《《平民ê基督傳》》

 | | | 轉寄

Jī koàn Tē saⁿ tsiuⁿ Sèhàn sî 二卷第三章 細漢時

作者 Tâi e̍k:Ko Tiktsiong,Siutēng Lîm Tsùnio̍k & Tsng Hūiphêng 2024.03.24





Tē saⁿ tsiuⁿ Sèhàn sî




Lán tiongkan tsētsē lâng tīteh tha̍k siáⁿmi̍h úijîn ê toānkì ê sî, tēit ē giú lán ê sim ê pō͘hūn, to̍h sī lūn in sèhàn ê kò͘sū, tsò gíná sîtāi sûntsin ê khaikáng, tīteh tōahàn ê tiongkan ê tsūjiân, bô ìsik ê tâmlūn, in ê thâunáu ê huatta̍t, íki̍p in ê singua̍h tsióngtsióng ê khoánsit; inūi lán ài tùi tī hitê tiongkan lâi khòaⁿtshut in tsionglâi tsiâⁿtsò úitāi ê tiāuthâu.

Lán siôngsiông kîkoài, suah sitbōng Hokimsu thài ē lóng bô kóngkhí lán ê Tsú ê sèhàn ê kò͘sū. Κám sī tsiahê Hokimsu tùtsiá m̄tsaiiáⁿ? Ántsóaⁿ I ê lāubú Mâlíah, to ū kóngkhí I tshutsì ê kò͘sū, thài ē lóng bô tùi lâng kóngkhí I sèhàn ê sūtsêng? Hoānsè ū, iā khólêng, ia̍h kāngtsng ê pêngiú, inūi khah kuansim tī in púnsin ê sè kiáⁿ, suah bē kìtit thang thôaⁿ lán ê Tsú sèhàn ê tāitsì. Iáukoh khah tōabīn sī bô tsiah tio̍h. Inūi tsèng Hokimsu, tsia̍ptsia̍p piáusī, Mâlíah sī kanta teh kuantshat, teh kiaⁿhiâⁿ, teh sàmsu tsitê eⁿá ê tshutsì niāniā. In ū piáubêng Mâlíah sī tiāmtsēng, bôōebôkù ê hūjînlâng, tī àmàm ê tiongkan, ēng thiàⁿsim kah kèngùi ê liāmthâu, lâi teh sàmsu i hitê òbiāu ê sè kiáⁿ, teh siūⁿ Iésu ê kîtsik tik ê tshutsì; Tùi ánne, ū seⁿkhí tsonggiâm ê sim, m̄káⁿ lāmsám kóngkhí, putkò tsai tī Iésu ê thâutsêng, só͘ anpâi hitê koânkoân ê thianhūn; Tsóng·sī m̄tsai tio̍h ántsóaⁿ i tsiah ēthang oânsêng, tùi ánne, simlāi siôngsiông ū jûloān. Mâlíah ū bêngbêng tsai só͘ū tútio̍h·ê, sī tsin kîī ê sū, tshutla̍t teh liāusióng, ǹgbāng ēthang tsiàu i só͘ siūⁿ ê khoán, ná siūⁿ ná kîkoài, suah tiāmtiām lóng bô kóngkhí siáⁿmi̍h. "Mâlíah kā tsiahê ōe kì tiâutiâu, siôngsiông teh siūⁿ. "Tsóng·sī bôlūn siáⁿ khoán, tsiàu khòaⁿ, lūn lán ê Tsú ê sèhàn ê sū, Mâlíah sī bô kóng kàu gōatsē.

Lán tsitsî tiāⁿtio̍h kîkoài, ài lâi siūⁿ Mâlíah tī khíthâu m̄tsai ántsóaⁿ lâi teh khoánthāi Iésu? Mâlíah kám ū phahsǹg i ê sè kiáⁿ Iésu sī sîn, sī Siōngtè ê éngoán ê kiáⁿ?

Tsiàu Hokimsu só͘ kì, sī bētàng hō͘ lán siūⁿ Mâlíah ū jīn Iésu sī sîn. Lán ê lísèng iûgoân m̄ iôngún ánne. Inūi Mâlíah nāsī tùi khíthâu to̍h ū jīn Iésu sī sîn, ántsóaⁿ Iésu ēthang tshintshiūⁿ tsi̍tê tsūjiân lâng ê gíná, lâi tsìnpō͘ I ta̍k hāng ê singua̍h, hângho̍k tī I ê pēbú, tìhūi kah singkhu tsiāmtsiām tōa, tshintshiūⁿ kîî ê gíná kāngkhoán, lâi hō͘ Siōngtè kah lâng ná thiàⁿ I? Ántsóaⁿ Mâlíah ēthang inūi Iésu iântshiân tī sèngtiān, to̍h tī tsèng phoksū ê bīntsêng káⁿ lâi tsikpī i? Ántsóaⁿ Mâlíah ēthang tsoânjiân khòaⁿtsò sī i kakī ê sè kiáⁿ lâi khoánthāi i ? Nāsī lâng íking tsaiiáⁿ Iésu sī sîn, ta̍kê lâng tī simlāi tikkhak ē puttsí tsheⁿkiaⁿ, m̄káⁿ khoánthāi I tshintshiūⁿ tsi̍tê lâng. Iésu ê katêng singua̍h sī bôkhólêng, putkhó kái ê sū. I ê hòasin ê bo̍ktik, úntàng sī kui tī khangkhang; inūi i tik khak tio̍h tsiâⁿtsò "tsinsi̍t" ê lâng, lâi tsiāmtsiām tióngtōa tī I ê jînkeh tik ê singua̍h.

Bô lah! Mâlíah bô phahsǹg Iésu sī sîn. Mâlíah kantaⁿ ū teh phahsǹg Iésu sī hitê só͘ ioksok beh lâi ê Mesíiah, m̄koh Iûthàilâng lūn Mesíiah ê kuanliām sī ke̍kkî bô bêng. Mâlíah tsai, Iésu ê kîtsik tik ê tshutsì, sī piáubêng I sī ū kah lâng khah kohiūⁿ. Iáukoh tī tsitsî, Mâlíah sī bē liáukái Iésu sī sîn. Tsitê tōa ê pìbi̍t ê ìsù, tsíū kàu tī khah āulâi i tsiah ū liáukái.

Liân tsèng ha̍ksing iáubōe kīn tī Iésu ê lîmtsiong ê sî, to iûgoân bô liáukái Iésu sī sîn. Tshaputto thang kóng, tī I ê tsoân singgâi ū khàmba̍t I ê sînsèng. In ūitio̍h ánne, Iésu tsiah ēthang tsiàu lâng ê kinggiām lâi tióngtōa, tsèng lâng thang hótáⁿ khoánthāi I, tsò pêngiú lâi bat I, iā Piattò͘ tsiah káⁿ óa lâi tsitbūn I, Iôhaneh lâi kòa thâukhak tī I ê hingtsêng, kohtsài sèhàn gíná tsiah thang hòngsim lâi hō͘ I phō, tsèng thiusòe·ê, íki̍p tshiongki tsiah thang lâi kah I kóngōe, lâi tittio̍h tsòngtáⁿ. Siatsú in tāike nā íking liáukái Iésu sī sîn, sī Siōngtè, ísiōng só͘ kóng tsiahê sū, beh thài ē neh?

Lán ū khòaⁿkìⁿ, tng tī Iésu ná pikkīn tī lîmtsiong ê sî, I ū tsiāmtsiām hiántshut I ê sînsèng ê pìbi̍t. Lán ū khòaⁿkìⁿ tī tsèng sùtô͘ ê tiongkan, tsiāmtsiām ū seⁿkhí kîī kah kiaⁿùi ê liāmthâu, lâi teh susiúⁿ I. Lán ū khòaⁿkìⁿ in ū siôngsiông tsheⁿkiaⁿ, tsiaptshiok tio̍h hitê tsinlí ê tsi̍tsutá ê kng, iā suah siū tsó͘tsí, m̄ài in kóngkhí. Tsóng·sī kîsi̍t kàu tī I kohua̍h āu, sing thiⁿ kàu tī I ê êngkng ê só͘tsāi, koh hitê ioksok ê Sèng Sîn lîmkàu liáu, hitsî in tsiah ū tsa̍phun liáukái tsitê thang tsheⁿkiaⁿ ê òbiāu ê ìgī. Hitsî in tsiah ua̍t tńglâi hôesióng kah I tsòhóe kaupôe hit saⁿ nî kú ê kìik, suah kîkoài hitsî in ê ba̍ktsiu thài ē hiahni̍h hue, bēhiáutit in hiānsî só͘ bat ê tōlí, to̍h sī kóng,"tō tsiâⁿ jio̍kthé, khiākhí tī lán tiongkan, ū intián kah tsinlí móamóa. Κoh goán bat khòaⁿkìⁿ I ê êngkng, tshintshiūⁿ ko͘kiáⁿ, tùi Pē só͘ tit ê êngkng."

