《綠色短評》

 | | | 轉寄

聽tio̍h「你是我ê一部分。」確實ē hông驚！

作者 李南衡, TsoânTâijī/全台字 by Tsng Hūiphêng 2022.05.08

Tsoânbîn Tâioânjī pán/全民台灣字版簡稱TsoânTâiJī

《 Le̍ksik toánphêng 》　　 Lí Lâmhêng

　　　Thiaⁿtio̍h "lí sī góa ê tsi̍tpō͘hūn." khaksi̍t ē hông kiaⁿ!

　　 Gôlô tshimlio̍k 烏克蘭 tsúiàu ê goânin sī siáⁿ? Siōng kántan ê líiû sī, sìgue̍h jījī, Gôlô tsóngthóng Phûting huatpiáu tsoân kok iánkáng ê sî kóng,"烏克蘭 tùi lán lâi kóng m̄nā sī tsi̍tê kehpiah kok, koh khah sī lán Gôlô le̍ksú, bûnhòa putkhó hunkuah ê tsi̍tpō͘hūn!" nn̄g kang āu Gôlô kuntūi tio̍h phah ji̍pkhì 烏克蘭. Phû ting hibāng ētàng kā 烏克蘭 phō tńgkhì Gôlô ê hoâiphō, jîtshiáⁿ i mā tsa̍phun siongsìn 烏克蘭 lâng lóng tsiok huangêng Gôlô kuntūi khì. I tsiah ē sìnsim móamóa kóng sìkang lāi ētàng siuhok kuiê 烏克蘭.

　　1991 nî tsì 1992 nîkan, tûliáu 塞爾維亞 kah 蒙特內哥羅（ Tâioân ū lâng e̍k tsoh "Ô͘suaⁿ"） tsi gōa, kîtha ê bîntso̍k kokka tsi̍tê tsi̍tê ùi 南斯拉夫 to̍kli̍p, goânpún ê liânpang tsèngthé tio̍h ánne ta̍uhta̍uh káithé khì. 塞爾維亞 kah 蒙特內哥羅 nn̄g kok tī 1992 nî tiôngsin tso͘tsit sêngli̍p liáu 南斯拉夫 liânpang kiōnghôkok, hibāng ētàng tsiâⁿ tsoh goânpún liânpang ê kèsêng tsiá. Tānsī inūi sin piankài ê būntê, tìsú tsêng 南斯拉夫 kok kok tsi kan po̍khuat liáu liânsòa tsa̍p nî kú ê 南斯拉夫 lāitsiàn.

　　1992 nî 波士尼亞 suanpò͘ to̍kli̍p. Tsoân kok iok 430 bān jînkháu lāité, 塞爾維亞 lâng 33%, 克羅埃西亞 lâng 17%, 波士尼亞 lâng 44%. Tānsī 塞爾維亞 lâng ê Thattso̍k Kiōnghôkok kiankuat hoántùi 波士尼亞 to̍kli̍p, in jīnûi 波士尼亞 ê bîntso̍k sinhūn sī hiké ê, 波士尼亞 ê kokka tēūi bô le̍ksú ha̍phuatsèng, 波士尼亞 sī 塞爾維亞 ê tsi̍tpō͘hūn. 1992 nî sìgue̍h tsiàntsing po̍khuat, 3 nî pòaⁿ āu 1995 nî tsa̍pjīgue̍h tsa̍psì tsiah kiatsok. Tsit tiûⁿ tsiàntsing tsōsêng 20 bān lâng síbông, 200 bān lâng tsiâⁿ tsoh lānbîn. Léngtō tsiàntsing ê sī Thattso̍k Kiōnghôkok ê穆拉迪奇 tsiongkun, inūi tsiàntsing tiong ū hālēng kuntūi tsiphêng tô͘sat, só͘í tsiànāu i tsiâⁿtsoh tsiàntsing hiâm hoān. I tôbông 16 nî āu, 2011 tī 塞爾維亞 hông lia̍htio̍h. 2017 nî tsa̍pitgue̍h jījī, Liânha̍pkok tsêng 南斯拉夫 būntê koktsè hêngsū huattêng phòaⁿ i bô kî tô͘hêng.

