《《平民ê基督傳》》

 | | | 轉寄

Tēit Koàn Tī Khíthâu Tēit tsiuⁿ Bōeū sèkài,I tsiū íking tī·leh 第一卷 Tī起頭 第一章 未有世界，祂就已經Tī·leh

作者 Tâi e̍k:Ko Tiktsiong,Siutēng Lîm Tsùnio̍k & Tsng Hūiphêng 2024.02.18

Tēit Koàn Tī Khíthâu


Tēit tsiuⁿ Bōeū sèkài,I tsiū íking tī·leh



"Tī khíthâu ū tō, tō kap Siōngtè tôngtsāi, tō tsiūsī Siōngtè." Lán ài tùi tsia lâi kóngkhí Kitok ê singgâi. Tī sèkan bôlūn símmi̍h úitāi ê lâng, i ê toānkì, lán lóng sī tùi i tshutsì, i tsho͘ tshuthiān ê ji̍t lâi kóngkhí. Tsóng·sī lūn lán ê Tsú ê toānkì, lán ê susiúⁿ tio̍h ài tòtńg siūⁿ kàu tī I só͘ sio̍k hitê éngoán ê sèkài, tsāi tī hitê sèkài tehkhòaⁿ, lán tsitê, sī kantaⁿ bôìtiong ê sū. Pôaⁿ kòe lán só͘ bat tsitê sèkài, pôaⁿkòe tsèng tsheⁿsîn, íki̍p bu̍ttsit, khongkan, sîkan ê kàihān gōa. Ū tsi̍tê si̍ttsāi ê sèkài, éngoántsiá ê sèkài, tsiūsī Siōngtè íki̍p tsèng sèng sái só͘ tiàm ê, tsiūsī lán tsitê sèkài íki̍p kîtha·ê ê goânthâu ê sèkài tī·leh. Tse sī lán ê sìngióng ê ittshè só͘ kinkì ê sūsi̍t. Lán bētàng khòaⁿkìⁿ hitê sèkài, lán bētàng tshikliông hitê lio̍ktē, hitê háihōaⁿ. Hitê n̂gkim siâⁿtshī ê kongtshái, m̄bat kha̍ptio̍h lán ê ba̍ktsiu. Tsóng·sī lán sìn hitê sèkài sī tùi éngoán ū pauûi tī lán ê sinpiⁿ, ia̍h Hitê tùi hia lâi ê, ū kā lán kóngkhí hit só͘tsāi ê siausit.

I m̄ hāntiāⁿ pò lán tsai hitê sèkài sī tsi̍tê bûhānliōng ê Sèng ê sèkài, iáukoh, hoānsè ē khah khaksi̍t lâi kámtōng lán tsētsē lâng ê, tsiūsī kóng, hitê sèkài sī tsi̍tê bûhānliōng ê tshintshiat, iúài ê sèkài, iā in tī hitpêng ê lâng jia̍tsêng teh kuansim tī lán tsitpêng ê lâng. Tsiàu sèngtsheh ê kiànkái, tī hitê bô khòaⁿkìⁿ ê sèkài, ū kuitōatīn ê lâng tshimtshim teh kuansim lán sèkan lâng ê singua̍h. "Lán íking ū tsò kiàntsèng ê lâng kàu hiah tsē, tshintshiūⁿ hûn ûi lán." Hitê éngoán ê sèkài, sī Iésu ê tsó͘ke, só͘í I ū sîsiông kámkak tsitê tāitsì. I ū pò lán tsai thiⁿ·ni̍h ê pē, sîsiông ēng thiàⁿthàng kap aisiong ê sim teh khòaⁿkò͘ lán. I ū pò lán tsai, tī tē·ni̍h tsi̍tê tsōejîn hoánhóe, tsiū tī thiⁿ·ni̍h ūitio̍h ánni lâi huaⁿhí. I ū pò lán tsai, hiahê teh tsiàukò͘ tētsiūⁿ ê sèhàn gíná ê thiⁿsài ū "siôngsiông kìⁿ góa tī thiⁿ·ni̍h ê pē ê bīn. "I ū pò lán tsai, Abulahán tī hitê bô khòaⁿkìⁿ ê sèkài, teh huaⁿhí lâi khòaⁿ i ê ji̍t tītsia, tshintshiūⁿ ánni, hitê sèkài tsin kuansim lán. Tī Iésu piàn iôngmāu ê kò͘sū tiong, ū nn̄gūi Kūiok sîtāi ê sèngtô͘, tsiūsī Mô͘se, Eliiah tùi hitê bô khòaⁿkìⁿ ê sèkài ū lâi tsihtsiap in ê Tsú, lâi kap I kóngōe, — sī kóng símmi̍h? Kám sī kóngkhí Hôaláu ông kap Ânghái ê sū, Ahap ông kap Nabot ê phûtôhn̂g ê sū, kám sī in tī tētsiūⁿ só͘ tēit kuansim ê sū? Hé, m̄ sī. In iûgoân ū tuijip tī hitê úitāi ê tsingsîn, tsiūsī tùi hitê éngoán ê sèkài só͘ teh tsúì lán·ê ê tshintshiat ê liāmthâu. "In tâmlūn I ê pānsè, tsiūsī I tī Êlúsalèm só͘ beh kinggiāmkòe ê." Tse kám m̄ sī àmsī lán tsai in tshimtshim só͘ kuansim ê, kám sī tī hitê tiùⁿlî lāi, in íki̍p in ê tōa ê tângphōaⁿ tī tēbīn tsiūⁿ tsínkiù ê sūgia̍p tiong só͘ kuansim ê?