Lán kám thang ēng kiaⁿùi kah kínsīn ê thāitō͘ lâi koh tsìn tsi̍tpō͘? Lán sī khiā tī sèng ê tē, tī lán ê bīntsêng ū tsētsē éngoán ê òbiāu tī·leh. Tsóng·sī lán bōe jímtit bô lâi susiúⁿ I ê tsêngkéng. Lán ài tsīn lán ê khùila̍t lâi sióngsiōng I. Tsitê sîntông tùi I púnsin ê ìsik sī siáⁿkhoán?

Tio̍h ē kìtit, lán m̄thang kanta sìn I ê sînsèng, iā tio̍h sìn I ê jînsèng. Inūi Iésu Kitok ū tsiâⁿtsò "tsinsi̍t" ê lâng, tûliáu tī lán só͘ū ê gûgōng, kò͘tsi̍p, íki̍p tsōeok, ígōa ittshè, I sī lóng kah lán siosiāng. Iésu tsò gíná sī tsò jînlūi ê tsi̍tê gíná. Lán teh kîkoài, m̄tsai kàu tīsî Iésu tsiah khíthâu lâi hiánbêng I só͘ū ê khah kosióng ê ìsik? Kàu tīsî I tsiah ū kámkak·tio̍h tī I ê simlāi só͘ū hitê bētàng kóngtshut ê tshimtshim ê lêngkài ê ìsik? Siôngsiông tī I ê gíná sim ê kîtó ê sî, ū tittio̍h tsi̍tsutá ê àmsī lâi bêngpe̍k I só͘ hutlio̍k khì ê úitāi ê sū, íki̍p kngbêng kah bílē ê sèkài ê kinggiām, to̍h sī tshiauua̍t tī tēbīn só͘ bat kinggiām·ê. Hitsî m̄tsai tī I ê simlāi ū seⁿtshut kiaⁿùi ê liāmthâu á bô? Iésu iáu tsò gíná ê sî, m̄tsai bat teh siūⁿ I sī siáng, kám bat teh tshìkhòaⁿ ài beh liáukái I ê thianhūn kah I lîmkàu sèkan ê bo̍ktik?

Lán tsai I tsiâⁿtsò lâng, to̍h sī ū tsiapla̍p jînlūi iúhān ê khùila̍t, só͘í I tī tsi̍tēá ū sitlo̍h I ê tsinsi̍t ê uigiâm, bô tsa̍phun ē kìtit hitê éngoán ê sèkài. Nā bô ánne, I sī bētàng tsiâⁿtsò "tsinsi̍t" ê lâng. Tùi tī tsittiám, lán tōabīn iáu ēthang suatbêng khah siôngsè ·tsi̍tsutá. Tī kináji̍t ê simlío̍h, ū tsi̍t tiâu simsik ê ha̍ksuat, kiòtsò tsiâmtsāi ìsik, tùi ánne ū tsísī lán tsai, Iésu ê sînsèng ê pìkuat ū tsiâmtsāi tī I ê pòaⁿ tshéⁿ ê tsingsîn tsōngthāi. Putkò I pêngsiông tshéⁿngō͘ ê ìsik, sī tsi̍tê tsūjiân lâng ê gíná ê ìsik. Tī tsit kúi nî lâi, ha̍ktsiá puttsí ū kángkiù lán lâng ê pòaⁿ ìsik ê tsingsîn hiānsiōng, tsaiiáⁿ tī hitkhoán ê tsingsîn hiānsiōng ê ēbīn, ū tsiktsū tsētsē só͘ bē kìtit· khì ê kìik tī·leh, iā hiahê kìik khah siông nā tútio̍h thu̍tjiân ê tshìkik ê sî, to̍h sûi hāng sûi hāng koh phû khí lâi tī lán ê ìsik ê lāitiong, kohtsài tsi̍t hāng tsi̍t hāng lâi siūⁿ·tio̍h. Lán bat tha̍ktio̍h ū siáⁿmi̍h gíná phah m̄ kìⁿ, hō͘ tsha̍t á·sī sònghionglâng thau tshōa· khì, tsòhóe tiàm itjī tsa̍p nî kú, tī hit tiongkan, ta̍kpái nā tútio̍h tsin tōa ê tshìkik ê sî, khah siông ē seⁿkhí bô gōa hunbêng ê ìsik, lâi siókhóa ē kìtit tsátsêng i ê kosióng ê katêng, súisúi ê khoânkéng, íki̍p hitê bô gōa hunbêng ê lāubú ê bīnmāu. Κiámtshái khiākhí tī Natsalia̍t tsitê sîntông Iésu ê ìsik, si̍ttsāi ū tāmpo̍h tshintshiūⁿ ánne ê khólêng.

Lán iôngún tsit khoán ê siatsióng, m̄thang phahsǹg sī bô kèngkhiân ê sū. Putkò lán tikkhak sī m̄káⁿ koh siuⁿ tsìntsêng lâi kóngkhí siáⁿmi̍h.

Bôlūn siáⁿ khoán, Hokimsu só͘ kì suisī tsió, iáukoh lán biánkiaⁿ lâi tshìkhòaⁿ biâusiá I sèhàn ê tsêngkéng, sòa lâi sióngsiōng hitê khoánsit. Lán thang tùi lán só͘ bat I ê khoânkéng lâi kángkiù, sòa ēng kèngkhiân ê liāmthâu lâi sióngsiōng. Siatsú lán nā ē khah kuansim I tī āulâi só͘ kóng ê ōe, to̍h ē tshōetio̍h tsētsē sī I teh hôesióng I sèhàn ê sūsi̍t.

Tshiáⁿ sing lâi siūⁿ Natsalia̍t, tsitê Natsalia̍t to̍h sī I ê kò͘hiong, sī tī tēbīn tsiūⁿ tēit sînsèng ê só͘tsāi, sī I ê sèhàn íki̍p siàuliân sîtāi ittshè ê kìik pōikéng. Tùi tsènglâng putsî to hiánbêng I sī Natsalia̍t ê Iésu. Tī si̍pjīkè téng só͘ tèng ê tsámtiâu iā sī tshingho͘ I sī Natsalia̍t ê Iésu; I tùi thiⁿ·ni̍h tshuthiān lâi hō͘ Tàsoh ê Sàulô khòaⁿkìⁿ, hitsî iā sī kóng,"Góa to̍h sī Natsalia̍t ê Iésu, lí só͘ pikhāi ·ê."

Lán ài sing tāmpo̍h lâi siūⁿ Natsalia̍t ê tsêngkéng, ū tsi̍t pak Pale̍ksuting ê tētô͘ tián khuikhui tī góa ê bīntsêng. Góa sī tsē ǹg pak, só͘í tī góa ê tò pêng ū nâsik ê Tētionghái, tsiàⁿpêng ū Ioltànhô, pênghêng teh lâu. Tshiáⁿ ē kìtit, ū tsi̍t tiâu khuahkhuah ê suaⁿkhiⁿ tùi Tētionghái tshuthuat hoâiⁿkòe tiongng Pale̍ksuting ê suaⁿkok, thàng kàu Ioltànhô. Tsit tiâu suaⁿkhiⁿ, sī kiòtsò Iâsulia̍t(Jezreel) ê suaⁿkhiⁿ. Kā tsit tiâu suaⁿkhiⁿ tsò kài sòaⁿ, pak pêng ê thó͘tē sī kiòtsò Galílaiah. Taⁿ lán nā khiā tī tsit tiâu suaⁿkhiⁿ ê tiongng, bīn ǹg pak pêng, hitsî lán thang khòaⁿkìⁿ tsi̍t tiâu tōlō͘, kiòtsò "Natsalia̍t ê tōlō͘" ū thàng tsiūⁿ pak pêng, ti̍tti̍t ji̍p suaⁿ·ni̍h, kàu tī hitê îⁿîⁿ ê tsūjiân ê hìhn̂g lāi.

