《《平民ê基督傳》》

 | | | 轉寄

Tē it koàn Tī Κhí-thâu 第一卷 Tī起頭「第三章 世界有teh thèng候」之三

作者 Tâi-e̍k:Ko Tik-tsiong, Siu-tèng: Tsng Hūi-phêng&Lîm Tsùn-io̍k 2021.02.14

Su-to-a ha̍k-phài ê tiat-ha̍k-tsiá ū phah-khui lâng ê sim, lâi kà-sī hó ê tō-lí kóng,"Tio̍h kiû hó ê tik-hēng, tio̍h thiaⁿ liông-sim ê siaⁿ, in-ūi liông-sim sī tsi̍t tsióng lāi-tsāi ê sîn. Tōa-bīn tī liông-sim ê pōe-āu, ū bó͘ úi-tāi ê sîn tī-.leh. Tsóng-.sī sûi-jiân bô kóng, ia̍h sī tio̍h thiaⁿ liông-sim ê siaⁿ."tsāi īⁿ-kàu-tô͘, tse kám bô sǹg-tsò sī ko-siōng súi-súi ê thāi-tō͘?

Khak-si̍t, Siōng-tè ū put-sî teh pang-tsō͘ lâng ê sim lâi bat hó ê kà-sī. Hit-ê só͘ beh lâi tsò sè-kan ê kng ê, iû-goân ū teh tsiò-kng tī in ê sim-lāi.

Kó͘-tsá hiah-ê su-sióng-ka í-king ū tsīn in siōng tōa ê ló͘-le̍k. Tsóng-.sī in só͘ ló͘-le̍k ê, lóng sī lí-lūn, ha̍k-suat nā-tiāⁿ. In bô thang tshin-tshiūⁿ Iû-thài lâng ê khoán-sit, ū kian-kò͘ ê kin-ki, thang lâi khí-tsō in ê tsong-kàu. Tùi án-ne, in ê siōng-kôan ê ló͘-le̍k sī lóng kui tī khang-khang, in ê lí-lūn, ha̍k-suat sī bô la̍t thang pang-tsō͘ lâng lâi jím-siū tsit-ê bô pêⁿ-tháⁿ ê jîn-sing, in hiah-ê súi-súi ê ha̍k-suat, khak-si̍t bē-tàng giú it-puaⁿ lâng ê sim. In ke̍k-le̍k huat-hui lán lâng ka-kī ê lí-sèng, lâi beh su-siúⁿ tsong-kàu ê tō-lí, iáu-kú in ê kiat-kio̍k sī sit-pāi.

In sī sit-pāi, tú-tú gōa-pang lâng tshin-tshiūⁿ án-ne teh tsáu-tshōe tsin kng ê sî ──tú-tú tng lán lâng khò ka-kī ê ló͘-le̍k sit-pāi ê sî ──tú-tú tī tsit-ê sè-kài sú-siōng ê gûi-ki ê sî, Ki-tok lâi-lîm kàu sè-kan, tse kám m̄ sī ē-tàng hō͘ lán tsù-ì ê sū?

Taⁿ lâi kóng-khí tso͘-tsit bûn-bêng ê sè-kài hit-ê tē-saⁿ ê bîn-tso̍k, Iû-thài lâng sī án-tsóaⁿ? Tōa bīn ū lâng beh sio-tseⁿ kóng, nā-sī Hi-lī-nî lâng á-.sī Lô-má lâng, kiám-tshái thang kóng sī ū teh kî-thāi ê sim tī-.leh, m̄-koh khióng-kiaⁿ sī Iû-thài lâng, bô-lūn siáⁿ khóan,khó-lêng sī kò͘-tsi̍p, hêng-ge̍k, bô ū huaⁿ-hí ài gêng-tsiap Ki-tok ê lîm-kàu ê sim.

Lán thang siūⁿ, tse kóng liáu ē ū khah kòe-thâu. Lán kan-ta khòaⁿ-kìⁿ I-é-su tī Sin-iok tiong só͘ kong-kik ê hián-hiān ê sū-si̍t, tsiū án-ne lâi phòaⁿ-tòan in sī kò͘-tsip, gâu khǹg phian-kiàn ê Iû-thài lâng. Tshiáⁿ lán tio̍h ē kì-tit tī Iû-thài lâng ê tiong-kan, ū tsē-tsē tsin hó ê lâng, ū liáu-kái I-é-su tsiū-sī oân-sêng Kū-iok ê sian-ti só͘ teh ī-giân ê, sòa lâi tsiâⁿ-tsò goân-sí sî-tāi ê kàu-hōe, siōng tsá ê tsò tē-it kèng-khiân ê sìn-tô͘.