　　 Kìⁿ nā ū gōakok khah ū hūnliōng ê kùipin lâi Tâioân hóngbūn, Tiongkok gōakaupō͘ huatgiânjîn ittēng ē huatpiáu khònggī kóng, bó͘ bó͘ lâng ûihoán "it tiong goântsik", sèkài kantaⁿ tsi̍tê Tiongkok, Tâioân tsū kó͘ tio̍h sī Tiongkok sînsèng léngthó͘ putkhó hunkuah ê tsi̍tpō͘hūn. Tsū kó͘ sī gōa kó͘? 1683 nî, Tshingkok Khonghitè phàikhián Sì Lông tsìnkong Tâioân, 1684 nî Tshingkok tī Tâioân siattì Tâioânhú. Ánne Tâioân tio̍h piànsêng Tiongkok sînsèng putkhó hunkuah léngthó͘ ê tsi̍tpō͘hūn? 1271 nî káⁿ bô pí 1683 nî khah kó͘? Bôngkó͘ lâng kokhō kái tsoh "Tōa Goân Tōa Bôngkó͘ kok", tēngto͘ tī kináji̍t ê Pakkiaⁿ tshī, thóngit Tiongkok. Ánne, káⁿ ēsái kóng, Tiongkok tsū kó͘ sī Bôngkó͘ léngthó͘ sînsèng putkhó hunkuah ê tsi̍tpō͘hūn? Tiongkok lâng ingkai bē tôngì. Pahgōa nî tsêng tshing kok phahsu Ji̍tpún, 1895 nî sìgue̍h tsa̍ptshit ji̍t kah Ji̍tpún tshiamtēng "Békuaiⁿ tiâuiok", kā Tâioân tsoântó kah phêⁿô͘ lia̍ttó kuah hō͘ Ji̍tpún. Siáng kóng "putkhó hunkuah" ? Kuah kah tsiok tshingkhì leh! Tionghôa Jînbîn Kiōnghôkok tùi Tâioân kóng"lí sī góa ê tsi̍tpō͘hūn." pîn siáⁿmi̍h? Tionghôa Jînbîn Kiōnghôkok tsū 1949 nî tsa̍pgue̍h tsheit kiànkok kàu taⁿ, ū tó tsi̍t kang, tó tsi̍t sî, tó tsi̍t hun, tó tsi̍t bió thóngtī kòe Tâioân? Bô, oântsoân bô. Tshân bô kau, tsúi bô lâu.

　　 Bôlūn tó tsi̍t kok hoâiⁿpà tùi lēnggōa tsi̍t kok kóng,"lí sī góa ê tsi̍tpō͘hūn." Khaksi̍t ēhông kiaⁿ! (220422)

Tsù, 烏克蘭 南斯拉夫 塞爾維亞 　 蒙特內哥羅　克羅埃西亞 　波士尼亞 　穆拉迪奇　 tshiáⁿ liām Hôagí

Pe̍h-ōe-jī-pán/白話字版

《 Le̍k-sik toán-phêng 》　　 Lí Lâm-hêng

　　　Thiaⁿ-tio̍h "lí sī góa ê tsi̍t-pō͘-hūn." khak-si̍t ē hông kiaⁿ!

　　 Gô-lô tshim-lio̍k 烏克蘭 tsú-iàu ê goân-in sī siáⁿ? Siōng kán-tan ê lí-iû sī, sì-gue̍h jī-jī, Gô-lô tsóng-thóng Phû-ting huat-piáu tsoân kok ián-káng ê sî kóng,"烏克蘭 tùi lán lâi kóng m̄-nā sī tsi̍t-ê keh-piah kok, koh khah sī lán Gô-lô le̍k-sú, bûn-hòa put-khó hun-kuah ê tsi̍t-pō͘-hūn!" nn̄g kang āu Gô-lô kun-tūi tio̍h phah ji̍p-khì 烏克蘭. Phû- ting hi-bāng ē-tàng kā 烏克蘭 phō tńg-khì Gô-lô ê hoâi-phō, jî-tshiáⁿ i mā tsa̍p-hun siong-sìn 烏克蘭 lâng lóng tsiok huan-gêng Gô-lô kun-tūi khì. I tsiah ē sìn-sim móa-móa kóng sì-kang lāi ē-tàng siu-hok kui-ê 烏克蘭.

　　1991 nî tsì 1992 nî-kan, tû-liáu 塞爾維亞 kah 蒙特內哥羅（ Tâi-oân ū lâng e̍k tsoh "Ô͘-suaⁿ"） tsi gōa, kî-tha ê bîn-tso̍k kok-ka tsi̍t-ê tsi̍t-ê ùi 南斯拉夫 to̍k-li̍p, goân-pún ê liân-pang tsèng-thé tio̍h án-ne ta̍uh-ta̍uh kái-thé khì. 塞爾維亞 kah 蒙特內哥羅 nn̄g kok tī 1992 nî tiông-sin tso͘-tsit sêng-li̍p liáu 南斯拉夫 liân-pang kiōng-hô-kok, hi-bāng ē-tàng tsiâⁿ tsoh goân-pún liân-pang ê kè-sêng tsiá. Tān-sī in-ūi sin pian-kài ê būn-tê, tì-sú tsêng 南斯拉夫 kok kok tsi kan po̍k-huat liáu liân-sòa tsa̍p nî kú ê 南斯拉夫 lāi-tsiàn.