Tīhia só͘ū khòaⁿkìⁿ hitê îⁿîⁿ ê tsūjiân ê hìhn̂g, to̍h sī Iésu tsò gíná ê sî, só͘ kingkòe ê bútâi.

Lán ài lâi sióngsiōng, tī hitê sèsè ê bútâi ê Iésu ê khoánsit. Lán nā hôesióng lán tsò gíná ê tsêngkéng, to̍h ū thang tsò tshamkhó lâi pangtsō͘ lán khah bat I. Tī góa ê tha̍ktsheh king, ū kòa tsi̍t pak tōa ê tētô͘, ū ōe hitê îⁿîⁿ ê tsūjiân ê hìhn̂g tī·leh. Só͘í góa thang khòaⁿtio̍h tsásî I só͘ khòaⁿ ê siosiāng ê suaⁿniá, íki̍p suaⁿkhiⁿ, kah hitê sèsè ê suaⁿlāi ê keá, só͘ tsiktsū tsētsē pe̍hsik ê khiāke tshù, koh tī hitê keá ê āubīn, ū o͘sik ê ló͘kó͘tsio̍h. Lán thang sióngsiōng, Iésu tī sèhàn ê sî, ū sìkè kiâⁿiû tī hitê tiongkan.

Kòikhì suisī tútio̍h Thó͘níkî lâng ê húihoāi, iáukoh kàu tī kináji̍t, hitê kongkéng, tōapō͘hūn sībô siáⁿmi̍h piànōaⁿ. Tshintshiūⁿ lán só͘ū khòaⁿkìⁿ hitê e̍he̍h, uanuan, uatuat ê kelō͘, khí tī siâⁿ gōa ê khòngiá, á·sī huehn̂g lāi ê khiāke tshù, íki̍p hitê tsheⁿtshùi ê suaⁿkok, tshunthiⁿ tsi̍tē kàu, sìbīn móamóa to sī pikha̍p, kimliân, mûikùi, pe̍hsik ê bó͘tan kah kîî ta̍k ténghō ê iáhue, lóng siotseⁿ khui, tshànlān kàuke̍k, tsiâⁿtsò pak pêng ê Pale̍ksuting tiong tēit súi kéng tsi̍tê, tse lóng sī tsátsêng Iésu só͘ khòaⁿ ê kongkéng. Κoh ū tsi̍t tiâu tn̂gtn̂g ê suaⁿlō͘, to̍h sī I só͘ siôngsiông teh kiâⁿ·ê. Tī siâⁿ·ni̍h ê āubīn, ū tsi̍tê koânkoân ê suaⁿ, tsá tī hóthiⁿ ê sî, I ū khiā tī hitê téngbīn lâi tehkhòaⁿ Tāipok suaⁿ, Hipiklûn suaⁿ, íki̍p Sàulô kah Ionáthan sí ê kipía(Gilbua) suaⁿ, iā sòa tùi hia lâi khòaⁿ hitê tshintshiūⁿ tsi̍t pak ê tô͘ thiánkhuikhui ê Galílaiah honghùi ê suaⁿlūná, íki̍p saⁿlī hn̄ghn̄g hitê nâsik ê Tētionghái. Tī tsitê bô piànōaⁿ ê Tangiûⁿ ê sèkài, tsabó͘ gíná iáu sī tshintshiūⁿ tsásî kāngkhoán, lóng sī tī kelō͘·ni̍h teh sio jiáng, tī tshântsng ê tséⁿ piⁿ teh âukiò, tī lō͘·ni̍h ê tsngkhalâng lóng kah tsásî siāng khoán, sī tshēng hitkhoán hueâng liúle̍k ê itsiûⁿ, tī lō͘·ni̍h tāike se̍ksāi sio tshéngan. Sī lah!Koh ū thiⁿténg ê puetsiáu, to̍h sī I só͘ bat ínkhí·ê, tsiôngtiong ū tsētsē lán puttsí se̍ksāi·ê, tshintshiūⁿ ū pòaⁿthiⁿá, tō͘kuan, koh ū teh puelâipuikhì tī sè tiâu kheá ê tsio̍hthâu téng ê tsiklêng (tsiklêng, gûsái tsiáuá ), íki̍p kui tōatīn teh pue ê tshiktsiáuá, to̍h sī I só͘ teh kóng, suijiân tī tshītiûⁿ·ni̍h nn̄g tsiah ta̍t ū tsi̍t hun gîn, iáukoh Siōngtè ū teh tsiàukò͘ i.

Taⁿ beh lâi siūⁿ Natsalia̍t, I ê kò͘hiong. I ū khiākhí tī Natsalia̍t ê tsi̍t tiâu ê ke·ni̍h, tiàm tī ba̍ktshiūⁿ ê sèking tshùá lāi, sī tsiâⁿtsò tsi̍tê tsūjiân lâng ê gíná, lâi tiàm tī tsūjiân lâng ê katêng. Tī hitê katêng tûliáu Iésu ígōa, iáuū pa̍tê gíná tī·leh. Lán ē kìtit, Natsalia̍t ê tshùpiⁿ bat húipòng I, m̄ jīn I sī sianti lâng, inūi lóng bat I ê katêng sī teh tsòba̍k, sī khiākhí tī in ê kehpiah tiâu ê keá niāniā. In ū thítshiò I kóng,"Tsitê kám m̄sī ba̍ktshiūⁿ ê kiáⁿ? I ê lāubú kám m̄sī kiòtsò Mâlíah, I ê hiaⁿtī kám m̄sī kiòtsò Iâkop, Iôse, Símòng, Iôtah? I ê tsímōe kám bô lóng kah lán tītsia?"

Lán tītsia m̄bián gīlūn lâng siôngsiông só͘ teh thólūn ê būntê, kóng, hiahê gíná sī Mâlíah só͘ seⁿ·ê, á·sī Iôséhuh tsêng ū tshōa tsi̍tê lâi seⁿ ê kiáⁿ? Nn̄g pêng khiok lóng ū tsētsē ê gīlūn, putkò lóng bô ū phó͘phiàn tik thang hō͘ tsènglâng tsiapla̍p ê kiatlūn. Bôlūn siáⁿ khoán, tsāi lán tsíū thang kàugia̍h tsai, ū kúinā ê hiaⁿtī tsímōe kah Iésu tsòhóe tōahàn tī hitê katêng.

Lán tio̍h biánkióng lán ê simsu, lâi līkhui hitê tùi kó͘tsá ílâi pún ū, iā tsia̍ptsia̍p tshuthiān ê éngoán ê Kiáⁿ ê susiúⁿ, tsòhóe lâi siūⁿ, sòa lâi hiánbêng tsò tsi̍tê sèhàn gíná ê Iésu, sī ántsóaⁿ khiākhí tī Natsalia̍t lâi sūhāu I ê lāubú, ū khì kangtiûⁿ khioh khautohue, sòa lâi khòaⁿ I sī ántsóaⁿ tiàm tī tsētsē gíná ê tiongkan, tī kuetshī·ni̍h lâi tshitthô, hitkhoán gíná sèkài ê bô piànkhoán ê iûhì.

Tī gíná ê sèkài só͘ teh tshitthô ê huattō͘, sībô siáⁿmi̍h piànkhoán, tse m̄tsai lán bat siūⁿ·tio̍h bô? Suisī kingkòe kúinā sèkí, iáukoh tī gíná ê sèkài só͘ teh tshitthô·ê, só͘ teh gîm·ê, sī lóng bô hunpia̍t kó͘kim, tùi Babel thah hit sî, kàu tī hiānkim lóng sī tsi̍tiūⁿ. Só͘í lán tōabīn thang thiaⁿtio̍h nn̄gtshing nî tsêng Natsalia̍t ê gíná só͘ teh gîm ê si, kóng, "Goán tùi lín pûn ta̍tá, lín bô thiàubú; goán bat piai, lín bô tûi hing." Ū tsi̍t ji̍t Iésu kah ha̍ksing giâmsiok teh tâmlūn ê sî, I ū siūⁿtio̍h tsi̍t kù si, kóng,"Goán tùi lín pûn ta̍tá, lín bô thiàubú; goán bat piai, lín bô tûi hing."putkò I sī ínkhí sèhàn ê sî só͘ koànsì teh gîm ê si ê tsi̍t tsat niāniā. Khósioh lán bētàng thiaⁿkìⁿ I ēng siáⁿmi̍h tiāu teh gîm, lán tsíū thiaⁿkìⁿ Natsalia̍t gíná só͘ teh gîm ê si ê ōe niāniā. Góa ta̍kpái khòaⁿtio̍h gíná tī kelō͘·ni̍h teh gîmsi, tshitthô ê sî, bô tsi̍t pái bô siūⁿtio̍h tsit kù, íki̍p Iésu teh tshitthô ê tsêngkéng.

