū-khì, pi-siong tsò tsi̍t-ē piàⁿ--tshut-lâi, ùi i ê lāu-pē Ńg Tiâu-ji̍t — Jī-jī-pat án-tsóaⁿ hông lia̍h khì hông tshèng-sat kóng-khí, kóng kàu Tiong-kok Kok-bîn-tóng, kóng kàu Tsiúⁿ Κài-tsio̍h án-tsóaⁿ ge̍k-sat Tâi-oân lâng. I tong-jiân tsai-iáⁿ kūi tī i bīn-tsêng tsit-ê lâng sī Tong-gô͘ Tāi-ha̍k hāu-tiúⁿ Tsiuⁿ Hàu-tsû, Tsiúⁿ Κài-tsio̍h ê hāu-seⁿ Tsiúⁿ King-kok ê siang-seⁿ-á kiáⁿ, kí-pān kòe Tâi-oân thâu-tsi̍t piàn ê Jī-jī-pat tui-su im-ga̍k-hōe. Kūi tī i bīn-tsêng ê Tsiuⁿ Hàu-tsû tsi̍t kù ōe to bô ìn, mē i tsi̍t-tiám-gōa tsing bô thêng liáu-āu, Ńg Bí-tu tsiah kóng, hó ah bián kūi, khí-lâi! Tng i khòaⁿ-tio̍h taⁿ-thâu khí-lâi ê Tsiuⁿ Hàu-tsû móa-bīn ê ba̍k-sái, kóaⁿ-kín kā hû--khí-lâi, kā lám tiâu-tiâu, kui bīn lóng sī ba̍k-sái ê Ńg Bí-tu kóng, m̄ hó koh khàu, m̄ hó koh khàu, góa jīn lí tsoh sió-tī. Tsit-khoán ê Tsiuⁿ Hàu-tsû ta̍t-tit lán tsun-kèng, tio̍h sī tsit khoán ê Tsiuⁿ Hàu-tsû it-ti̍t kàu sí lóng thiaⁿ in gōa-má ê kà-sī sèⁿ Tsiuⁿ.

　　 Sì-gue̍h tshe-sì, ū beh tsham soán Tâi-pak tshī-tiúⁿ ê Tiong-kok Kok-bîn-tóng li̍p-úi Tsiúⁿ Bān-an, tsiap-siū kì-tsiá hóng-būn ê sî kóng, Tsiúⁿ Κài-tsio̍h kah Tsiúⁿ King-kok ê kong-lô sī kā Tâi-oân bîn-tsú ê ki-tshó͘ phah hó-sè, sin-ûi Tsiúⁿ--ka ê āu-tāi, kám-kak tsin kong-êng. I goân-pún sèⁿ Tsiuⁿ, 2005 nî saⁿ-gue̍h, in lāu-pē Tsiuⁿ Hàu-giâm king-iû Tâi-pak-tshī tsèng-hú Bîn-tsèng-kio̍k , Lāi-tsèng-pō͘, Huat-bū-pō͘ téng pō͘-mn̂g tsi̍t hē-lia̍t hok-tsa̍p ê huat-lu̍t thêng-sū, ùi sèⁿ Tsiuⁿ kái tsoh sèⁿ Tsiúⁿ.

　　 Sì-gue̍h tshe-gō͘, Bîn-tsìn-tóng Sin-pak-tshī gī-oân tsho͘-soán tsham-soán-lâng Tân Nái-jû, khì kàu Sin-tiàm Tē-saⁿ Kong-bōng kah An-kheⁿ Hêng-tiûⁿ kū-tsí sî-tshâ, tsia sī 1950 nî-tāi ūi-tio̍h tāi-thè Bé-tiûⁿ-ting Hêng-tiûⁿ tsiah siat-li̍p ê, tsin tsē Tâi-oân tsing-ing tī tsia hông tshèng-sat. Tân Nái-jû kóng tsin tsē sí-hêng ê tshâi-kuat sī Tsiúⁿ Κài-tsio̍h tsóng-thóng pún-lâng tshiam-sú ê. Tsiúⁿ King-kok tng-nî hū-tsik tsú-tō tsêng-tī tan-ūi, i ín-tsún te̍k-bū ē-tàng bô king-kòe tsèng-tong thêng-sū lia̍h lâng, koh ēng khok-hêng sū-hāu. Tân Nái-jû beh kā Tsiúⁿ Bān-an kóng, bîn-tsú tsū-iû, tsū lâi m̄ sī thiⁿ lak--lo̍h-lâi ê, sī tsi̍t-tāi tsi̍t-tāi Tâi-oân-lâng ēng tshing-tshun kah seⁿ-miā ōaⁿ--lâi-ê, tsua̍t-tùi m̄ sī to̍k-tshâi tsiá ê un-sù!