　　1992 nî 波士尼亞 suan-pò͘ to̍k-li̍p. Tsoân kok iok 430 bān jîn-kháu lāi-té, 塞爾維亞 lâng 33%, 克羅埃西亞 lâng 17%, 波士尼亞 lâng 44%. Tān-sī 塞爾維亞 lâng ê That-tso̍k Kiōng-hô-kok kian-kuat hoán-tùi 波士尼亞 to̍k-li̍p, in jīn-ûi 波士尼亞 ê bîn-tso̍k sin-hūn sī hi-ké ê, 波士尼亞 ê kok-ka tē-ūi bô le̍k-sú ha̍p-huat-sèng, 波士尼亞 sī 塞爾維亞 ê tsi̍t-pō͘-hūn. 1992 nî sì-gue̍h tsiàn-tsing po̍k-huat, 3 nî pòaⁿ āu 1995 nî tsa̍p-jī-gue̍h tsa̍p-sì tsiah kiat-sok. Tsit tiûⁿ tsiàn-tsing tsō-sêng 20 bān lâng sí-bông, 200 bān lâng tsiâⁿ tsoh lān-bîn. Léng-tō tsiàn-tsing ê sī That-tso̍k Kiōng-hô-kok ê穆拉迪奇 tsiong-kun, in-ūi tsiàn-tsing tiong ū hā-lēng kun-tūi tsip-hêng tô͘-sat, só͘-í tsiàn-āu i tsiâⁿ-tsoh tsiàn-tsing hiâm hoān. I tô-bông 16 nî āu, 2011 tī 塞爾維亞 hông lia̍h--tio̍h. 2017 nî tsa̍p-it-gue̍h jī-jī, Liân-ha̍p-kok tsêng 南斯拉夫 būn-tê kok-tsè hêng-sū huat-têng phòaⁿ i bô kî tô͘-hêng.

　　 Kìⁿ nā ū gōa-kok khah ū hūn-liōng ê kùi-pin lâi Tâi-oân hóng-būn, Tiong-kok gōa-kau-pō͘ huat-giân-jîn it-tēng ē huat-piáu khòng-gī kóng, bó͘ bó͘ lâng ûi-hoán "it tiong goân-tsik", sè-kài kan-taⁿ tsi̍t-ê Tiong-kok, Tâi-oân tsū kó͘ tio̍h sī Tiong-kok sîn-sèng léng-thó͘ put-khó hun-kuah ê tsi̍t-pō͘-hūn. Tsū kó͘ sī gōa kó͘? 1683 nî, Tshing-kok Khong-hi-tè phài-khián Sì Lông tsìn-kong Tâi-oân, 1684 nî Tshing-kok tī Tâi-oân siat-tì Tâi-oân-hú. Án-ne Tâi-oân tio̍h piàn-sêng Tiong-kok sîn-sèng put-khó hun-kuah léng-thó͘ ê tsi̍t-pō͘-hūn? 1271 nî káⁿ bô pí 1683 nî khah kó͘? Bông-kó͘ lâng kok-hō kái tsoh "Tōa Goân Tōa Bông-kó͘ kok", tēng-to͘ tī kin-á-ji̍t ê Pak-kiaⁿ tshī, thóng-it Tiong-kok. Án-ne, káⁿ ē-sái kóng, Tiong-kok tsū kó͘ sī Bông-kó͘ léng-thó͘ sîn-sèng put-khó hun-kuah ê tsi̍t-pō͘-hūn? Tiong-kok lâng ing-kai bē tông-ì. Pah-gōa nî tsêng tshing kok phah-su Ji̍t-pún, 1895 nî sì-gue̍h tsa̍p-tshit ji̍t kah Ji̍t-pún tshiam-tēng "Bé-kuaiⁿ tiâu-iok", kā Tâi-oân tsoân-tó kah phêⁿ-ô͘ lia̍t-tó kuah hō͘ Ji̍t-pún. Siáng kóng "put-khó hun-kuah" ? Kuah kah tsiok tshing-khì leh! Tiong-hôa Jîn-bîn Kiōng-hô-kok tùi Tâi-oân kóng"lí sī góa ê tsi̍t-pō͘-hūn." pîn siáⁿ-mi̍h? Tiong-hôa Jîn-bîn Kiōng-hô-kok tsū 1949 nî tsa̍p-gue̍h tshe-it kiàn-kok kàu taⁿ, ū tó tsi̍t kang, tó tsi̍t sî, tó tsi̍t hun, tó tsi̍t bió thóng-tī kòe Tâi-oân? Bô, oân-tsoân bô. Tshân bô kau, tsúi bô lâu.