Tōabīn I só͘ ínkhí ê lē, sī tī bô ìsik ê tiongkan, tùi I tsò gíná ê kìik lâi tittio̍h·ê, tse lán ūsî khióngkiaⁿ khah bô tsùì·tio̍h. Phìjū lâi kóng, lán ū khòaⁿkìⁿ tsi̍tê gíná bat sèjī kā kala̍uh ê tshiktsiáuá hû tsiūⁿ siū· ni̍h, iā simlāi ū kámtshiok tio̍h Siōngtè ê tsiàukò͘, sòa siūⁿ kóng,"nā m̄sī Siōngtè ê ìsù, liân tsi̍t tsiah sèsè ê tshiktsiáuá iā bōe kala̍uh tē."lán ū khòaⁿkìⁿ tsi̍tê tsòkanglâng ê hūjînlâng, khiākhí tī Natsalia̍t sèking ê kangtiûⁿ lāi, ū sitlo̍h tsi̍tê gîná, to̍h sī i khòaⁿtsò tsin ta̍ttsîⁿ·ê, to̍h"tiám ting, sàu tshù, khînkhîn tshōe kàu tio̍h."lán ū khòaⁿkìⁿ tsi̍tê hūjînlâng, teh niû saⁿ táu ê mīhún, lâi tsúnpī tsi̍t lépài kú só͘ tio̍h suiàu ê pháng. Hitê hūjînlâng ê katêng sī sèsè, só͘í saⁿ táu sī kàugia̍h thang tsò tsi̍t lépài ê lō͘ēng. Hitê hūjînlâng ū lām tāmpo̍h kàⁿ tī hitê tiongkan. Κoh ū tsi̍tê sèhàn gíná bē pí tsàuthâu khahkoân, ū tshun i ê tshiú, tsiāntangtsiānsai, sòa tsia̍ptsia̍p mn̄g kóng, tse sī siáⁿmi̍h, sī ántsóaⁿ tsò, sī ūitio̍h siáⁿ intuaⁿ tsiah tsò. Tng Iésu teh kóng,"thiankok tshintshiūⁿ kàⁿ, hūjînlâng the̍h khì khǹg tī saⁿ táu ê mīhún ê lāibīn, kàu lóng huatkàⁿ."hitsî lán thang phahsǹg, Iésu ū siūⁿtio̍h tsò gíná ê kinggiām tsiah tio̍h. Lán khah siông ū hutlio̍k tsētsē gíná sîtāi hiahê khah tōatsân ê sū, iáukoh tshintshiūⁿ tsitkhoán sèsè hāng ê sū, tiantò sī putsîkhik tī simlāi!

Tsitê gíná Iésu lîmkàu sèkan, m̄sī ū tsêpī ê tìsik tī·leh. Liân kuanhē I ê tsongkàu ê būntê iā tio̍h ài ha̍ksi̍p. Tsóng·sī beh ha̍ksi̍p tsit khoán būntê, I ê konghāu, tōapō͘hūn sī tsāi beh ha̍ksi̍p ê gíná ê thâunáu, nāsī ánne, tshì siūⁿ, tsitê gíná Iésu só͘ ha̍ksi̍p ê siáⁿ khoán.

Lūn tsongkàu I siōng tsá ê tìsik, biánkóng, sī tùi I ê lāubú lâi tittio̍h·ê. Suijiân lán tsai, Iûthàilâng sī lāupē teh tamtng gíná ittshè ê tsikjīm, iáukoh lūn tsongkàu ê sū, tùi Siōngtè ê unsù, beh hō͘ thong sèkài tsò lāubú ê lâng lâi tamtng tsitê sùbēng. Ta̍k àm Mâlíah beh hē eⁿá Iésu khì khùn ê sî, ū kàsī I kîtó, ū tùi I kóngkhí Pē Siōngtè ê sū, koh tī I ê simlāi ū ēng tsoân tsingsîn, lâi susiúⁿ tī Iésu ê thâutsêng só͘ anpâi ê thianhūn, tshì siūⁿ hitkhoán sîkan, sī sînsèng kàu siáⁿ khoán! Mâlíah ah! Tsèng hūjînlâng bētàng tamtng lí só͘ tamtng·ê. Tī tsèng hūjînlâng ê tiongkan, lí ū tittio̍h intián! Tsin khósioh, tsētsē hūjînlâng kah gíná bô ū tsit tsióng ê kinggiām!

Iûthàilâng tùi tī gíná ê tsongkàu hùnliān, sī te̍kpia̍t puttsí ū kuansim tī·leh. Liân tī hitê Īkàu ê só͘tsāi, lāupē sī Īkàu, lāubú sī Iûthài ê katêng, lán ē kìtit hitê siàuliân ê Tîmó͘theh ê hó siausit, kóng,"I tùi sèhàn íking bat hiahê sèngtsheh."gíná tútú teh o̍h kóngōe ê sî, to̍h sòa kàsī in tsongkàu ê sū. Iésu ū ha̍ksi̍p "Shema" tse tútú sī tshintshiūⁿ lán ê Sìnking. Lūn si, Iésu ū ha̍ksi̍p Siōngtè khah kántan ê Siphian. Lūn le̍ksú, I ū ha̍ksi̍p Siōngtè sī ántsóaⁿ íntshōa Isulael lâng ê kò͘sū, liân tī I tútsiah sèsèhàn, bē ha̍ksi̍p siáⁿmi̍h ê ítsêng, ta̍kpái beh hua̍hji̍p mn̂g lāi ê sî, putsî to ū khòaⁿkìⁿ hitê ū siá sèngtsheh ê ōe, utteh ê tsóa, tèng tī mn̂gkhiā, sī teh piáubêng Siōngtè ū tsiàukò͘ Isulael ke ê kìhō.

Tsiuûi ittshè ê sūbu̍t, lóng sī kàsī Iésu tsaibat I ê tsongkàu ê sūsi̍t. Bôlūn sī Anhiohji̍t ê saⁿ tǹg, Anhiohji̍t ê tinghóe, múi lépàiji̍t só͘ tshutse̍k ê hōetn̂g, múi nî ê tsioktián, siukuah ê tsehkî, tsi̍ttsiu kan ê tsèji̍t, sio̍ktsōe ê ji̍t, íki̍p pôaⁿkòetseh, to̍h sī tsènglâng tī ta̍k nî tio̍h līkhui kò͘hiong, tsiūⁿ Êlúsalèm só͘ teh hù ê tseh, tshì siūⁿ tse tsāi Mâlíah ê kiáⁿ Iésu khòaⁿliáu siáⁿ khoán! Lóng sī ē hō͘ I siūⁿtio̍h Siōngtè ê ìsù ū hiahni̍h únba̍t tī pêngsiông ê singua̍h. Tshintshiūⁿ ánne, Iésu ū tsiàu lâng ê khoánsit tsiāmtsiām tōa, ji̍tji̍t ióngtsòng, tìhūi tshiongmóa, Siōngtè ê intián kah I tsòhóe tī·leh."I ê tìhūi kah nîhòe ná kethiⁿ, Siōngtè kah lâng ná thiàⁿ I."

Iésu kàu tī la̍k hòe ê sî, tsiàu Iûthàilâng ê hongsio̍k, tio̍h ài hù sûi lâng ê siâⁿtshī ê hōetn̂g ê siáuha̍k, lâi siū hiongtshuan ê La̍hbí( siansiⁿ）ê kàsī. Tongsî Iûthàilâng sī puttsí khòaⁿtiōng tsit tsióng ê o̍htn̂g. Tsiàu kuikí, ta̍k só͘tsāi lóng tio̍h ài ū o̍htn̂g thang hō͘ gíná siū kàuio̍k. Kàu tsa̍p hòe ûitsí, lóng sī ēng sèngtsheh tsò kàukhosu lâi hō͘ in tha̍k.

