《綠色短評》

 | | | 轉寄

謠言kah言論自由ná ē分bē清楚？

作者 李南衡, TsoânTâijī/全台字 by Tsng Hūiphêng 2022.06.19

Tsoânbîn Tâioânjī pán/全民台灣字版簡稱TsoânTâiJī

《 Le̍ksik toánphêng 》 Lí Lâmhêng

Iâugiân kah giânlūn tsūiû ná ē hun bē tshingtshó?

　　 Gō͘gue̍h jīgō͘, gējîn Kueh Gānkun kúikang tsêng tī bīntsheh téngbīn tahtshut kah ihō͘ pêngiú ê tùiōe, I hit kù "khòaⁿtio̍h tsiahtsē gíná tio̍h ánni kiâⁿ khì", ínkhí tsiok tsē sèhàn gíná ê pēbú kíntiuⁿ, kiaⁿhiâⁿ. I ê bīntsheh téngbīn ū ná sêng teh kóng tsi̍t ūi ikài ê pêngiú ê khó͘tiong,"bó͘bó͘ Tsújīm to ti̍tti̍t beh tó lo̍hkhì ah","i sìgue̍h tshegō͘ kàu tsittsūn lóng bô hiohkhùn","ta̍k kang lóng tī pīⁿpâng kiù lâng","gíná jú lâi jú tshám","tsiok khóphàⁿ ê ji̍ttsí","tsin giâmtiōng","i kóng i tsò ising ílâi siōng tshám ê ji̍ttsí","khòaⁿtio̍h tsiah tsē gíná tio̍h ánni kiâⁿkhì" ,"O͘ah…"

Tī kiaⁿhiâⁿ tiong mā ínkhí tsin tsē lâng ê tsitgî, kîtiong siōng līhāi ê sī tsuanbûn giánkiù késìnsik ê IORG giánkiùsik gō͘gue̍h jīpeh kongpò͘ giánkiù hunsik tsítshut, gō͘gue̍h jīgō͘ tsì jīla̍k, tsìtsió ū 25 ê bīntsheh húntsuan huat pò͘ lāṳông oântsoân kāngkhoán ê tahbûn, thâu tsi̍t kù lóng sī "tsin tsē gíná kiâⁿ khì ah!" kîtiong ū 19 ê húntsuan tahbûn huat pò͘ ê sîkan lóng kāngkhoán sī 15:31, tahbûn lāṳông oântsoân kāngkhoán, jîtshiáⁿ tahbûn ê thâu tsi̍t ê lâugiân lóng sī kah lāṳông lôngtiûⁿ beautygirl01.com ê bûntsiuⁿ sioliân kiat. IORG giánkiùsik tsítshut, tsiahê tahbûn "tsintsiàⁿ ū lâng tehkhòaⁿ". Tsit 25 tiâu "tsin tsē gíná kiâⁿ khì ah!" tahbûn, tī gō͘gue̍h jītshit ēpo͘ kongpò͘ tsìntsêng, tsìtsió ū tittio̍h 7,363 tiâu hō͘tōng, 321 pái hunhióng, mā ū 1,235 tiâu lâugiân thólūn.

　　 Gō͘gue̍h jīpeh, Tsiongpin Siùthoân Kìliām Pēⁿīⁿ hingkhiuⁿ gōakho tsútī isu Tō͘ Sêngtiat tī bīntsheh téngbīn, PO tshut 1922 thêkiong ê tô͘phìⁿ kóng, sìgue̍h tshegō͘ tsì sìgue̍h tsa̍psì, jîtông tiongtāngtsèng ê pēⁿlâng sī "0" ūi, sìgue̍h tsa̍pgō͘ tsiah ū tēit ūi tòa ji̍pkhì siójî tāngtsèng tsuantsik ê hoāntsiá. I thòngsim mē kóng,"siūⁿ bē kàu tsit tsióng pikio̍k kah íāu ê gíná, ē tsiâⁿtsoh lāṳông lôngtiûⁿ sòaⁿpò kiaⁿhiâⁿ ê tsâiliāu." I ti̍t peh, tī e̍ktsêng tsiah nī giâmtiōng ēbīn, ū lâng tsètsō ké tsia̍ttô͘, ū lâng tōa tshuttshiú tshuttsîⁿ sòaⁿpò͘ iâugiân tsiah sī pōeāu ê bo̍ktik. I tsitgî kóng,"Kueh Gānkun siansiⁿ, tsoân Tâioân kinpún bô tsi̍t ūi lí kóng ê bó͘bó͘ tsújīm, lí ê tsia̍ttô͘ mā m̄sī kah pêngiú ê tùiōe, lí ê tsia̍ttô͘ sī ùi tóūi lâi ê?"