Tsitê píkàu ê, lóng sī khah kīntāi ê sū, — tsíū sī 2000 nî tsêng ê sū. Tsóng·sī Páulô ū tùi Êhusoh lâng kóngkhí, tùi goânkhìthâu hitê sèkài, tsiū íking ū tshimtshim teh kuansim tī lán, ia̍h Iésu lîmkàu sèkan tsitê kèōe, m̄ sī Siōngtè tsò pa̍t hāng sū liáu, tsiah siūⁿtio̍h ê. Tse tsiūsī bōe tshòngtsō thiⁿtē ê ítsêng, tùi Siōngtè ê thiàⁿthàng, tsiū íking ū tsitê éngoán ê kèōe, tsiūsī beh hō͘ éngoán ê Kitok lâi tsínkiù jînlūi, lâi tsūtsi̍p tēbīn tsiūⁿ tsèng khóliân ê kiáⁿjî, kui tī thiⁿ·ni̍h ê Pē ê sèngtshiú. Siōngtè ū sîsiông teh khòaⁿkò͘ lán.


Ǹgbāng lán tsiong tse khik tiâu tī sim·ni̍h, thang khah ē liáukái sèngtsheh só͘ kàsī ê tōlí, tsiūsī kóng,"jînlūi ê kinggiām tiong, Siōngtè ta̍k khoán ê khésī, tī bōe piáuhiān tītsia tsitê ū khòaⁿkìⁿ ê sèkài ê ítsêng, íking ū tsúnpī tīhia hitê bô khòaⁿkìⁿ ê sèkài. Bōe hiánhiān tī tsitpêng ê tsìntsêng, tsiū íking láutsá tī hitpêng lóng tsai hitê sūsi̍t. "Tiàm tī hitê tshintshiat ê sèkài,"Tī khíthâu ū tō, tō kap Siōngtè tôngtsāi, tō tsiūsī Siōngtè." Tī hitê hn̆ghn̄g éngoán ê sèkài, Siōngtè ê thiàⁿthàng ê kèōe tiong, tsiū íking ū tsúnpī Siōngtè ê Sèng Kiáⁿ hòasin ài "beh ūitio̍h lán tsèng lâng íki̍p lán ê tsínkiù."


Só͘í lán beh tuitshōe lán ê Tsú ê singua̍h, tio̍h ài tòtńg siūⁿ kàu tsin hn̄g ê só͘tsāi, sī tio̍h ài pôaⁿkòe lán ê siôngsiông ê khùila̍t, só͘ ta̍t ē kàu ê ke̍ktiám, sī tio̍h ài kàu tī Tshòngsèkì teh kóng khí goânkhìthâu Siōngtè ū tshòngtsō thiⁿtē, hit sî koh khíkhì bē sǹgtit ê sî, sī tio̍h ài kàu tī Sèng Kiáⁿ hòasin,"Hilu̍t ông ê sî, Iésu ū tshutsì tī Iûthài ê Bia̍tléhèm." Hitsî koh khíkhì bûhānliōng ê sî, tsiah ē thang tuitshōetio̍h lán ê Tsú ê toānkì ê khígoân.

Téngbīn só͘ kóng tsiahê, sī Iôhaneh teh siá Kitok toān ê thāitō͘.

Góa ài siàu liām tio̍h tiàm tī Êhusoh hitê só͘ thiàⁿ ê nîlāu ê kàmtok, tsiūsī Iésu só͘ thiàⁿ ê ha̍ksing Iôhaneh,"tng i bōe sí ê tsìntsêng, ū tsēteh gia̍h pit lâi siá hit pún lán ê Tsú ê singgâi,hit pún "tsi̍t ê lāulâng ê kìik ê hokim toān."

Iésu tsāisè saⁿ nî kú, tī Pale̍ksuting ke̍k tshinbi̍t lâi kap i kaupôe, tī i Iôhaneh ê kìik tiong, ū éngoán ê Kitok, tsitê khah tshim, giâmsiok ê susiúⁿ tī·leh, tsitê éngoán ê Kitok, tsiūsī "tùi kó͘tsá ílâi púnlâi to̍h ū·ê, tiāⁿtiāⁿ tshuthiān" tī sèkan. Só͘í Iôhaneh ū kiàntsèng kóng,"Tī khíthâu ū tō, tō kah Siōngtè tôngtsāi. Tō tsiūsī Siōngtè." Hitsî Iôhaneh ū siūⁿtio̍h éngoán ê Kitok tī bōe hòasin ê tsìntsêng láutsá tsáiⁿiūⁿ ū teh khòaⁿkò͘ tsitê khóliân ê sèkài. Tng tsitê sèkài m̄bat siūⁿtio̍h I, iáu kah I lī hn̆ghn̄g tī hitê àmàm kòikhì ê sî,"I íking tī sèkan, sèkan tùi I lâi tshòngtsō, iā sèkan m̄bat I." "Ua̍hmiā tī I ê lāibīn; tsitê ua̍hmiā sī lâng ê kng." "Ū tsin ê kng lâi ji̍p sèkan, teh tsiò bān lâng."