Tshintshiūⁿ ánne, lán thang sióngsiōng, Iésu tsò sèhàn gíná ê sî, ū kah I ê hiaⁿtī tsímōe sio tshōa tsiūⁿo̍h. Iā thang sióngsiōng, I ū tsò gíná lâi kah I ê tângphōaⁿ tsòhóe tsē tī pho͘ tsng ê tē ê téngbīn, tāike ûi pòaⁿ îⁿ hêng tī siansiⁿ ê bīntsêng, lâi teh ha̍ksi̍p Siōngtè ê ōe. Ah! lán khah siông sī tsin ló͘ tūn bōehiáu kàsī gíná bat sèngtsheh! Góa teh kîkoài hiahê teh kàsī Iésu ê lāu La̍hbí, m̄tsai sī siáⁿmi̍h khoánsit ê lâng?

Kàu Iésu khah ēhiáu tha̍k ê sî, I só͘ tshinkīn, lia̍htsò sī tēit iàukín ê tsheh, to̍h sī Kūiok sèngtsheh. Iûthàilâng ê siansiⁿ tùi sèngtsheh ê tiongkan, lâi piantsi̍p sio̍k tī gíná só͘ tio̍h tha̍k, lâi tsò in ê lō͘ēng, tshintshiūⁿ Tshòngsèkì ê kò͘sū hitkhoán. Lán ài khah āulâi tsiah lâi siūⁿ tsit pún sèngtsheh tùi tī tsitê tīteh tōahàn ê gíná Iésu ê ìgī kàu siáⁿ khoán. Tītsia, lán putkò sī ài tōatōa lâi tsútiuⁿ, I tī sèhàn só͘ siū ê kàuio̍k ê tiongsim kitshó͘, to̍h sī sêngsiū sèngtsheh ê kámhòa. Tōa ǹgbāng lán ta̍kê katêng iûgoân ē tshintshiūⁿ ánne!

Tsóng·sī tsāi I tehkhòaⁿ, tī Siōngtè ê sèkài ittshè ê hiānsiōng, lóng sī sèng, koh thang tsò kàsī ê lō͘ēng. Lâng ê tshiú só͘ siá·ê ē ( sèngtsheh ) ígōa, tī Iésu ê sinpiⁿ ū tsêtsoân súi·ê, m̄sī lâng ê tshiú só͘ siá ê ē tī·leh. Hitê ōe to̍h sī Pē Siōngtè ê tōatsūjiân, bô kóngōe ê sikua. Tùi tsitê tōatsūjiân, Pē Siōngtè ū sîsiông teh tùi Iésu kóngōe. Lán tsai, Iésu ū te̍kpia̍t ê ìsik, tsaiiáⁿ Siōngtè putsî kah I tsòhóe tī·leh. Tsīntsāi òbiāu, súi koh kîkoài ê sūsi̍t, to̍h sī liân Iésu iáubōe ū khùila̍t thang siūⁿ ê ítsêng, Siōngtè to̍h íking ū kah tsitê eⁿá ê simsîn teh ónglâi.

Góa gia̍h thâu lâi khòaⁿ tiàu tī góa ê tha̍ktshehking, hitê Natsalia̍t ê tētô͘ ê sî, góa simlāi teh siūⁿ, tsò gíná ê Iésu ū piànkiâⁿ tī hitê tshingtshái ê suaⁿio, Siōngtè só͘ tshuthiān ê súisúi ê tsūjiân ê tiongkan, lâi kuansiúⁿ Siōngtè só͘ tshòngtsō ê tsheⁿtshùi ê suaⁿniá, tshiòiông ê khetsúi, íki̍p Siōngtè só͘ tshòngtsō ê ji̍tthâu, sī ántsóaⁿ teh khílâi phó͘tsiò sèkan, koh iā tī ângâng tshànlān lâi tshiâ lo̍h tōa hái ê tsúi tiong; sòa lâi khòaⁿ Siōngtè só͘ tshòngtsō ê hueba̍k, tsiáutsiah, tsáusiù, sòa khoàilo̍k lâi thiàⁿsioh in, iā kámkak Pē ū iûgoân khoàilo̍k lâi thiàⁿsioh in. Lán nā khòaⁿ tī khah āulâi, Iésu teh ínkhí tsūjiânkài ê mi̍h, ittshè lóng hō͘ lán kámkak Siōngtè sī tiàm tī bānmi̍h ê āubīn, teh khòaⁿkò͘ bānmi̍h. Siōngtè ū thiàⁿthàng hiahê teh tiô thiàu tī khòngiá ê sèsè tsiah ê iûⁿá. Siōngtè ū khòaⁿkò͘ hiahê sitbê khóliân ê iûⁿ. Siōngtè ū teh iúⁿtshī thiⁿténg ê puetsiáu, in bô lôkhó͘, bô phángtseh (tseh/tsik). Siōngtè ū teh tsiàukò͘ hit tsiah kala̍uh tē ê tshiktsiáuá. Suaⁿ·ni̍h ê tsháuba̍k, Siōngtè ū hō͘ i tshēng kàugia̍h. Siōngtè ū tsiàu I ê sim só͘ huaⁿhí, lâi tsngthāⁿ suaⁿ·ni̍h ê iáhue, só͘í "tng Só͘lômóng ke̍k kiâⁿngó͘ (hângngó͘) ê sî, i só͘ tshēng·ê, m̄ ta̍t tio̍h tsit tsióng hue ê tsi̍t lúi."Natsalia̍t ê tsohsitlâng, iā be̍hátsí tī hn̂g·ni̍h ê sî, tsò gíná ê Iésu khòaⁿkìⁿ, sûisî bêngpe̍k bānmi̍h ê sòngsit sī tsāi tī Siōngtè, iā hitê tséngtsí ê huatsing sī tshintshiūⁿ sînjiah ê khoánsit,"khíthâu sī ng, āulâi ū sūi, koh āulâi, sūi to̍h kiattsiâⁿ ngó͘kok."

Tī sèkài tûliáu Iésu ígōa, kám iáu ū pa̍tê gíná bat hiónglo̍k tsūjiân, thiàⁿsioh tsūjiân, iā tī tsūjiân ê tiongkan, hiah bêng lâi khòaⁿkìⁿ Siōngtè, kàu tshintshiūⁿ tsitê Natsalia̍t ê gíná? Tshì siūⁿ, lán nā ēthang tshintshiūⁿ ánne lâi pôeióng lán ê sè kiáⁿ, kám m̄sī tsin hó! Nā ētit thang khòaⁿkìⁿ Siōngtè ū teh ūnhêng tī tsūjiân, ēng kiaⁿùi ê liāmthâu lâi kuankhòaⁿ tshiūba̍k teh puhíⁿ, sòa ē tsai, lán nā sionghāi tsi̍t tsiah sèsè tsiah ê tsiáuá, á·sī ēng kha lâi thúnta̍h suaⁿ·ni̍h ê hueba̍k, sī siatto̍k lán ê Tsú Siōngtè ê miâ, lán siūⁿ siáⁿ khoán! tshì siūⁿ, tī gíná ê tsongkàu singua̍h, nā ēthang hō͘ in ēhiáu siūⁿtio̍h tsitê tshintshiat ê Siōngtè, ū tshintshiūⁿ ánne hiahni̍h sîsiông teh tshinkīn tī in, tse kám m̄sī tsūjiân tsin thang huaⁿhí ê sū! Iáu bōeū sèkan ê kankhó͘ kah tsōeok ê ìsik, lâi teh tshuipik Iésu ê sim ê ítsêng, khaksi̍t i sī tsi̍tê hēnghok jî, khiākhí tī Natsalia̍t lâi hióngsiū hitê tsūiû, tansûn ê sèhàn ê singua̍h.



