《《平民ê基督傳》》

 | | | 轉寄

TēGō͘ koàn Tsiūⁿ Êlúsalèm Tē 1 tsiuⁿ Tô͘tiong ê Kìik 第五卷上耶路撒冷 第一章編輯途中Ê記憶Ê著者

作者 Tâi e̍k:Ko Tiktsiong,Siutēng Lîm Tsùnio̍k & Tsng Hūiphêng 2024.09.29

Tē V Koàn

Tsiūⁿ Êlúsalèm Tô͘tiong ê Kìik


Tē1 tsiuⁿ PHIANCHI̍P TÔ͘TIONG Ê KÌEK Ê TÙCHIÁ



Tshintshiūⁿ ánni, Iésu ū kòpia̍t háikîⁿ ê Kapehnáum.
“Iésu siū tsihtsiap tsiūⁿ thiⁿ ê ji̍t beh kàu, tsiū kuatì ǹg Êlúsalèm lâi kiâⁿ.”
Ia̍h lán tī tsia só͘ beh kángkiù· ê, tsiūsī lūn Iésu beh tsiūⁿ Êlúsalèm ê tô͘tiong ê kìik.

Lūn hiah ê kìik, lán ê tsúiàu ê tshâiliāu, tsiū sī Lūka Hokimsutiong, hit tsi̍t ê sintsām só͘ kìtsài ·ê, iā tsit tsām sī i ê tsheh só͘ te̍kpia̍t ū kìtsài· ê, tāiiok ū saⁿpah tsat. Kîthaⁿ ê Hokimsu lóng bô kìtsài. Máthài kap Mákhó tsiūsī teh kóngkhí Iésu tī Galílaiah thoânkàu ê sū, ia̍h āulâi in putkò kántan lâi lūnkhí koh kòelâi ê tsênghêng, tsiū liâmpiⁿ tsoánōaⁿ in ê pit, lâi kóngkhí Iésu siū tèng tī Si̍pjīkè ê ítsêng , hit tsi̍t lépài kú ê kò͘sū, kahná tshintshiūⁿ tī tsit tiongkan lóng bô tútio̍h símmi̍h tāitsì ê khoán, tsiah bô símmi̍h kóngkhí.

Tsóng·sī Lūka só͘ teh kóngkhí lūn Galílaiah ê kò͘sū, khiok sī kap in só͘ kóng ·ê lóng ū saⁿ ittì, ia̍h lūn I ê siūlān ê tsi̍t lépàitiong ê kò͘sū mā sī lóng saⁿ ittì. Putkò tī Galílaiah thoânkàu kap I ê siūlān, hit tiongkan ê tsênghêng, i ū phiantsi̍p tsintsōe tshâiliāu, lâi kethiⁿ tsi̍ttsām teh kóngkhí hit ê tô͘tiong ê kìik, tshintshiūⁿ tsòe tsi̍t ê kiôniû khòa tī Kapehnáum kap Golgóthah ê tiongkan. Puthēng inūi hiānkim lán ê Hokimsu ìnsuat liáu bô túhó, tìkàu tsit ê sūsi̍t sòa bô lōa hunbêng. Siatsú lán nā beh lâi têngtsài ìnsuat Lūka Hokimsu, hitsî lán beh, sī ōethang hō͘ tsittsām khah hiánjiân lâi tsòe tsi̍t ê sintsām sī tsin hó, tsiūsī ēng Lūka só͘ kìtsài tsit ê giâmsiok ê ōe lâi tsòe thâusū kóng, “Iésu siū tsihtsiap tsiūⁿ thiⁿ ê ji̍tkî beh kàu, tsiū kuatì ǹg Êlúsalèm lâi kiâⁿ,” āulâi tsiah sòatsiap lâi kóngkhí tsit ê kò͘sū, tsiū lán úntàng ē tsámjiân khah bêng tsit ê sūsi̍t. Putlūn siáⁿkhoán, tshiáⁿ tho̍ktsiá tī Sèngtsheh kakī lâi sòejī tsòe kìhō tsiū hó. (Tsiūsī 9:51 18:14).

Lán tāike ài siūⁿ tsit ê siàuliân ê tùtsiá Lūka sī ū gâu ê bûnha̍ksiōng ê púnlêng kàu tsáiⁿiūⁿ, iā i beh tshutpán tsit pún ê sintsheh, i ū huattshut i ê tsuan tsingsîn kàu tsáiⁿiūⁿ! Lūka ū kap Pólô saⁿkap tshutgōa thoânkàu, iā tī i ê hênglí ê lāitiong, putsî to ū nn̄g ê kùitiōng ê goânkó tī·leh. Tsit koàn tsiūsī i ê ji̍tkì. Tī ū tsi̍tji̍t, i ū tshutpán lâi tsiâⁿtsòe Pólôtoān, tsiūsī piáubêng tī Sùtô͘ (**Hêng)toān· ê.