Ísiōng só͘ kóng tsiahê, lóng sī òbiāu ê ōe, sèkan lâng ê susiúⁿ, si̍ttsāi sī ohtit liáukái. Tsin kîkoài! Ántsóaⁿ kóng,"Tsitê Kitok putsî tītsia. I tiàm tī útiū lāi, tsò útiū ê ua̍hmiā. I tiàm tī lâng ê lāibīn, tsò liôngsim ê kng. Sûijiân lán m̄bat I, iáubōe ū sèkan ê tsìntsêng, I tsiū íking khiākhí tī lán tiongkan. "Tse tútú sī tsiàu Augustine (Augustine) ê ìsù só͘ kóng, Kitokkàu sī tùi khuiphiah thiⁿtē ê sî, tsiū kap lán tôngtsāi. Tse tútú sī tsiàu Tertullian ê simsu tiong hótáⁿ lâi siūⁿ kóng, tùi bānsè ílâi Kitok tsiū tsúnpī beh hòasin tsiâⁿtsò lâng.

Iôhaneh tsai tī bōe hòasin ê ítsêng, tshintshiūⁿ tī tēbīn tsiūⁿ ê khoánsit, I ū tùi tī tsūjiân, lísèng, liôngsim, lâi khésī hitê bûhānliōng ê Siōngtè. Só͘í koh tsháṳōng tongsî Hilīnî lâng, Iûthài lâng, tī susiúⁿ kài só͘ koàn ēng hit kù "Siōngtè ê tō" ê ōe, lâi kiàntsèng kóng,"Tī khíthâu ū tō." ēng tsit jī "tō" lâi piáubêng Kitok, tsho͘tsho͘ thiaⁿliáu, sī kîkoài ê khoán. Tsóng·sī kîsi̍t ū piáubêng tsitê sùtô͘ ê tiongsim susiúⁿ, kohtsài iā ū līpiān ê só͘tsāi, inūi tongsî Hilīnî lâng ê tiatha̍k íki̍p Iûthài lâng ê susiúⁿ, lóng kiōng thong koànsì teh ēng hit kù ōe. Tsiàu Hilīnî ê tiatha̍k susiúⁿ, kánlio̍k lâi kóng, lâng sī bētàng khòaⁿkìⁿ, iā bētàng bong tio̍h bānmi̍h ê bûhānliōng ê goânthâu. Lán tsíū thang tùi tī lán ê sin piⁿ, tī sèkài tiong, I só͘ hiánhiān ê lâi bat I. Só͘í in ū ēng hit kù súisúi, tshintshiūⁿ si ê phìjū, lâi tshingho͘ Siōngtè só͘ hiánhiān ê, kiòtsò sī "I ê tō".

Tshiáⁿ lâi siūⁿ hitê líkhì. Nā lūn lán lâng bôlūn sī siáⁿlâng, sī ántsóaⁿ teh piáuhiān i ê simsu íki̍p i ê lāibīn singua̍h? Tsíū sī tùi i só͘ kóngtshut ê ōe. Tùi i só͘ kóng ê ōe, ū piáuhiān i púnsin, tùi i púnsin kah lán kaupôe, lâi siôngsè suatbêng i ê simsu, íki̍p i ê kámtsêng, lâi si̍thêng i ê ìhiòng. Tùi i ê simsu, ìhiòng só͘ huattshut ê ōe, ū piáutshut i ê lāibīn tsingsîn kah i ê phínsèng. Só͘í kóng tùi i ê ōe lán thang bat i.

Taⁿ lán beh tsáiⁿiūⁿ thang lâi bat hitê bûhānliōng, bētàng khòaⁿkìⁿ, bētàng bat ê Siōngtè? Tsíū thang tùi lâng ê liôngsim, kîī ê ua̍hmiā, tōahong íki̍p tshingthian pe̍kji̍t, mêkan ê kiongtshong, kîī ê phahphúkng, súi ê tēbīn, êngkng ê hái tiong, íki̍p hitê teh iúⁿtshī sèkan lâng ê n̂gkim sik ê be̍hhn̂g, tùi tsiahê hiānsiōng, thang lâi bat I. Tsiahê sī Siōngtè ê hiánhiān, sī I tùi lâng só͘ kóng ê ōe, tsiūsī I ê tō, bôlūn siáⁿ khoán khùila̍t lâi tshòngtsō tsiahê, liân īpang lâng ê tiatha̍ktsiá to sêngjīn kóng, tse sī "tsìkoân·ê ê tō."

Si̍ttsāi īpang lâng ê susiúⁿ, sī kantaⁿ ēthang siūⁿ kàu tsia niāniā. Tsóng·sī tsitê sùtô͘ ê susiúⁿ, sī tsìnji̍p kohkhah tshim, i tsaiiáⁿ ū tsi̍tê khah oântsoân ê hiánhiān tī·leh. Inūi saⁿ nî kú ê tiongkan, iū kap i tsòhóe kiâⁿ tī Pale̍ksuting ê tshânhn̂g, taⁿ tsitmá i tsai, I sī hitê khah oântsoân ê hiánhiān, sī Siōngtè tùi sèkan só͘ kóngtshut ê tō. Só͘í iū sòatsiap kóng,"tō ū tsiâⁿtsò jio̍kthé."Tsitê tō, tsiūsī tī goânkhìthâu, tī bîbiāu ê tsūjiân, sînpì ê ua̍hmiā, ū piáuhiān Siōngtè ê, kiatkio̍k kàu hitê sî kîmóa, tsiū tsiâⁿtsò tsi̍tê khah oântsoân ê hiánhiān."Tō tsiâⁿ jio̍kthé, khiākhí tī lán tiongkan, ū intián kah tsinlí móamóa." Tse tsiūsī Siōngtè ê khésī ê ke̍ktiám, m̄nā sī Siōngtè khésī I ê khùila̍t íki̍p I ê úitāi, ia̍h sī khésī I ê sim, I ê bûhānliōng ê iúài kah thiàⁿthàng. Tùi ánni, lán tsai Iôhaneh teh ēng tsit kù lâi tshingho͘ I Siōngtè ê tō, hitê tsoân tsingsîn sī tshintshiūⁿ tsit khoán.