第三章 細漢時



咱中間tsē-tsē人tī-teh讀啥物偉人ê傳記ê時，第一ē giú咱ê心ê部分，to̍h是論in細漢ê故事，做gín-á時代純真ê開講，tī-teh大漢ê中間ê自然，無意識ê談論，In ê頭腦ê發達，以及In ê生活種種ê款式；因為咱ài tùi tī hit-ê中間來看出in將來成做偉大ê兆頭。

咱常常奇怪，suah失望福音書thài ē lóng無講起咱ê主ê細漢ê故事。Κám是tsiah-ê福音書著者m̄知影？ Án怎伊ê老母馬利亞，to有講起伊出世ê故事，thài ē lóng無tùi人講起伊細漢ê事情？ Hoān-sè有，也可能，ia̍h同庄ê朋友，因為khah關心tī in本身ê細kiáⁿ，suah bē記得thang傳咱ê主細漢ê代誌。Iáu-koh khah大面是無tsiah tio̍h。因為眾福音書，tsia̍p-tsia̍p表示，馬利亞是kan-ta teh關察、teh驚惶、teh三思tsit-ê嬰á ê出世niā-niā。In有表明馬利亞是恬靜、無話無句ê婦人人，tī暗暗ê中間，用疼心kah敬畏ê念頭，來teh三思伊hit-ê奧妙ê細kiáⁿ，teh想耶穌ê奇蹟tik ê出世；Tùi án-ne，有生起壯嚴ê心，m̄敢lām-sám講起，不過知tī耶穌ê頭前，所安排hit-ê高高ê天分；總是m̄知tio̍h án怎伊tsiah ē-thang完成，tùi án-ne，心內常常有jû亂。馬利亞有明明知所有tú-tio̍h-·ê，是真奇異ê事，出力teh料想，ǹg望ē-thang照伊所想ê款，ná想ná奇怪，suah恬恬lóng無講起啥物。「馬利亞kā tsiah-ê話記tiâu-tiâu，常常teh想。」總是無論啥款，照看，論咱ê主ê細漢ê事，馬利亞是無講到gōa-tsē。

咱tsit時 tiāⁿ-tio̍h奇怪，ài來想馬利亞tī起頭m̄知án怎來teh款待耶穌？馬利亞kám有phah算伊ê細kiáⁿ耶穌是神，是上帝ê永遠ê kiáⁿ？

照福音書所記，是bē-tàng hō͘咱想馬利亞有認耶穌是神。咱ê理性猶原m̄容允án-ne。因為馬利亞若是tùi起頭to̍h有認耶穌是神，án怎耶穌ē-thang親像一个自然人ê gín-á，來進步伊ta̍k項ê生活，降服tī伊ê父母，智慧kah身軀漸漸大，親像其餘ê gín-á仝款，來hō͘上帝kah人ná疼伊？Án怎馬利亞ē-thang因為耶穌延tshiân tī聖殿，to̍h tī眾博士ê面前敢來責備伊？Án怎馬利亞ē-thang全然看做是伊ka-kī ê細kiáⁿ來款待伊？若是人已經知影耶穌是神，ta̍k-ê人tī心內的確 ē不止生驚，m̄敢款待伊親像一个人。耶穌ê家庭生活是無可能、不可解ê事。伊ê化身ê目的，穩當是歸tī空空；因為伊的確tio̍h成做「真實」ê人，來漸漸長大tī伊ê人格tik ê生活。

無lah!馬利亞無phah算耶穌是神。馬利亞kan-taⁿ有teh phah算耶穌是hit-ê所約束beh來ê彌賽亞，m̄-koh偤太人論彌賽亞ê觀念是極其無明。馬利亞知，耶穌ê奇蹟tik ê出世，是表明伊是有kah人khah koh樣。Iáu-koh tī tsit時，馬利亞是bē了解耶穌是神。Tsit-ê大ê祕密ê意思，只有到tī khah後來伊tsiah有了解。

連眾學生iáu未近tī耶穌ê臨終ê時，to猶原無了解耶穌是神。差不多thang講，tī伊ê全生涯有khàm密伊ê神聖。因為tio̍h án-ne，耶穌tsiah ē-thang照人ê經驗來長大，眾人thang好膽款待伊，做朋友來bat伊，也彼得tsiah敢óa來質問伊，約翰來掛頭殼tī伊ê胸前，koh再細漢gín-á tsiah thang放心來hō͘伊抱，眾抽稅-·ê，以及娼妓tsiah thang來kah伊講話，來得tio̍h壯膽。設使in大家若已經了解耶穌是神，是上帝，以上所講tsiah-ê事，beh thài ē neh？

咱有看見，當tī耶穌ná逼近tī臨終ê時，伊有漸漸顯出伊ê神聖ê祕密。咱有看見tī眾使徒ê中間，漸漸有生起奇異kah驚畏ê念頭，來teh思想伊。咱有看見in有常常生驚，接觸tio̍h hit-ê真理ê一屑á ê光，也suah受阻止，m̄-ài in講起。總是其實到tī伊koh活後，升天到tī伊ê榮光ê所在，koh hit-ê約束ê聖神臨到了，hit時in tsiah有十分了解tsit-ê thang生驚ê奧妙ê意義。Hit時in tsiah ua̍t轉來回想kah伊做伙交陪hit三年久ê記憶，suah奇怪hit時In ê目tsiu thài ēhiah-ni̍h花，bē曉得in現時所bat ê道理，to̍h是講：「道成肉體，khiā起tī咱中間，有恩典kah真理滿滿。Κoh阮bat看見伊ê榮光，親像孤kiáⁿ，tùi父所得ê榮光。」

咱kám thang用驚畏kah謹慎ê態度來koh進一步？ 咱是khiā tī聖ê地，tī咱ê面前有tsē-tsē永遠ê奧妙tī-·leh。 總是咱bōe忍得無來思想伊ê情景。 咱ài盡咱ê氣力來想像伊。Tsit-ê神童tùi伊本身ê意識是啥款？

Tio̍h ē記得，咱m̄-thang kan-ta信伊ê神聖，也tio̍h信伊ê人性。因為耶穌基督有成做「真實」ê人，除了tī咱所有ê愚gōng、固執，以及罪惡，以外一切，伊是lóng kah咱相siāng。耶穌做gín-á是做人類ê一个gín-á。咱teh奇怪，m̄知到tī時耶穌tsiah起頭來顯明伊所有ê khah高尚ê意識？到tī時伊tsiah有感覺-·tio̍h tī伊ê心內所有hit-ê bē-tàng講出ê深深ê靈界ê意識？常常tī伊ê gín-á心ê祈禱ê時，有得tio̍h一屑á ê暗示來明白伊所忽略去ê偉大ê事，以及光明kah美麗ê世界ê經驗，to̍h是超越tī地面所bat經驗-·ê。Hit時m̄知tī伊ê心內有生出驚畏ê念頭á無？ 耶穌猶做gín-á ê時，m̄知bat teh想伊是siáng，kám bat teh試看ài beh了解伊ê天分kah伊臨到世間ê目的？

咱知伊成做人，to̍h是有接納人類有限ê氣力，所以伊tī tsi̍t-ē-á有失落伊ê真實ê威嚴，無十分ē記得hit-ê永遠ê世界。若無án-ne，伊是bē-tàng成做「真實」ê人。Tùi tī tsit點，咱大面猶ē-thang說明khah詳細一屑á。Tī今á日ê心理學，有一條心適ê學說，叫做潛(tsiâm)在意識，tùi án-ne有指示咱知，耶穌ê神聖ê祕訣有潛在tī伊ê半醒ê精神狀態。不過伊平常醒悟ê意識，是一个自然人ê gín-á ê意識。Tī tsit幾年來，學者不止有講究咱人ê半意識ê精神現象，知影tī hit款ê精神現象ê下面，有積聚tsē-tsē所bē記得-·去ê記憶tī-·leh，也hiah-ê記憶khah常若tú-tio̍h突然ê刺激ê時，to̍h隨項隨項koh浮起來tī咱ê意識ê內中，koh再一項一項來想-·tio̍h。咱bat讀tio̍h有啥物gín-á phah m̄見，hō͘賊á是sòng鄉人偷tshōa-·去，做伙 tiàm一二十年久，tī hit中間，ta̍k-pái若tú-tio̍h真大ê刺激ê時，khah常 ē生起無gōa分明ê意識，來小khóa ē記得早前伊ê高尚ê家庭，súi-súi ê環境，以及hit-ê無gōa分明ê老母ê面貌。Κiám-tshái khiā起tī拿撒勒tsit-ê神童耶穌ê意識，實在有淡薄親像án-ne ê可能。

咱容允tsit款ê設想，m̄-thang phah算是無敬虔ê事。不過咱tik確是m̄敢koh siuⁿ進前來講起啥物。

無論啥款，福音書所記雖是少，iáu-koh咱免驚來試看描寫伊細漢ê情景，續來想像hit-ê款式。咱thang tùi咱所bat伊ê環境來講究，續用敬虔ê念頭來想像。設使咱若 ēkhah關心伊tī後來所講ê話，to̍h ētshōe-tio̍h tsē-tsē是伊teh回想伊細漢ê事實。