Tsóng·sī tsit koàn i ū khah bān tshutpán, koh iā m̄sī tēit iàukín· ê. Lūka iáu ū tsi̍t ê tsámjiân khah tùitiōng ê goânkó tī·leh, i ū khòaⁿtsòe sī tsi̍t ê tōa ê sūgia̍p, tī kúinā nî kú, tsuansim ēngkang só͘ phiantsi̍p· ê, tsiūsī lán ê Tsú ê Toānkì. Lūka tsai tsit pún tio̍h tāising tshutpán. Tsit ê tsiūsī só͘ tēit kuansim ê sū. Bêngbêng Pólô sī ū kap i ha̍ptsok. Tōabīn Lūka ē siūⁿ ài siá tsit pún lán ê Tsú ê Toānkì, sī tùi tī Pólô ê biánlē. In ū tī ta̍k só͘tsāi lâi tsūtsi̍p hit ê tshâiliāu. In saⁿkap tshutgōa ê sî, ū tsia̍ptsia̍p tútio̍h kó͘tsá ê ha̍ksing, íki̍p tī saⁿtsa̍p nî tsêng bat kap Iésu saⁿkap tiàm ê lâng, sòa lâi tittio̍h tsētsē khaksi̍t ê kìik kap kàsī ê ōe, tsiūsī lâng lóng iáubē tsūtsi̍p lâi tsiâⁿtsòe tsi̍t ê tiongsim ê liûthoân· ê. Tùi ánni, i ū tittio̍h Thiⁿsài íki̍p Kò͘iûⁿ·ê ê kò͘sū, iā tōabīn tsit ê sī tùi Mâlíah só͘ thoân· ê. Iā tùi ánni, i ū tittio̍h Sitlo̍h iûⁿ, íki̍p Lōngtōngtsú hit ê bôkè tsipó ê phìjū. Koh tùi ánni, i ū tittio̍h tsit ê tōa tsām, lâi lūn in tsiūⁿ Êlúsalèm tī hit ê tō͘tiong ê kìik, tsiūsī lūn Iésu kòpia̍t Galílaiah liáuāu, tehbeh tsiūⁿ khì siū hāisí hit ê tô͘tiong só͘ tútio̍h ê thang siongsim ê pòaⁿnî kú ê kìik.

Lán thang sióngsiōng tsit ê siàuliân ê tùtsiá Lūka, ū jia̍tsêng tsùì lâi tsūtsi̍p hit ê tshâiliāu. Lán si̍ttsāi tsin ohtit sióngsiōng i khíthâu thiaⁿtio̍h Lōngtōngtsú ê kò͘sū, hitsî i ū huaⁿhí kàu siáⁿkhoán. Lán ē thang sióngsiōng tī ū tsi̍tji̍t, i ū ēng tsit kù ōe lâi kóngkhí tsi̍t ê sintsām kóng, “Iésu siū tsihtsiap tsiūⁿ thiⁿ ê ji̍tkî beh kàu, tsiū kuatì ǹg Êlúsalèm lâi kiâⁿ,” iā tsiū ánni tsiapsòa lâi kóngkhí “Tô͘tiong ê kìik” ê kò͘sū.

Lán tehbeh kángkiù tsit tsām ê sî, lán tio̍h tsai tsit ê m̄sī teh kìsu̍t I ti̍tti̍t tsiūⁿkhì Êlúsalèm kàu hō͘ lâng hāisí ê sū, lán khahsiông sī ài ánni phahsǹg. Nāsī ánni, tsit ê tsiah ū kúi ji̍t kú ê sū nātiāⁿ, tsóng·sī kîsi̍t tsit ê tô͘tiong ê kìik sī la̍k ge̍hji̍t kú ê sū.

Lán khah hó tio̍h kóng tsit ê sī teh kìtsài I tī hit la̍k ge̍hji̍t ê tiongkan, tī Êlúsalèm siâⁿgōa sìkòe tshutgōa ê tô͘tiong ê kò͘sū, inūi tī hit la̍k ge̍hji̍t kú, tsiàu khòaⁿ I sī tshintshiūⁿ tùi sìbīn lâi teh kongkik Êlúsalèm siâⁿ, ū tsia̍ptsia̍p khì tshì khòaⁿ kokbîn ê kiaⁿsiâⁿ ê kénghóng. Inūi tī ta̍k kok kiaⁿsiâⁿ sī tsòe koânsè ê tiongsim. Ia̍h tī Êlúsalèm tng tsuehkî ê sî, I ōethang kóng hō͘ tùi ta̍k só͘tsāi tsūtsi̍p lâi ê tsoân Iûthài lâng thiaⁿ. Lán thang kèngkhiân lâi sióngsiōng, tī I bē tsihtsiap tsiūⁿ thiⁿ ê ítsêng, siatsú in nā iôngún I, tsiū lán ê Tsú sī ài kòsò͘ tsèng tsūtsi̍p ê Ísiklia̍t lâng ê simkuaⁿ. I sī ài tī I ê kokbîn ê tiongsimtiám lâi tsūtsi̍p i ê kiáⁿjî, tshintshiūⁿ kebú teh tsūtsi̍p i ê keá tī si̍tē tsi̍tpuaⁿiūⁿ.