Tsóng·sī tsitê khóliân ê sèkài, tio̍h lāutsá lâi thènghāu hitê hiánhiān. Lán m̄tsai, siáⁿsū Siōngtè iântshiân I ê hòasin kàu hiahni̍h kú, Tsóng·sī lán tsai, i ū teh khòaⁿkò͘ Kitok bōe tshutsì ítsêng hitê ko͘to̍k ê sèkài. Lán tsai I ū tùi éngoán lâi pó͘tshiong in só͘ sitlo̍h ê kihōe. Siōngtè tī éngoán ê tsitpêng kah hitpêng ê tiongkan, putsî to teh tsò kang.

Lán tāike khiok sī ēthang tôngtsêng Kitok ítsêng hiahê khiākhí tī hitê ko͘to̍k ê sèkài ê lâng. In tshintshiūⁿ lán kângkhoán, iûgoân ū teh himbō͘ hó ê sim tī·leh. In ū in ê khòalū, in ê sim iûgoân ū tōngiâu, in tshintshiūⁿ lán kângkhoán, ēhiáu tōa pisiong kakī ê kiáⁿ sí tī tsiàntiûⁿ. Tī in ê simsîn, jio̍kthé íki̍p in ê kénghóng, tshintshiūⁿ lán kāngkhoán, iûgoân ū kankhó͘ tī·leh. Khósioh bô ū tsûpi ê Siōngtè thang tshinkīn. In pitshám lâi teh tshōe I, in ê tiatha̍kka tùi tsūjiânkài ê hiánhiān lâi kiàntsèng ū tsi̍tê Tsōbu̍ttsú; Tsóng·sī tsūjiânkài tsíū ē tsísī lán bat I sī tsi̍tê úitāi koh ū khùila̍t·ê niāniā. Κhah ū bûnbêng ê bîntso̍k, tsiū tsiong in ê thuisióng lâi piáuhiān tī Jiûpítah(Jupitor) íki̍p Jiûnó(Juno) ê sînbêng. Tsóng·sī tsin khósioh! Tsit khoán sîn m̄ sī ē thiaⁿ iubūn ê lâng ê kîtó. Tsāi hiahê khah iábân ê bîntso̍k, hitê bētàng tíkhòng ê tsūjiânkài ê tōa khùila̍t, ū hō͘ in puttsí kiaⁿhiâⁿ. In thiaⁿkìⁿ tōahong hiùhiù kiò, tshiūki si̍hsuaiⁿh kiò, íki̍p lûikong sihnà, lo̍h pha̍uh ê tsêng kéng, hit sî in tsiū tshiⁿkiaⁿ, lâi bih tī tēhām lāi, lâi tsò ngó͘siōng, tah hû, ho̍ksāi kiûkiò in, Ǹgbāng thang tìntsēng hitê ke̍ktōa khùila̍t ê tsûntsāi tsiá ê siūkhì. Hiahê ngó͘siōng tsiūsī in tsíì beh lâi piáuhiān Siōngtè.

Lán kiàn tha̍k kó͘tsá ê le̍ksú, sùsiông tsiū thang tsai hitê khóliân ko͘to̍k ê tsá ê sèkài,"ū teh tshōe Siōngtè."In ê tiatha̍k, sînōe, ngó͘siōng íki̍p in só͘ pài ê mi̍h, sī in só͘ tshōe ētio̍h ittshè ê kiatkó, tse sī tsīntsāi khóliân ê sū. Bô tsi̍t lâng thang pò in tsaiiáⁿ in só͘ teh himbō͘ ài tsai ê. In hoānsè ài mn̄g kóng,"i kám sī jînkehtik ê Siōngtè, I kám ū simtsêng tīleh? I kám ū tsènggī, thiàⁿthàng ê simtsêng? I kám ē thiaⁿ khó͘lān ê lāubú teh thîkhàu i só͘ sitlo̍h ê kiáⁿjî? I kám sī bat teh siàuliām lán sèkan lâng? Khaksi̍t tsit khoán ê giâugî, sī thang khóliân ê sū. Siatsú lán nā bô sìn Siōngtè ū tsiàukò͘ in, ū tsi̍t ji̍t, tī símmi̍h sèkài, i beh pó͘tshiong in só͘ sitlo̍h ê kihōe, lán thang siūⁿ i sī kàugia̍h tsânjím kamsim pàngsak sèkan lâng.

Siōngtè ê khésī ū kóng, tio̍h tsiong in kauthok Siōngtè. Kitok ū teh khòaⁿkò͘ in, Iésu Kitok saⁿ ji̍t kú ê tiongkan, ū tùi si̍pjīkè ti̍tti̍t khì tshōe hiahê tiàm tī "kaⁿ lāi ê sînhûn" lâi tùi in thoân hó ê siausit.