　　 Tiongkok Kokbîntóng siaⁿsiaⁿ kùkù kiantshî siaⁿoân gējîn Kueh Gānkun ê tsokûi sī "giânlūn tsūiû". Siatsú Kueh Gānkun tsintsiàⁿ bó͘ tsi̍t kang ū kah bó͘ tsi̍t ūi ising, tī bó͘ tsi̍t king pēⁿīⁿ tâmkhí e̍ktsêng ê giâmtiōng sèng, ū pîn ū kù, tongjiân sī "giânlūn tsūiû", tī Tâioân tsua̍ttùi sī siū pótsiòng ê. Nāsī ūiáⁿ ê tāitsì, Kueh Gānkun kinpún bô pitiàu kipbeh hōe sitlé, koh khah bô pitiàu kā bīntsheh ê lāṳông lóng santûtiāu. Tiongkok Kokbîntóng kakī kóng sī "jîntsâi tsètsè", ùi tóngtsúse̍k Tsu Li̍plûn, kàu kai tóng Tâipaktshītiúⁿ tshamsoánjîn Tsiúⁿ Bānan, Thôhn̂g tshītiúⁿ tshamsoánjin Tiuⁿ Siāntsèng, kèngjiân bô tsi̍t ê lâng ēhiáu hunpiān siáⁿmi̍h sī iâugiân siáⁿmi̍h sī giânlūn tsūiû? Tsitê sìnsit tsin tshingtshó sī lāṳông lôngtiûⁿ sòaⁿpò kiaⁿhiâⁿ ê tsâiliāu, ìtô͘ tùi Tâioân tsìnhêng jīnti tsoktsiàn. Tiongkok Kokbîntóng ánni o͘pe̍h thīn Kueh Gānkun, káⁿ m̄sī ē piàntsoh Τiongkiōng bāngkun tsoktsiàn ê tsitshîtsiá?

　　 Iâugiân kah giânlūn tsūiû to pun bē tshingtshó. Ánni lán tio̍h tsai, Tiongkok Kokbîntóng sī "tshânlê kiâⁿ kàu tikko bóe", bô pō͘ ah! 　　 (220602)


Pe̍h-ōe-jī-pán/白話字版


《 Le̍k-sik toán-phêng 》 Lí Lâm-hêng

Iâu-giân kah giân-lūn tsū-iû ná ē hun bē tshing-tshó?

　　 Gō͘-gue̍h jī-gō͘, gē-jîn Kueh Gān-kun kúi-kang tsêng tī bīn-tsheh téng-bīn tah-tshut kah i-hō͘ pêng-iú ê tùi-ōe, I hit kù "khòaⁿ-tio̍h tsiah-tsē gín-á tio̍h án-ni kiâⁿ-- khì", ín-khí tsiok tsē sè-hàn gín-á ê pē-bú kín-tiuⁿ, kiaⁿ-hiâⁿ. I ê bīn-tsheh téng-bīn ū ná sêng teh kóng tsi̍t ūi i-kài ê pêng-iú ê khó͘-tiong,"bó͘-bó͘ Tsú-jīm to ti̍t-ti̍t beh tó-- lo̍h-khì ah","i sì-gue̍h tshe-gō͘ kàu tsit-tsūn lóng bô hioh-khùn","ta̍k kang lóng tī pīⁿ-pâng kiù lâng","gín-á jú lâi jú tshám","tsiok khó-phàⁿ ê ji̍t-tsí","tsin giâm-tiōng","i kóng i tsò i-sing í-lâi siōng tshám ê ji̍t-tsí","khòaⁿ-tio̍h tsiah tsē gín-á tio̍h án-ni kiâⁿ--khì" ,"O͘ah…"