“Nāsī in m̄ài.”
In m̄ài. Ta̍k pái I ji̍pkhì Êlúsalèm, in tsiū tshì khòaⁿ ū símmi̍h huattō͘ thang hāisí I, tùi ánni I tio̍h siámpī in. Inūi I iáubē ingkai tio̍h sí. I ê sîkî sī iáubē kàu. I bē sí ê ítsêng, iáu ū tsētsē hāng tāitsì tio̍h ài tsòe, iā lūnkhí Pē ê simpak, I iáu ū tsētsē ê kàsī tio̍h ài kóngkhí. Siatsú tī Êlúsalèm I bē thang kóngkhí, ko͘puttsiong I tio̍h tī khah túhó ê só͘tsāi, kiámtshái tī khòngiá, ásī tī hit ê phianphiah sòesòe ê hiuⁿsiā lâi kóngkhí, sòa thang tsiong Hokim lâi kautāi Sùtô͘, hō͘ in thang khiktiâu tī simlāi, thang thoânpò tī sìhng.
Tshintshiūⁿ ánni, tī la̍k ge̍hji̍t ê tiongkan, I ū siū lâng kóaⁿtio̍k, līkhui Êlúsalèm, khì tiàm tī gōa kháu ê hiongtshuan lâi thoân I ê Hokim. I ū saⁿpái mō͘hiám lâi ji̍pkhì siâⁿni̍h ia̍h lóng sī tng tsuehkî ê tiongkan. Tsiôngtiong ū nn̄g pái siū tùite̍k kiôngkiông kóaⁿtshut siâⁿgōa. Iā kàu tē saⁿ pái, I ū tsìntsêng khì tútio̍h hāisí. Inūi I ê sî íking kàu.

Saⁿtsa̍p nî āu, Iôháneh ū kìtsài siāng hit sîtāi ê hôesiónglio̍k, lâi siá tsi̍t tsām kò͘sū, tsoânjiân kap Lūka tsingtsha. Tsin kîkoài, Lūka lóng sī kìtsài Êlúsalèm siâⁿgōa só͘ tútio̍h ê sūtsêng. Ia̍h tsin kîkoài, kuanhē siāng tsit sîtāi ê sū, Iôháneh lóng sī kìtsài tī Êlúsalèm siâⁿlāi só͘ tútio̍h ê tsênghêng. Só͘í lán sī bē thang kanta tha̍k tsit pêng nātiāⁿ, nāsī ánni, tsiū bô oântsoân. Tse tútú tshintshiūⁿ teh tha̍k Palí siâⁿ tī 1870 nî siū phah hit ê nn̄gtêng ê kò͘sū tsi̍tpuaⁿ, inūi tsi̍t ê kìtsiá sī tiàm siâⁿgōa, bē thang ji̍p siâⁿlāi, iā koh tsi̍t ūi sī tiàm tī siâⁿlāi, bē thang tshutkhì siâⁿgōa lâi kì hit ê tsênghêng.

Tshintshiūⁿ ánni, lán ū Siâⁿni̍h ê kò͘sū, koh ū Hiongtshuan ê kò͘sū, iā lán tio̍h tsiong nn̄g ê saⁿkap tha̍k. Iôháneh só͘ kì ·ê, tsiūsī Siâⁿni̍h ê kò͘sū, só͘í i lóng bô kóngkhí tsiūⁿ Êlúsalèm tô͘tiong ê tāitsì, ásī siâⁿgōa só͘ tútio̍h ê sūtsêng. Kahná tshintshiūⁿ i tiàm tī Siâⁿni̍h lâi tántsih Iésu ji̍plâi, jiânāu tsiah kóngkhí I ji̍p siâⁿ kàu tī I siū tùite̍k kóaⁿtshut siâⁿ ûitsí, hit tiongkan só͘ tútio̍h ê sū, ia̍h kahná tshintshiūⁿ koh tiàm tī siâⁿni̍h lâi thènghāu Iésu koh ji̍p siâⁿlāi. Iôháneh só͘ kì ·ê, sī m̄bat tè I tshutkhì kàu siâⁿgōa, mā m̄bat tshut siâⁿmn̂g khì. Iôháneh só͘ kì ·ê, tsiūsī Siâⁿni̍h ê kò͘sū.