Só͘í lán thang tsiong Kūiok sîtāi ê lâng kautài Iésu Kitok. Κám iáu ū símmi̍h khah túhó ê só͘tsāi thang kautài?

Hitê kúkú tn̂gtn̂g o͘àm ê sîtāi, siosòa tsin kú. Tsiàu khòaⁿ Siōngtè iā bô hiántshut símmi̍h tiāuthâu. Tsóng·sī tī hitê Kūiok sîtāi, nā khòaⁿ khah tshim, Siōngtè ê kèōe sī íking bô tsheⁿkông, koh iā bô thêngkhùn, tīteh tsìnhêng. Ēng tsētsē ê honghuat,"Kitok ū teh tsúnpī I ê hòasin." Tī le̍ksú tiong, lán bô kàugia̍h tsaibat thang tshiautshut i só͘ ēng ê huattō͘. Κantaⁿ ēthang tùi thuilí lâi tittio̍h khòaⁿkìⁿ tāmpo̍h ê iáⁿtsiah jîí. Lán ū khòaⁿkìⁿ kó͘tsá tsèng pangkok ê hingbông, ū Asiul, ū Babúlông, ū Phosu, ū Hilīnî, ū Lômá. Lán ia̍h ū thiaⁿkìⁿ kó͘tsá, tsèng sianti ū suangiân kóng, tsiahê kok kok ê hingbông, sī sio̍k tī hitê úitāi ê kèōe ê tsi̍tpō͘hūn, thang lâi oânsêng Iéhobah ê tōa ê bo̍ktik.


Kàu ū tsi̍t ji̍t, lán ū kámtshiok tio̍h koh tsi̍tsutá khah bêng ê kng. Tī Tsú tsêng 2000 nî ê ūtsi̍tji̍t, ū khòaⁿkìⁿ tsi̍tê siàuliân bo̍ktsiá, khiā tī Sulīa ê suaⁿ téng, i ê simlāi jia̍tsêng, khǹg kosiōng ê tsìkhì, siū kéngtiàu lâi līkhui pài ngó͘siōng ê kò͘hiong íki̍p tshintsiâⁿ, tshutgōa khì kàu tī i só͘ m̄tsai ê só͘tsāi, tsitê tsiūsī Abulahàm. Abulahàm tī i ê simlāi thiaⁿkìⁿ éngoántsiá teh kiò ê siaⁿ, tsiū tshuthuat hiòngtsêng lâi tsīn i ê sùbēng. Tī putti putkak ê tiongkan, i tsìntsêng lâi tamtng kiâⁿsélé ê Iôhaneh ê kang, tī Kūiok ê sîtāi,"lâi tsúnpī Tsú ê lō͘." Tùi ánni lâi khaisí Iûthài bîntso̍k ê hùnliān. Tùitsia khí, Iûthài lâng te̍kpia̍t ū kéngsoán lâi kah sèkan itpuaⁿ sio kehlī, khui in ê sim lâi sêngsiū Siōngtè sin ê khésī. In līpia̍t tsó͘kong ê ngó͘siōng kah tosîn ê tōlí, lâi tsuntsông to̍kit ê Siōngtè ê kàsī; tsitê tōlí sī ítsêng m̄bat ū tsi̍tê bîntso̍k só͘ bat siū ê. Íāu tī in ê le̍ksú tiong, ū thiaⁿkìⁿ sianti ê siaⁿ, lâi suanthoân Siōngtè gī ê simtsì. Tī le̍ktāi ê sianti ê tiongkan, ū kóngtshut tsin òbiāu ê te̍kpia̍t ê ioksok, tsiūsī kóng, tī āuji̍t Iûthài lâng íki̍p in ê kiáⁿsun tī tsèng pangkok ê tiongkan, beh tittio̍h tōatōa ê tsiokhok. Tī tsiahê sianti só͘ khòaⁿ ê īⁿsiōng tiong, ū tsi̍tê bô gōa hunbêng ê jînbu̍t, tsia̍ptsia̍p tshuthiān. Hitê bô gōa hunbêng ê jînbu̍t, ūê khòaⁿtsò sī lâng, ūê khòaⁿtsò sī sîn, iā ūê khòaⁿtsò sī Tabi̍t ê kiáⁿ, Jîntsú, Siōngtè ê kiáⁿ, Iéhobah ê lô͘po̍k, sînmiāu ê bô͘sū, á·sī éngoán thóngtī sèkan ê pêngan ê Jînkun; kohtsài ūê khòaⁿtsò sī iûⁿko, sī beh hō͘ lâng khankhì thâi, lâi tsò lán ê Tsú, tamtng lán lónghóng ê tsōe.


Tsóngkóng tsi̍t kù, tsiūsī lâng lóng teh tsùsîn thènghāu Siōngtè ê tsíì hiánbêng. M̄koh Siōngtè iáu sī tiāmtiām, lóng bô tōngtsēng. Tsóng·sī Iûthài ê tsèng kunông, íki̍p tsèng sianti sī itti̍t kòeóng khì. Siōngtshiáⁿ Iûthài lâng suah tútio̍h kok phòa, siūlia̍h lâi kinggiām hitê tshiⁿtshám ê ji̍ttsí. Tùi ánni, Iûthài lâng sìsòaⁿ khiākhí tī phó͘thiⁿē. Sètsêng ê piàntshian bôsiông, ū huaⁿhí, ū pisiong, ū siotseⁿ, ū hoāntsōe, m̄koh, Siōngtè iûgoân sī tsēngtsēng, lóng bô hiántshut símmi̍h tiāuthâu.