Tī kiaⁿ-hiâⁿ tiong mā ín-khí tsin tsē lâng ê tsit-gî, kî-tiong siōng lī-hāi ê sī tsuan-bûn gián-kiù ké-sìn-sik ê IORG gián-kiù-sik gō͘-gue̍h jī-peh kong-pò͘ gián-kiù hun-sik tsí-tshut, gō͘-gue̍h jī-gō͘ tsì jī-la̍k, tsì-tsió ū 25 ê bīn-tsheh hún-tsuan huat pò͘ lāi-iông oân-tsoân kāng-khoán ê tah-bûn, thâu tsi̍t kù lóng sī "tsin tsē gín-á kiâⁿ-- khì ah!" kî-tiong ū 19 ê hún-tsuan tah-bûn huat pò͘ ê sî-kan lóng kāng-khoán sī 15:31, tah-bûn lāi-iông oân-tsoân kāng-khoán, jî-tshiáⁿ tah-bûn ê thâu tsi̍t ê lâu-giân lóng sī kah lāi-iông lông-tiûⁿ beautygirl01.com ê bûn-tsiuⁿ sio-liân kiat. IORG gián-kiù-sik tsí-tshut, tsiah-ê tah-bûn "tsin-tsiàⁿ ū lâng teh-khòaⁿ". Tsit 25 tiâu "tsin tsē gín-á kiâⁿ-- khì ah!" tah-bûn, tī gō͘-gue̍h jī-tshit ē-po͘ kong-pò͘ tsìn-tsêng, tsì-tsió ū tit-tio̍h 7,363 tiâu hō͘-tōng, 321 pái hun-hióng, mā ū 1,235 tiâu lâu-giân thó-lūn.

　　 Gō͘-gue̍h jī-peh, Tsiong-pin Siù-thoân Kì-liām Pēⁿ-īⁿ hing-khiuⁿ gōa-kho tsú-tī i-su Tō͘ Sêng-tiat tī bīn-tsheh téng-bīn, PO tshut 1922 thê-kiong ê tô͘-phìⁿ kóng, sì-gue̍h tshe-gō͘ tsì sì-gue̍h tsa̍p-sì, jî-tông tiong-tāng-tsèng ê pēⁿ-lâng sī "0" ūi, sì-gue̍h tsa̍p-gō͘ tsiah ū tē-it ūi tòa ji̍p-khì sió-jî tāng-tsèng tsuan-tsik ê hoān-tsiá. I thòng-sim mē kóng,"siūⁿ bē kàu tsit tsióng pi-kio̍k kah í-āu ê gín-á, ē tsiâⁿ-tsoh lāi-iông lông-tiûⁿ sòaⁿ-pò kiaⁿ-hiâⁿ ê tsâi-liāu." I ti̍t peh, tī e̍k-tsêng tsiah nī giâm-tiōng ē-bīn, ū lâng tsè-tsō ké tsia̍t-tô͘, ū lâng tōa tshut-tshiú tshut-tsîⁿ sòaⁿ-pò͘ iâu-giân tsiah sī pōe-āu ê bo̍k-tik. I tsit-gî kóng,"Kueh Gān-kun sian-siⁿ, tsoân Tâi-oân kin-pún bô tsi̍t ūi lí kóng ê bó͘-bó͘ tsú-jīm, lí ê tsia̍t-tô͘ mā m̄-sī kah pêng-iú ê tùi-ōe, lí ê tsia̍t-tô͘ sī ùi tó-ūi lâi ê?"

　　 Tiong-kok Kok-bîn-tóng siaⁿ-siaⁿ kù-kù kian-tshî siaⁿ-oân gē-jîn Kueh Gān-kun ê tsok-ûi sī "giân-lūn tsū-iû". Siat-sú Kueh Gān-kun tsin-tsiàⁿ bó͘ tsi̍t kang ū kah bó͘ tsi̍t ūi i-sing, tī bó͘ tsi̍t king pēⁿ-īⁿ tâm-khí e̍k-tsêng ê giâm-tiōng sèng, ū pîn ū kù, tong-jiân sī "giân-lūn tsū-iû", tī Tâi-oân tsua̍t-tùi sī siū pó-tsiòng ê. Nā-sī ū-iáⁿ ê tāi-tsì, Kueh Gān-kun kin-pún bô pit-iàu kip-beh hōe sit-lé, koh khah bô pit-iàu kā bīn-tsheh ê lāi-iông lóng san-tû-tiāu. Tiong-kok Kok-bîn-tóng ka-kī kóng sī "jîn-tsâi tsè-tsè ", ùi tóng-tsú-se̍k Tsu Li̍p-lûn, kàu kai tóng Tâi-pak-tshī-tiúⁿ tsham-soán-jîn Tsiúⁿ Bān-an, Thô-hn̂g tshī-tiúⁿ tsham-soán-jin Tiuⁿ Siān-tsèng, kèng-jiân bô tsi̍t ê lâng ē-hiáu hun-piān siáⁿ-mi̍h sī iâu-giân siáⁿ-mi̍h sī giân-lūn tsū-iû? Tsit-ê sìn-sit tsin tshing-tshó sī lāi-iông lông-tiûⁿ sòaⁿ-pò kiaⁿ-hiâⁿ ê tsâi-liāu, ì-tô͘ tùi Tâi-oân tsìn-hêng jīn-ti tsok-tsiàn. Tiong-kok Kok-bîn-tóng án-ni o͘-pe̍h thīn Kueh Gān-kun, káⁿ m̄-sī ē piàn-tsoh Τiong-kiōng bāng-kun tsok-tsiàn ê tsi-tshî-tsiá?