　　 Bô-lūn tó tsi̍t kok hoâiⁿ-pà tùi lēng-gōa tsi̍t kok kóng,"lí sī góa ê tsi̍t-pō͘-hūn." Khak-si̍t ēhông kiaⁿ! (220422)

Tsù, 烏克蘭 南斯拉夫 塞爾維亞 　 蒙特內哥羅　克羅埃西亞 　波士尼亞 　穆拉迪奇　 tshiáⁿ liām Hôa-gí


　　俄羅侵略烏克蘭主要ê原因是啥？上簡單ê理由是：四月二二，俄羅總統浮丁發表全國演講ê時講：「烏克蘭對咱來講m̄-nā是一个隔壁國，koh khah是咱俄羅歷史、文化不可分割ê一部分！」兩工後俄羅軍隊tio̍h拍入去烏克蘭。浮丁希望ē-tàng kā烏克蘭抱轉去俄羅ê懷抱，而且伊mā十分相信烏克蘭人lóng足歡迎俄羅軍隊去。伊tsiahē信心滿滿講四工內ē-tàng收復歸个烏克蘭。

　　1991年至1992年間，除了塞爾維亞kah蒙特內哥羅（台灣有人譯作「烏山」）之外，其他ê民族國家一个一个ùi南斯拉夫獨立，原本ê聯邦政體tio̍hán-ne ta̍uh-ta̍uh解體去。塞爾維亞kah蒙特內哥羅兩國tī 1992年重新組織成立了南斯拉夫聯邦共和國，希望ē-tàng成作原本聯邦ê繼承者。但是因為新邊界ê問題，致使前南斯拉夫各國之間爆發了連續十年久ê南斯拉夫內戰。

　　1992年波士尼亞宣布獨立。全國約430萬人口內底，塞爾維亞人33%，克羅埃西亞人17%，波士尼亞人44%。但是塞爾維亞人ê塞族共和國堅決反對波士尼亞獨立，in認為波士尼亞ê民族身份是虛假ê，波士尼亞ê國家地位無歷史合法性，波士尼亞是塞爾維亞ê一部分。1992年四月戰爭爆發，3年半後1995年十二月十四tsiah結束。Tsit場戰爭造成20萬人死亡，200萬人成作難民。領導戰爭ê是塞族共和國ê穆拉迪奇將軍，因為戰爭中有下令軍隊執行屠殺，所以戰後伊成作戰爭嫌犯。伊逃亡16年後，2011tī塞爾維亞hông掠tio̍h。2017年十一月二二，聯合國前南斯拉夫問題國際刑事法庭判伊無期徒刑。

　　見nā有外國khah有份量ê貴賓來台灣訪問，中國外交部發言人一定ē發表抗議講，某某人違反「一中原則」，世界kan-taⁿ一个中國，台灣自古tio̍h是中國神聖領土不可分割ê一部分。自古是gōa古？1683年，清國康熙帝派遣施琅進攻台灣，1684年清國tī台灣設置台灣府。án-ne台灣tio̍h變成中國神聖不可分割領土ê一部分？1271年敢無比1683年khah古？蒙古人國號改作「大元大蒙古國」，定都tī今á日ê北京市，統一中國。Án-ne，敢ē-sái講：中國自古是蒙古領土神聖不可分割ê一部分？中國人應該bē同意。百外年前清國拍輸日本，1895年四月十七日kah日本簽訂「馬關條約」，kā臺灣全島kah澎湖列島割hō͘日本。Siáng講「不可分割」？割kah足清氣咧！中華人民共和國對台灣講「你是我ê一部分。」憑啥物？中華人民共和國自1949年十月初一建國到taⁿ，有tó一工、tó一時、tó一分、tó一秒統治過台灣？無，完全無。田無溝、水無流。

　　無論tó一國橫霸對另外一國講：「你是我ê一部分。」確實ē hông驚！ (220422)

註：烏克蘭 塞爾維亞　南斯拉夫 蒙特內哥羅　克羅埃西亞　波士尼亞　穆拉迪奇　　請唸華語