第一卷 Tī起頭


第一章 未有世界，祂就已經Tī·leh
「Tī起頭有道，道kap上帝同在，道就是上帝。」咱ài tùi tsia來講起基督ê生涯。Tī世間無論甚物偉大ê人，伊ê傳記，咱lóng是tùi伊出世，伊初出現ê日來講起。總是論咱ê主ê傳記，咱ê思想tio̍h ài倒tńg想到tī祂所屬hitê永遠ê世界，在tī hitê世界teh看，咱tsitê，是kantaⁿ無意中ê事。Pôaⁿ過咱所bat tsitê世界，pôaⁿ過眾星辰，以及物質、空間、時間ê界限外。有一个實在ê世界，永遠者ê世界，就是上帝以及眾聖使所tiàm ê，就是咱tsitê世界以及其他·ê ê源頭ê世界tī·leh。這是咱ê信仰ê一切所根據ê事實。咱bētàng看見hitê世界，咱bētàng測量hitê陸地，hitê海岸。Hitê黃金城市ê光彩，m̄bat kha̍ptio̍h咱ê目睭。總是咱信hitê世界是tùi永遠有包圍tī咱ê身邊，亦Hitê tùi hia來ê，有kā咱講起hit所在ê消息。

伊m̄限定報咱知hitê世界是一个無限量ê聖ê世界，iáukoh，hoānsè ē khah確實來感動咱tsētsē人ê，就是講，hitê世界是一个無限量ê親切、友愛ê世界，也in tī hitpêng ê人熱誠teh關心tī咱tsitpêng ê人。照聖冊ê見解，tī hitê無看見ê世界，有kui大陣ê人深深teh關心咱世間人ê生活。「咱已經有做見證ê人到hiah tsē，親像雲圍咱。」Hitê永遠ê世界，是耶穌ê祖家，所以祂有時常感覺tsitê代誌。祂有報咱知天裡ê父，時常用疼痛kap哀傷ê心teh看顧咱。伊有報咱知，tī地裡一个罪人反悔，就tī天裡為tio̍h ánni來歡喜。伊有報咱知，hiahê teh照顧地上ê細漢gíná ê天使有「常常見我tī天裡ê父ê面。」祂有報咱知，亞伯拉罕tī hitê無看見ê世界，teh歡喜來看伊ê日tītsia，親像ánni，hitê世界真關心咱。Tī耶穌變容貌ê故事中，有兩位舊約時代ê聖徒，就是摩西、以利亞tùi hitê無看見ê世界有來tsih接in ê主，來kap祂講話，—是講甚物？Kám是講起法老王kap紅海ê事，亞哈王kap拿伯ê葡萄園ê事，kám是in tī地上所第一關心ê事? Hé，m̄是。In猶原有追jip tī hitê偉大ê精神，就是tùi hitê永遠ê世界所teh主意咱·ê ê親切ê念頭。「In談論祂ê範勢，就是祂tī耶路撒冷所beh經驗過ê。」這kám m̄是暗示咱知in深深所關心ê，kám是tī hitê帳籬內，in以及in ê大ê同伴tī地面上拯救ê事業中所關心ê?


Tsitê比較的，lóng是khah近代ê事，—只有是2,000年前ê事。總是保羅有對以弗所人講起，tùi源起頭hitê世界，就已經有深深teh關心tī咱，亦耶穌臨到世間tsitê計畫，m̄是上帝做別項事了，tsiah想tio̍h ê。這就是未創造天地ê以前，tùi上帝ê疼痛，就已經有tsitê永遠ê計畫，就是beh hō͘永遠ê基督來拯救人類，來聚集地面上眾可憐ê kiáⁿ兒，歸tī天裡ê父ê聖手。上帝有時常teh看顧咱。


Ǹg望咱將這刻tiâu tī心裡，thang khah ē了解聖冊所教示ê道理，就是講，「人類ê經驗中，上帝ta̍k款ê啟示，tī未表現tītsia tsitê有看見ê世界ê以前，已經有準備tīhia hitê無看見ê世界。未顯現tī tsitpêng ê 進前，就已經老早tī hitpêng lóng知hitê事實。」Tiàm tī hitê親切ê世界，「Tī起頭有道，道kap上帝同在，道就是上帝。」Tī hitê遠遠永遠ê世界，上帝ê疼痛ê計畫中，就已經有準備上帝ê聖kiáⁿ化身ài「beh為tio̍h咱眾人以及咱ê拯救。」


所以咱beh追tshē咱ê主ê生活，tio̍h ài倒tńg想到真遠ê所在，是tio̍h ài pôaⁿ過咱ê常常ê氣力，所達ē到ê極點，是tio̍h ài到tī創世記teh講起源起頭上帝有創造天地，hit時koh起去bē算得ê時，是tio̍h ài到tī聖kiáⁿ化身，「希律王ê時，耶穌有出世tī偤太ê伯利恆。」Hit時koh起去無限量ê時，tsiah ē thang追tshētio̍h咱ê主ê傳記ê起源。