Lán nā tshâ-khó tong-sî ê tù-tsok, tsiū ē tsai ū tsē-tsē tshim-tîm ê Iû-thài lâng, bô koh-iūⁿ Hi-lī-nî lâng á-.sī Lô-má lâng, iû-goân sī-bô boán-tsiok in ê tsong-kàu. Hiah-ê lī-khui Pa-le̍k-su-ting sì-kè iû-le̍k tī gōa-kok ê Iû-thài lâng ū tsiap-tshiok tio̍h pa̍t kok ê bîn-tso̍k, suah put-tsí tông-tsêng in ê ha̍k-būn, tùi án-ne ū khui-khuah in ê gán-kài. In í-king thuat-tshut Pa-le̍k-su-ting ê pâi gōa ê sim-su. In tshin-bi̍t lâi kah gōa-pang ê pêng-iú tsò-hóe khiā-khí, tùi án-ne ū kám-kak in ê Iû-thài-kàu, nā-sī bē-tàng iông-ín gōa-pang lâng, tsiū khak-si̍t bē-tàng tsiâⁿ-tsò tsoân jîn-lūi ê tsong-kàu. Siat-sú nā kóng, I-é-ho-bah tsí-ū sī I-su-la-el tsi̍t bîn-tso̍k ê Siōng-tè, í-gōa ê sè-kài ê lâng, tsí-ū tio̍h king-iû I-su-la-el lâng ê tshiú, thàn in ê kat-lé, thàn só͘ bô ài ê tsē-tsē oh-tit tam-tng ê kui-kí, tsiah thang tshin-kīn i, tshin-tshiūⁿ tsit khóan ì-sù, sī tsin khùn-lān ê sū. Tùi án-ne, lán ū khòaⁿ-kìⁿ tsē-tsē Iû-thài lâng ê tù-tsok, kuat-ì ū khǹg khah khuah-tōa ê ǹg-bāng beh lâi tiâu-hô in ê tsong-kàu, tsiâⁿ-tsò tsi̍t-ê sè-kài ê tsong-kàu, lâi lī-ik tsoân jîn-lūi.

Siat-sú Iû-thài-kàu, to ū hiah ko-siōng ê sîn-ha̍k, nā ē-tit thang khui hue lâi tsiâⁿ-tsò tsi̍t-ê úi-tāi ê sè-kài ê tsong-kàu, hō͘ tsoân jîn-lūi, bô hun-pia̍t Iû-thài á-.sī gōa-pang, Hi-lī-nî á-.sī iá-bân ê, lô͘-po̍k á-.sī tsū-iû ê, lóng thang tit-tio̍h Siōng-tè ê un-tián, sī tsin bān-hēng! Kî-si̍t tsē-tsē tshim-tîm ê Iû-thài lâng tsai, tse tú-tú sī Kū-iok tsèng sian-ti só͘ khòaⁿ ê ī-siōng, tsiū-sī ū tsi̍t ji̍t Me-sí-iah beh lîm-kàu, tùi Iû-thài ê kin-tsâng beh huat-hiān tsi̍t lúi sè-kài ê tsong-kàu ê tōa lúi ê hue, thang lâi tsiok-hok tsoân jîn-lūi.

Lán tī-tsia iáu ū tsi̍t hāng tio̍h siūⁿ. Lūn lu̍t-huat, tshin-tshiūⁿ Páu-lô hit-khóan jia̍t-sêng tsing-sîn ê lâng teh-khòaⁿ, sī í-king kū khì ê mi̍h. Tsiàu Páu-lô ê ì-sù, lu̍t-huat sī ē bô khì, lu̍t-huat put-kò sī tsiām-sî, sī tsò gín-á ê kàu-su, ín-tshōa lâng tsiū-kīn Ki-tok. Tī i teh kò-pe̍k hoán-hóe tsêng ê tsing-sîn siōng ê tshiⁿ-tshám ê tàu-tsing, hit kù ōe ê tiong-kan, ū piáu-sī hō͘ lán tsai, ū tsē-tsē jia̍t-sêng ê Iû-thài lâng tsáiⁿ-iūⁿ ū tshin-tshiūⁿ i ê khoán-sit, teh tsáu-tshōe khòaⁿ ū sím-mi̍h khah ū ǹg-bāng ê lō͘ thang tshin-kīn Siōng-tè. Tsāi hit téng-hō lâng, in tshōe-tio̍h Ki-tok sī tsi̍t-ê thang huaⁿ-hí ê huat-kiàn.