請先來想拿撒勒，tsit-ê拿撒勒to̍h是伊ê故鄉，是tī地面上第一神聖ê所在，是伊ê細漢以及少年時代一切ê記憶背景。Tùi眾人不時to顯明伊是拿撒勒ê耶穌。Tī十字架頂所釘ê斬條也是稱呼伊是拿撒勒ê耶穌；伊tùi天-·裡出現來hō͘大數ê 掃羅看見，hit時也是講，「我to̍h是拿撒勒ê耶穌，你所迫害 -·ê。」

咱ài先淡薄來想拿撒勒ê情景，有一幅巴勒斯坦ê地圖展(thíⁿ)開開tī我ê面前。我是坐ǹg北，所以tī我ê倒pêng有藍色ê地中海，正pêng有約旦河，平衡teh流。請ē記得，有一條闊闊ê山坑tùi地中海出發橫過中央巴勒斯坦ê山谷，thàng到約旦河。Tsit條山坑，是叫做Iâ-su-lia̍t(Jezreel) ê山坑。Kā tsit條山坑做界線，北pêng ê土地是叫做加利利。Taⁿ咱若khiā tī tsit條山坑ê中央，面ǹg北pêng，hit時咱thang看見一條道路，叫做「拿撒勒ê道路」有thàng上北pêng，直直入山-·裡，到tī hit-ê圓圓ê自然ê戲園內。

Tī-hia所有看見hit-ê圓圓ê自然ê戲園，to̍h是耶穌做gín-á ê時，所經過ê舞台。

咱ài來想像，tī hit-ê細細ê舞台ê耶穌ê款式。咱若回想咱做gín-á ê情景，to̍h有thang做參考來幫助咱khah bat伊。Tī我ê讀冊間，有掛一幅大ê地圖，有畫hit-ê圓圓ê自然ê戲園tī-·leh。所以我thang看tio̍h早時伊所看ê相siāng ê山嶺，以及山坑，kah hit-ê細細ê山內ê街á，所積聚tsē-tsē白色ê khiā家厝，koh tī hit-ê街á ê後面，有烏色ê ló͘-kó͘石。咱thang想像，耶穌tī細漢ê時，有四界行遊tī hit-ê中間。

過去雖是tú-tio̍h土耳其人ê毀壞，iáu-koh到tī今á日，hit-ê光景，大部分是無啥物變換。親像咱所有看見hit-ê狹狹、彎彎、uat-uat ê街路，起tī城外ê曠野，á是花園內ê khiā家厝，以及hit-ê青翠ê山谷，春天一下到，四面滿滿to是百合、金蓮、玫瑰、白色ê牡丹kah其餘ta̍k等號ê野花，lóng相爭開，燦爛到極，成做北pêng ê巴勒斯坦中第一súi景一个，這lóng是早前耶穌所看ê光景。Κoh有一條長長ê山路，to̍h是伊所常常teh行-·ê。Tī城-·裡ê後面，有一个高高ê山，早tī好天ê時，伊有khiā tī hit-ê頂面來teh看Tāi-pok山，Hi-pik-lûn山，以及掃羅kah約拿單死ê ki-pí-a(Gilbua)山，也續tùi hia來看hit-ê親像一幅ê圖展開開ê加利利荒廢ê山崙á，以及相離遠遠hit-ê藍色ê地中海。Tī tsit-ê無變換ê東洋ê世界，tsa-bó͘ gín-á猶是親像早時仝款，lóng是tī街路-·裡teh相嚷，tī田庄ê井邊teh喉叫，tī路-·裡ê庄腳人lóng kah早時siāng款，是穿hit款花紅柳綠 ê衣裳，tī路-·裡大家熟似相請安。是lah!Koh有天中ê飛鳥，to̍h是伊所bat引起-·ê，從中有tsē-tsē咱不止熟似-·ê，親像有半天á、杜鵑，koh有teh飛來飛去tī細條溪á ê石頭頂ê鶺鴒(tsik-lêng，牛屎鳥á)，以及kui大陣teh飛ê粟鳥á，to̍h是伊所teh講，雖然tī市場-·裡兩隻值有一分銀，iáu-koh上帝有teh照顧伊。

Taⁿ beh來想拿撒勒，伊ê故鄉。伊有khiā起tī拿撒勒ê一條ê街-·裡，tiàm tī木匠ê細間厝á內，是成做一个自然人ê gín-á，來tiàm tī自然人ê家庭。Tī hit-ê家庭除了耶穌以外，iáu有別ê gín-á tī-·leh。咱ē記得，拿撒勒ê厝邊bat誹謗伊，m̄認伊是先知人，因為lóng bat伊ê家庭是teh做木，是khiā起tī In ê隔壁條ê街á niā-niā。In有恥笑伊講：「Tsit-ê kám m̄是木匠ê kiáⁿ？伊ê老母kám m̄是叫做馬利亞，伊ê兄弟kám m̄是叫做雅各、約西、西門、猶大？伊ê姊妹kám無lóng kah咱tī-tsia ？」

咱tī-tsia m̄免議論人常常所teh討論ê問題，講，hiah-ê gín-á是馬利亞所生-·ê，á是約瑟前有娶一个來生ê kiáⁿ？兩pêng卻lóng有tsē-tsē ê議論，不過lóng無有普遍tik thang hō͘眾人接納ê結論。無論啥款，在咱只有thang夠額知，有幾nā ê兄弟姊妹kah耶穌做伙大漢tī hit-ê家庭。

咱tio̍h勉強咱ê心思，來離開hit-ê tùi古早以來本有，也tsia̍p-tsia̍p出現ê永遠ê Kiáⁿ ê思想，做伙來想，續來顯明做一个細漢gín-á ê耶穌，有án怎khiā起tī拿撒勒來侍候伊ê老母，有去工場拾khau刀花，續來看伊有án怎tiàm tī tsē-tsē gín-á ê中間，tī街市-·裡來tshit-thô，hit款gín-á世界ê無變款ê遊戲。

Tī gín-á ê世界所teh tshit-thô ê法度，是無啥物變款，這m̄知咱bat想-·tio̍h無？雖是經過幾nā世紀，iáu-koh tī gín-á ê世界所teh tshit-thô-·ê，所teh吟-·ê，是lóng無分別古今，tùi巴別塔hit時，到tī現今lóng是一樣。所以咱大面thang聽tio̍h兩千年前拿撒勒ê gín-á所teh吟ê詩，講： 「阮tùi lín pûn笛á，lín無跳舞； 阮bat悲哀，lín無tûi胸。」 有一日耶穌kah學生嚴肅teh談論ê時，伊有想tio̍h一句詩，講：「阮tùi lín pûn笛á，lín無跳舞；阮bat悲哀，lín無tûi胸。」不過伊是引起細漢ê時所慣勢teh吟ê詩ê一節niā-niā。可惜咱bē-tàng聽見伊用啥物調teh吟，咱只有聽見拿撒勒gín-á所teh吟ê詩ê話niā-niā。我ta̍k-pái看tio̍h gín-á tī街路-·裡teh吟詩、tshit-thô ê時，無一pái無想tio̍h tsit句，以及耶穌teh tshit-thô ê情景。

大面伊所引起ê例，是tī無意識ê中間，tùi伊做gín-á ê記憶來得tio̍h-·ê，tse咱有時恐驚khah無注意-·tio̍h。譬喻來講，咱有看見一个gín-á bat細膩kā ka-la̍uh ê粟鳥á扶上siū-·裡，也心內有感觸tio̍h上帝ê照顧，續想講：「若m̄是上帝ê意思，連一隻細細ê粟鳥á也bōe ka-la̍uh地。」咱有看見一个做工人ê婦人人，khiā起tī拿撒勒細間ê工場內，有失落一个銀á，to̍h是伊看做真值錢-·ê，to̍h「點燈、掃厝，勤勤tshōe到tio̍h。」咱有看見一个婦人人，teh量三斗ê麵粉，來準備一禮拜久所tio̍h需要ê pháng。Hit-ê婦人人ê家庭是細細，所以三斗是夠額thang做一禮拜ê路用。Hit-ê婦人人有lām淡薄酵tī hit-ê中間。Κoh有一个細漢gín-á bē比灶頭khah高，有伸伊ê手，tsiān東tsiān西，續tsia̍p-tsia̍p問講，這是啥物，是án怎做，是為tio̍h啥因端才做。當耶穌teh講：「天國親像酵，婦人人the̍h去khǹg tī三斗ê麵粉ê內面，到lóng發酵。」hit時咱thang phah算，耶穌有想tio̍h做gín-á ê經驗tsiah tio̍h。咱khah常有忽略tsē-tsē gín-á時代hiah-ê khah大層ê事，iáu-koh親像tsit款細細項ê事，顛倒是不時刻tī心內！