頂面所講tsiahê，是約翰teh寫基督傳ê態度。

我ài siàu念tio̍h tiàm tī以弗所hitê所疼ê年老ê監督，就是「耶穌所疼ê學生約翰，「當伊未死ê 進前，有坐teh gia̍h筆來寫hit本「咱ê主ê生涯，」hit本「一个老人ê記憶ê福音傳。」


耶穌在世三年久，tī巴勒斯坦極親密來kap伊交陪，tī伊約翰ê記憶中，有永遠ê基督，tsitê khah深，嚴肅ê思想tīleh，tsitê永遠ê基督，就是「tùi古早以來本來to̍h有ê，定定出現」tī世間。所以約翰有見證講：「Tī起頭有道，道kap上帝同在。道就是上帝。」Hit時約翰有想tio̍h永遠ê基督tī未化身ê 進前老早怎樣有teh看顧tsitê可憐ê世界。當tsitê世界m̄bat想tio̍h伊，iáu kap伊離遠遠tī hitê暗暗過去ê時，「祂已經tī世間，世間tùi祂來創造，也世間m̄bat祂。」「活命tī祂ê內面；tsitê活命是人ê光。」「有真ê光來入世間，teh照萬人。」


以上所講tsiahê，lóng是奧妙ê話，世間人ê思想，實在是oh得了解。真奇怪！Án怎講，「Tsitê基督不時tītsia。祂tiàm tī宇宙內，做宇宙ê活命。祂tiàm tī人ê內面，做良心ê光。雖然咱m̄bat祂，iáu未有世間ê 進前，祂就已經khiā起tī咱中間。」這tútú是照Augustine（奧古斯丁)ê意思所講，基督教是tùi開闢天地ê時，就kap咱同在。這tútú是照 Tertullian ê心思中好膽來想講，tùi萬世以來基督就準備beh化身成做人。


約翰知tī未化身ê以前，親像tī地面上ê款式，祂有tùi tī自然、理性、良心，來啟示hitê無限量ê上帝。所以又採用當時希利尼人、偤太人，tī思想界所慣用hit句「上帝ê道」ê話，來見證講，「Tī起頭有道。」用tsit字「道」來表明基督，初初聽了，是奇怪ê款。總是其實有表明tsitê使徒ê中心思想，koh再也有利便ê所在，因為當時希利尼人ê哲學以及偤太人ê思想，lóng共通慣勢teh用hit句話。照希利尼ê哲學思想，簡略來講，人是bētàng看見，也bētàng摸tio̍h萬物ê無限量ê源頭。咱只有thang tùi tī咱ê身邊，tī世界中，祂所顯現ê來bat祂。所以in有用hit句súisúi，親像詩ê譬喻，來稱呼上帝所顯現ê，叫做是「祂ê道。」


請來想hitê理氣。若論咱人無論是誰，是án怎teh表現伊ê心思以及伊ê內面生活？只有是tùi伊所講出ê話。Tùi伊所講ê話，有表現伊本身，tùi伊本身kah咱交陪，來詳細說明伊ê心思，以及伊ê感情，來實行伊ê意向。Tùi伊ê心思、意向所發出ê話，有表出伊ê內面精神kah伊ê品性。所以講tùi伊ê話咱thang bat伊。


Taⁿ咱beh怎樣thang來bat hitê無限量，bētàng看見，bētàng bat ê上帝?只有thang tùi人ê良心、奇異ê活命、大風以及青天白日，暝間ê穹倉、奇異ê phahphúkng、súi ê地面、榮光ê海中，以及hitê teh養飼世間人ê黃金色ê麥園，tùi tsiahê現象，thang來batI。Tsiahê是上帝ê顯現，是祂對人所講ê話，就是伊ê道，無論啥款氣力來創造tsiahê，連異邦人ê哲學者都承認講，這是「至高ê ê道。」


實在異邦人ê思想，是kantaⁿ ēthang想到tsia niāniā。總是tsitê使徒ê思想，是進入kohkhah深，伊知影有一个khah完全ê顯現tīleh。因為三年久ê中間，又kap伊tsòhóe行tī巴勒斯坦ê田園，taⁿ tsitmá伊知，祂是hitê khah完全ê顯現，是上帝對世間所講出ê道。所以又續接講，「道有成做肉體。」Tsitê道，就是tī源起頭，tī微妙ê自然、神祕ê活命，有表現上帝ê，結局到hitê時期滿，就成做一个khah完全ê顯現。「道成肉體，khiā起tī咱中間，有恩典kah真理滿滿。」這就是上帝ê啟示ê極點，m̄nā是上帝啟示祂ê氣力以及祂ê偉大，亦是啟示祂ê心，祂ê無限量ê友愛kah疼痛。Tùi ánni，咱知約翰teh用tsit句來稱呼祂上帝ê道，hitê全精神是親像tsit款。


總是tsitê可憐ê世界，tio̍h老早來thèng候hitê顯現。咱m̄知，啥事上帝延tshiân祂ê化身到hiahni̍h久，總是咱知，伊有teh看顧基督未出世以前hitê孤獨ê世界。咱知祂有tùi永遠來補充in所失落ê機會。上帝tī永遠ê tsitpêng kah hitpêng ê中間，不時都teh做工。