Su-to-a學派ê哲學者有phah開人ê心，來教示好ê道理講，「Tio̍h求好ê德行，tio̍h聽良心ê聲，因為良心是一種內在ê神。大面tī良心ê背後，有某偉大ê神tī-.leh。總是雖然無講，ia̍h是tio̍h聽良心ê聲。」在異教徒，這kám無算做是高尚súi-súi ê態度?

確實，上帝有不時teh幫助人ê心來bat好ê教示。Hit-ê所beh來做世間ê光ê，猶原有teh照光tī in ê心內。

古早hiah-ê思想家已經有盡in siōng大ê努力。總是in所努力ê，lóng是理論、學說nā-tiāⁿ。In無thang親像偤太人ê款式，有堅固ê根基，thang來起造in ê宗教。Tùi án-ne，in ê上高ê努力是lóng歸tī空空，in ê理論，學說是無力thang幫助人來忍受tsit-ê無平坦ê人生，in hiah-ê súi-súi ê學說，確實bē-tàng giú一般人ê心。In極力發揮咱人家己ê理性，來beh思想宗教ê道理，iáu-kú in ê結局是失敗。

In是失敗，tú-tú外邦人親像án-ne teh走tshōe真光ê時──tú-tú當咱人靠家己ê努力失敗ê時──tú-tú tī tsit-ê世界史上ê危機ê時，基督來臨到世間，這kám m̄是ē-tàng hō͘咱注意ê事?

Taⁿ來講起組織文明ê世界hit-ê第三ê民族，偤太人是án怎？大面有人beh相爭講，若是希利尼人á是羅馬人，kiám-tshái thang講是有teh期待ê心tī-.leh，m̄-koh恐驚是偤太人，不論啥款，可能是固執、橫逆，無有歡喜ài迎接基督ê臨到ê心。

咱thang想，這講了ē有khah過頭。咱kan-ta看見耶穌tī新約中所攻擊ê顯現ê事實，就án-ne來判斷in是固執，gâu勸偏見ê偤太人。請咱tio̍h ē記得tī偤太人ê中間，有tsē-tsē真好ê人，有了解耶穌就是完成舊約ê先知所teh預言ê，續來成做原始時代ê教會，siōng早ê做第一敬虔ê信徒。

咱若查考當時ê著作，就會知有tsē-tsē深沈ê偤太人，無koh-iūⁿ希利尼人á是羅馬人，猶原是無滿足in ê宗教。Hiah-ê離開巴勒斯坦四界遊歷tī外國ê偤太人有接觸tio̍h別國ê民族，suah不止同情in ê學問，tùi án-ne有開闊in ê眼界。In已經脫出巴勒斯坦ê排外ê心思。In親密來kah外邦ê朋友做伙khiā起，tùi án-ne有感覺in ê偤太教，若是bē-tàng容允外邦人，就確實bē-tàng成做全人類ê宗教。設使若講，耶和華只有是以色列一民族ê上帝，以外ê世界ê人，只有tio̍h經由以色列人ê手，趁in ê割禮，趁所無ài ê tsē-tsē oh得擔當ê規矩，才thang親近伊，親像tsit款意思，是真困難ê事。Tùi án-ne，咱有看見tsē-tsē偤太人ê著作，決意有khǹg khah闊大ê ǹg望beh來調和in ê宗教，成做一个世界ê宗教，來利益全人類。

設使偤太教，to有hiah高尚ê神學，若會得thang開花來成做一个偉大ê世界ê宗教，hō͘全人類，無分別偤太á是外邦，希利尼á是野蠻ê，奴僕á是自由ê，lóng thang得tio̍h上帝ê恩典，是真萬幸！其實tsē-tsē深沈ê偤太人知，這tú-tú是舊約眾先知所看ê異象，就是有一日彌賽亞beh臨到，tùi偤太ê根叢beh發現一蕊世界ê宗教ê大蕊ê花，thang來祝福全人類。

咱tī-tsia猶有一項tio̍h想。論律法，親像保羅hit款熱誠精神ê人teh看，是已經舊去ê物。照保羅ê意思，律法是ē無去，律法不過是暫時，是做gín-á ê教師，引tshōa人就近基督。Tī伊teh告白反悔前ê精神上ê悽慘ê鬥爭，hit句話ê中間，有表示hō͘咱知，有tsē-tsē熱誠ê偤太人怎樣有親像伊ê款式，teh走tshōe看有啥物khah有ǹg望ê路thang親近上帝。在hit等號人，in tshōe-tio̍h基督是一个thang歡喜ê發見。