Tsit-ê gín-á耶穌臨到世間，m̄是有齊備ê智識tī-·leh。連關係伊ê宗教ê問題也tio̍h ài學習。總是beh學習tsit款問題，伊ê功效，大部分是在beh學習ê gín-á ê頭腦，若是án-ne，試想，tsit-ê gín-á耶穌所學習ê啥款。

論宗教伊siōng早ê智識，免講，是tùi伊ê老母來得tio̍h-· ê。雖然咱知，偤太人是老父teh擔當gín-á一切ê責任，iáu-koh論宗教ê事，tùi上帝ê恩賜，beh hō͘ thong世界做老母ê人來擔當tsit-ê使命。Ta̍k暗馬利亞beh下嬰á耶穌去睏ê時，有教示伊祈禱，有tùi伊講起父上帝ê事，koh tī伊ê心內有用全精神，來思想tī耶穌ê頭前所安排ê天分，試想hit款時間，是神聖到啥款！馬利亞ah!眾婦人人bē-tàng擔當你所擔當-·ê。Tī眾婦人人ê中間，你有得tio̍h恩典！真可惜，tsē-tsē婦人人kah gín-á無有tsit種ê經驗！

偤太人tùi tī gín-á ê宗教訓練，是特別不止有關心tī-·leh。連tī hit-ê異教ê所在，老父是異教，老母是偤太ê家庭，咱ē記得hit-ê少年ê提摩太ê好消息，講：「伊tùi細漢已經bat hiah-ê聖冊。」gín-á tú-tú teh學講話ê時，to̍h續教示in宗教ê事。耶穌有學習「Shema」這tú-tú是親像咱ê信經。論詩，耶穌有學習上帝khah簡單ê詩篇。論歷史，伊有學習上帝有án怎引tshōa以色列人ê故事，連tī伊tú-tsiah細細漢，bē學習啥物ê以前，ta̍k-pái beh 伐(hua̍h)入門內ê時，不時to有看見hit-ê有寫聖冊ê話，ut-teh ê紙，釘tī門khiā，是teh表明上帝有照顧以色列家ê記號。

周圍一切ê事物，lóng是教示耶穌知bat伊ê宗教ê事實。無論是安息日ê三頓，安息日ê燈火，每禮拜日所出席ê會堂，每年ê祝典，收割ê節期，一週間ê祭日，贖罪ê日，以及pôaⁿ過節，to̍h是眾人tī ta̍k年tio̍h離開故鄉，上耶路撒冷所teh赴ê節，試想這在馬利亞ê kiáⁿ耶穌看了啥款！Lóng是ē hō͘伊想tio̍h上帝ê意思有hiah-ni̍h隱密tī平常ê生活。親像án-ne，耶穌有照人ê款式漸漸大，日日勇壯，智慧充滿，上帝ê恩典kah伊做伙 tī-·leh。「伊ê智慧kah年歲ná加添，上帝kah人ná疼伊。」

耶穌到tī六歲ê時，照偤太人ê風俗，tio̍h ài赴隨人ê城市ê會堂ê小學，來受鄉村ê拉比（先生）ê教示。當時偤太人是不止看重tsit種ê學堂。照規矩，ta̍k所在lóng tio̍h ài有學堂thang hō͘ gín-á受教育。到十歲為止，lóng是用聖冊做教科書來hō͘ in讀。

親像án-ne，咱thang想像，耶穌做細漢gín-á ê時，有kah伊ê兄弟姊妹相tshōa上學。iā thang想像，伊有做gín-á來kah伊ê同伴做伙坐tī鋪磚ê地ê頂面，大家圍半圓形tī先生ê面前，來teh學習上帝ê話。Ah!咱khah常是真魯鈍bōe曉教示gín-á bat聖冊！我teh奇怪hiah-ê teh教示耶穌ê老拉比，m̄知是啥物款式ê人？

到耶穌khah ē曉讀ê時，伊所親近，掠做是第一要緊ê冊，to̍h是舊約聖冊。偤太人ê先生tùi聖冊ê中間，來編輯屬tī gín-á所tio̍h讀，來做In ê路用，親像創世記ê故事hit款。咱ài khah後來tsiah來想tsit本聖冊tùi tī tsit-ê tī-teh大漢ê gín-á耶穌ê意義到啥款。Tī-tsia，咱不過是ài大大來主張，伊tī細漢所受ê教育ê中心基礎，to̍h是承受聖冊ê感化。大ǹg望咱ta̍k-ê家庭猶原 ē親像án-ne!

總是在伊teh看，tī上帝ê世界一切ê現象，lóng是聖，koh thang做教示ê路用。人ê手所寫-·ê ē(聖冊)以外，tī耶穌ê身邊有齊全súi-· ê，m̄是人ê手所寫ê ē tī-·leh。Hit-ê話to̍h是父上帝ê大自然，無講話ê詩歌。Tùi tsit-ê大自然，父上帝有時常teh tùi耶穌講話。咱知，耶穌有特別ê意識，知影上帝不時kah伊做伙 tī-·leh。盡在奧妙，súi koh奇怪ê事實，to̍h是連耶穌iáu未有氣力thang想ê以前，上帝to̍h已經有kah tsit-ê嬰á ê心神teh往來。

我gia̍h頭來看吊tī我ê讀冊間，hit-ê拿撒勒ê地圖ê時，我心內teh想，做gín-á ê耶穌有遍行tī hit-ê清彩ê山腰，上帝所出現ê súi-súi ê自然ê中間，來觀賞上帝所創造ê青翠ê山嶺，笑容ê溪水，以及上帝所創造ê日頭，有án怎teh起來普照世間，koh也tī紅紅燦爛來斜落大海ê水中；續來看上帝所創造ê花木、鳥隻、走獸，續快樂來疼惜in，iā感覺父有猶原快樂來疼惜in。咱若看tī khah後來，耶穌teh引起自然界ê物，一切lóng hō͘咱感覺上帝是tiàm tī萬物ê後面，teh看顧萬物。上帝有疼痛hiah-ê teh tiô跳tī曠野ê細細隻ê羊á。上帝有看顧hiah-ê失迷可憐ê羊。上帝有teh養飼天頂ê飛鳥，in無勞苦，無紡績(tseh/tsik)。上帝有teh照顧hit隻ka-la̍uh地ê粟鳥á。山-·裡ê草木，上帝有hō͘伊穿夠額。上帝有照伊ê心所歡喜，來粧thāⁿ山-·裡ê野花，所以「當所羅門極行伍(hâng-ngó͘)ê時，伊所穿-·ê，m̄值tio̍h tsit種花ê一蕊。」拿撒勒ê作穡人，掖麥á-tsí tī園-·裡ê時，做gín-á ê耶穌看見，隨時明白萬物ê喪失是在tī上帝，iā hit-ê種tsí ê發生是親像神跡ê款式，「起頭是秧，後來有穗，koh後來，穗to̍h結成五穀。」

Tī世界除了耶穌以外，kám iáu有別ê gín-á bat享樂自然，疼惜自然，iā tī自然ê中間，hiah明來看見上帝，到親像tsit-ê拿撒勒ê gín-á？試想，咱若ē-thang親像án-ne來培養咱ê細kiáⁿ，kám m̄是真好！若 ē得thang看見上帝有teh運行tī自然，用驚畏ê念頭來觀看樹木teh puh-íⁿ，續ē知，咱若傷害一隻細細隻ê鳥á，á是用腳來thún踏山-·裡ê花木，是褻瀆咱ê主上帝ê名，咱想啥款！試想，tī gín-á ê宗教生活，若ē-thang hō͘ in ē曉想tio̍h tsit-ê親切ê上帝，有親像án-ne hiah-ni̍h時常teh親近tī in，這kám m̄是自然真thang歡喜ê事！Iáu未有世間ê艱苦kah罪惡ê意識，來teh催逼耶穌ê心ê以前，確實伊是一个幸福兒，khiā起tī拿撒勒來享受hit-ê自由、單純ê細漢ê生活。