　　 Iâu-giân kah giân-lūn tsū-iû to pun bē tshing-tshó. Án-ni lán tio̍h tsai, Tiong-kok Kok-bîn-tóng sī "tshân-lê kiâⁿ kàu tik-ko bóe", bô pō͘ ah! 　　 (220602)



　　五月二五，藝人郭彥均幾工前tī面冊頂面貼出kah醫護朋友ê對話，i hit句「看tio̍h tsiahtsē gín-á tio̍hán-ni kiâⁿ--去」，引起足tsē細漢gín-áê父母緊張、驚惶。伊ê面冊頂面有ná像teh講一位醫界ê朋友ê苦衷：「某某主任都直直beh倒落去ah」、「伊四月初五到tsit陣lóng無歇睏」、「ta̍k工lóngtī病房救人」、「gín-á愈來愈慘」、「足可怕ê日子」、「真嚴重」、「伊講伊做醫生以來上慘ê日子」、「看tio̍h tsiahtsēgín-átio̍hán-ni kiâⁿ--去」、「O͘ah…」

Tī驚惶中mā引起真tsē人ê質疑，其中上厲害ê是專門研究假訊息ê IORG研究室五月二八公布研究分析指出，五月二五至二六，至少有25ê面冊粉專發布內容完全仝款ê貼文，頭一句lóng是「真tsēgín-ákiâⁿ--去ah！」其中有19ê粉專貼文發布ê時間lóng仝款是15:31，貼文內容完全仝款，而且貼文ê頭一ê留言lóng是kah內容農場beautygirl01.comê文章相連結。IORG研究室指出，tsiah-ê貼文「真正有人teh看」。Tsit 25條「真tsēgín-ákiâⁿ--去ah！」貼文，tī 五月二七下晡公布進前，至少有得tio̍h 7,363條互動、321次分享，mā有1,235條留言討論。

　　五月二八，彰濱秀傳紀念病院胸腔外科主治醫師杜承哲tī面冊頂面，PO出1922提供ê圖片講：四月初五至四月十四，兒童中重症ê病人是「0」位，四月十五才有第一位tòa入去小兒重症專責ê患者。伊痛心罵講：「想bē到tsit種悲劇kah以後ê gín-á，ē成作內容農場散播驚惶ê材料。」伊直剖，tī疫情tsiah nī嚴重下面，有人製造假截圖，有人大出手出錢散布謠言才是背後ê目的。伊質疑講：「郭彥均先生，全台灣根本無一位你講ê某某主任，你ê截圖mā m̄是kah朋友ê對話，你ê截圖是ùi tó位來ê？」

　　中國國民黨聲聲句句堅持聲援藝人郭彥均ê作為是「言論自由」。設使郭彥均真正某一工有kah某一位醫生，tī某一間病院談起疫情ê嚴重性，有憑有據，當然是「言論自由」，tī台灣絕對是受保障ê。若是有影ê代誌，郭彥均根本無必要急beh會失禮、koh khah無必要kā面冊ê內容lóng刪除掉。中國國民黨家己講是「人才濟濟」，ùi黨主席朱立倫，到該黨台北市長參選人蔣萬安、桃園市長參選人張善政，竟然無一ê人ē曉分辨啥物是謠言啥物是言論自由？ Tsit-ê信息真清楚是內容農場散播驚惶ê材料，意圖對台灣進行認知作戰。中國國民黨án-ni烏白thīn郭彥均，敢m̄是ē變作中共網軍作戰ê支持者？

　　謠言kah言論自由都分bē清楚。án-ni咱tio̍h知，中國國民黨是「田螺行到竹篙尾」，無步ah！　　 (220602)