咱大家卻是ēthang同情基督以前hiahê khiā起tī hitê孤獨ê世界ê人。In親像咱仝款，猶原有teh欣慕好ê心tīleh。In有in ê掛慮，in ê心猶原有動搖，in親像咱仝款，會曉大悲傷家己ê kiáⁿ死tī戰場。Tī in ê心神、肉體以及in ê景況，親像咱仝款，猶原有艱苦tīleh。可惜無有慈悲ê上帝thang親近。In悲慘來teh tshōe祂，in ê哲學家tùi自然界ê顯現來見證有一个造物主；總是自然界只有會指示咱bat祂是一个偉大koh有氣力ê niāniā。Κhah有文明ê民族，就將in ê推想來表現tī Jiûpítah(Jupitor)以及Jiûnó(Juno)ê神明。總是真可惜！Tsit款神m̄是會聽憂悶ê人ê祈禱。在hiahê khah野蠻ê民族，hitê bētàng抵抗ê自然界ê大氣力，有hō͘ in不止驚惶。In聽見大風hiùhiù叫，樹枝si̍hsuaiⁿh叫，以及雷公sihnà，落雹ê情景，hit時in就tshiⁿ驚，來bih tī地陷內，來做偶像、貼符，服sāi求叫in，ǹg望thang鎮靜hitê極大氣力ê存在者ê受氣。Hiahê偶像就是in旨意beh來表現上帝。


咱kiàn讀古早ê歷史，sùsiông就thang知hitê可憐孤獨ê早ê世界，「有teh tshōe上帝。」In ê哲學、神話、偶像以及in所拜ê物，是in所tshōe ētio̍h一切ê結果，這是盡在可憐ê事。無一人thang報in知影in所teh欣慕ài知ê。In hoānsè ài問講，「伊kám是人格的ê上帝，祂kám有心情tīleh?伊kám有正義、疼痛ê心情? 伊kám 會聽苦難ê老母teh啼哭伊所失落ê kiáⁿ兒? 伊kám是bat teh siàu念咱世間人? 確實tsit款ê僥疑，是thang可憐ê事。設使咱若無信上帝有照顧in，有一日，tī甚物世界，伊beh補充in所失落ê機會，咱thang想伊是夠額殘忍甘心放sak世間人。


上帝ê啟示有講，tio̍h將in交託上帝。基督有teh看顧in，耶穌基督三日久ê中間，有tùi十字架直直去tshōe hiahê tiàm tī「監內ê神魂」來tùi in傳好ê消息。


所以咱thang將舊約時代ê人交帶耶穌基督。Κámiáu有甚物khah tú好ê所在thang交帶?


Hitê久久長長烏暗ê時代，相續真久。照看上帝也無顯出甚物兆頭。總是tī hitê舊約時代，若看khah深，上帝ê計畫是已經無tsheⁿkông，koh也無停睏，tīteh進行。用tsētsē ê方法，「基督有teh準備祂ê化身。」Tī歷史中，咱無夠額知bat thang tshiau出伊所用ê法度。Κantaⁿ ēthang tùi推理來得tio̍h看見淡薄ê影跡而已。咱有看見古早眾邦國ê興亡，有亞述，有巴比倫，有波斯，有希利尼，有羅馬。咱亦有聽見古早，眾先知有宣言講，tsiahê各國ê興亡，是屬tī hitê偉大ê計畫ê一部分，thang來完成耶和華ê大ê目的。


到有一日，咱有感觸tio̍h koh一屑á khah明ê光。Tī主前2000年ê有一日，有看見一个少年牧者，khiā tī敘利亞ê山頂，伊ê心內熱誠，khǹg高尚ê志氣，受揀召來離開拜偶像ê故鄉以及親tsiâⁿ，出外去到tī伊所m̄知ê所在，tsitê就是亞伯拉罕。亞伯拉罕tī伊ê心內聽見永遠者teh叫ê聲，就出發向前來盡伊ê使命。Tī不知不覺ê中間，伊進前來擔當行洗禮ê約翰ê工，tī舊約ê時代，「來準備主ê路。」Tùi ánni來開始偤太民族ê訓練。Tùitsia起，偤太人特別有揀選來kah世間一般相隔離，開in ê心來承受上帝新ê啟示。In離別祖公ê偶像kah多神ê道理，來尊崇獨一ê上帝ê教示；tsitê道理是以前m̄bat有一个民族所bat受ê。以後tī in ê歷史中，有聽見先知ê聲，來宣傳上帝義ê心志。Tī歷代ê先知ê中間，有講出真奧妙ê特別ê約束，就是講，tī後日偤太人以及in ê kiáⁿ孫tī眾邦國ê中間，beh得tio̍h大大ê祝福。Tī tsiahê先知所看ê異象中，有一个無gōa分明ê人物，tsia̍ptsia̍p出現。Hitê無gōa分明ê人物，有ê看做是人，有ê看做是神，也有ê看做是大衛ê kiáⁿ、人子、上帝ê kiáⁿ、耶和華ê奴僕，神妙ê謀士，á是永遠統治世間ê平安ê人君；koh再有ê看做是羊羔，是beh hō͘人牽去thâi，來做咱ê主，擔當咱lóng總ê罪。


總講一句，就是人lóng teh注神thèng候上帝ê旨意顯明。M̄koh上帝猶是恬恬，lóng無動靜。總是偤太ê眾君王，以及眾先知是一直過往去。尚且偤太人suah tútio̍h國破，受掠來經驗hitê悽慘ê日子。Tùi ánni，偤太人四散khiā起tī普天下。世情ê變遷無常，有歡喜、有悲傷、有相爭、有犯罪，m̄koh，上帝猶原是靜靜，lóng無顯出甚物兆頭。