　　 Tshù-bī--ê sī, ū lâng bē-giàn sèⁿ Tsiúⁿ, ū lâng tsiok hèng! 　　(220408)
Tsù, 艾未未 　　艾青 　　艾　　 tshiáⁿ liām Hôa-gí


真tsē人lóng知影中國有一位藝術家艾未未，tsit位異議份子時常發表對社會文化ê評論，伊ê「背骨」竟然是ùi in老父傳來ê。in老父是二十世紀中國上傑出ê現代詩人艾青，艾青本名蔣正涵，1928年考入杭州藝專繪畫系，1929年去法國留學。1932年一月回國，五月tī上海加入「中國左翼美術家聯盟」，致使七月hō͘中國國民黨ê密探lia̍h去關監，罪名是「顛覆政府」。伊ê改姓，有一說是講，tī獄中有一工tio̍h填一張表，寫受刑人ê姓名，伊寫「蔣」字干單寫tio̍h草字頭（「艹」），忽然間想起lia̍h伊來關ê中國國民黨頭人蔣介石，非常受氣：那ēkah tsit-ê人仝姓？有夠衰！雄雄tī草字頭（「艹」）ê下面拍一個叉á（「Ｘ」），看看一下，將錯就錯，改作姓「艾」ma比姓「蔣」khah爽快，出獄了後m̄-nā所有ê創作筆名lóng叫作「艾青」，連姓mā真正改作「艾」。

章孝慈去拜訪阮美姝（Ńg bí-tu），跪tī伊ê面前講：我是來會失禮tshē m̄-tio̍h。阮美姝滿腹ê怨恨、受氣、悲傷做一下拼出來，ùi伊ê老父阮朝日—二二八按怎hônglia̍h去hông銃殺講起，講到中國國民黨、講到蔣介石按怎虐殺台灣人。伊當然知影跪tī伊面前tsit-ê人是東吳大學校長章孝慈、蔣介石ê後生蔣經國ê雙生á kiáⁿ，舉辦過台灣頭一遍ê二二八追思音樂會。跪tī伊面前ê章孝慈一句話都無應，罵伊一點外鐘無停了後，阮美姝才講：好ah免跪，起來！當伊看tio̍h taⁿ頭起來ê章孝慈滿面ê目屎，趕緊kā扶起來，kā攬tiâu-tiâu，歸面lóng是目屎ê阮美姝講：m̄好koh哭，m̄好koh哭，我認你作小弟。Tsit款ê章孝慈值得咱尊敬，tio̍h是tsit款ê章孝慈一直到死lóng聽in外媽ê教示姓章。

　　四月初四，有beh參選台北市長ê中國國民黨立委蔣萬安，接受記者訪問ê時講：蔣介石kah蔣經國ê功勞是kā台灣民主ê基礎拍好勢，身為蔣家ê後代，感覺真光榮。伊原本姓章，2005年三月，in老父章孝嚴經由台北市政府民政局、內政部、法務部等部門一系列複雜ê法律程序，ùi姓章改作姓蔣。

　　四月初五，民進黨新北市議員初選參選人陳乃瑜，去到新店第三公墓kah安坑刑場舊址視察，tsia是1950年代為tio̍h代替馬場町刑場才設立ê，真tsē台灣精英tītsia hông銃殺。陳乃瑜講真tsē死刑ê裁決是蔣介石總統本人簽署ê。蔣經國當年負責主導情治單位，伊允准特務ē-tàng無經過正當程序lia̍h人、koh用酷刑侍候。陳乃瑜beh kā蔣萬安講：民主自由，自來m̄是天lak落來ê，是一代一代台灣人用青春kah生命換來ê，絕對m̄是獨裁者ê恩賜！

　　趣味ê是：有人bē-giàn姓蔣，有人足興！　　(220408)
註：艾未未　　艾青　　艾　　請唸華語