Lūka só͘ kì ·ê, tsiūsī Hiongtshuan ê kò͘sū. Lūka ū tùi Kapehnáum tshuthuat, kap Iésu saⁿkap ǹg Êlúsalèm lâi kiâⁿ, tsóng·sī i kuattoàn bô tè I ji̍p khì siâⁿni̍h, lâi khòaⁿkìⁿ I siū hāisí. Lūka ū pàng hō͘ Iésu kakī ji̍p siâⁿkhì, iā kahná tshintshiūⁿ tiàm tī siâⁿmn̂g gōa teh thènghāu I koh tshutlâi, tsiah koh tsihtsiap I, lâi putsî tè tī I ê āubīn, sìkòe kiâⁿ, iā I koh tsi̍t pái beh mō͘hiám ji̍p siâⁿ khì, hitsî i tsiū koh pàng hō͘ I kakī ji̍p siâⁿkhì, iā tiàm siâⁿmn̂g gōa lâi thènghāu I koh tshut·lâi. Só͘í lán tio̍h tsiong in nn̄g ê kò͘sū ha̍p tsòehóe tha̍k, tsiah ōe liáukái, Iésu tsiūⁿ Êlúsalèm ê tô͘tiong ê kò͘sū.

Tsiàu lán só͘ tha̍ktio̍h· ê, lán tsai tsit ê kò͘sū sī tsi̍t ê thang siongsim ê tsêngkéng, lâi teh kóngkhí Jîntsú tiàm tī tōebīntsiūⁿ ê tsòeāu ê la̍k ge̍hji̍t ê sūtsêng. Liân Iésu bē līkhui Galílaiah ê ítsêng, I ê tùite̍k to íking ū tiuⁿ lôbāng teh ûi tī I ê sinpiⁿ, I sī íking tiàm tī gûihiám ê tiongkan. Lūn khí Iésu tiàm tī Kapehnáum ê bétsām ê tsênghêng, lán ū thiaⁿkìⁿ kóng, “Iésu sìkòe kiâⁿ tī Galílaiah, m̄ ài kiâⁿ tī Iûthài, inūi Iûthài lâng ài beh thâi I.” Tsittia̍p tú sī Tsúāu 28 nî ê tangthiⁿ, hitsî Iésu ū kuatì ǹg Êlúsalèm lâi kiâⁿ. Só͘í tsit ê tô͘tiong ê Kìlio̍k thang kóng sī teh kìtsài tsènglâng teh tuitshē beh hāmhāi I ê kò͘sū. Tsit ê kò͘sū khioksī iûgoân ū teh kóngkhí tī hit la̍k ge̍hji̍t kú I só͘ ū kiâⁿ hiah ê koânlêng ê sînjiah íki̍p tiōngtāi ê kàsī, tsóng·sī tōabīn sī teh kóngkhí tsit la̍k ge̍hji̍t kú, tī hit ê kôaⁿtshìn ê tangthiⁿ, I ū sìkòe phiauliû, lôkhó͘ ê singua̍h, khiok iā tsiāmsî bat khì siámpī tī hiah ê phianphiah ê hiongtshuan, iā sī teh kóngkhí tsit la̍k ge̍hji̍t kú, siatsú nā bōethang kóng, tútú sī teh tôtsáu, iáukú ōethang kóng sī teh siámpī lâng ê kèbô͘, inūi lâng tsia̍ptsia̍p ài beh thâi I, iā inūi tsittia̍p in ê kèbô͘, sī íking tsiongkūn tī hit ê tshiⁿkiaⁿ ê ke̍ktiám. Lán tī tsit tsām I beh tsiūⁿ Êlúsalèm ê tô͘tiong, ū thiaⁿkìⁿ I tùi tī hiaê ài beh tsìntsêng lâi tè I ê lâng siongsim lâi kóng, “Hô͘lî ū khang, thiⁿtiong ê petsiáu ū siū; to̍kto̍k Jîntsú bô khòa thâukhak ê só͘tsāi.”

Tsittia̍p lán sī tè I teh kiâⁿ tī hit ê tô͘tiong ê thâutsām.

Tī Êlúsalèm só͘ beh khui hit ê kokbîn ê tōa ê Siukuah ê tsueh, tsiūsī kiòtsòe Tahliâutsueh, ti̍tti̍t pikóa lah, hitsî Iésu ū kòpia̍t Kapehnáum, jiânāu tsiū līkhui I ê hiaⁿtī, ha̍ksing íki̍p lán, iā hō͘ lán sòa m̄tsai I khaksi̍t sī beh tsiūⁿ khì hù tsueh ásī bô. Só͘í tī tsit tsōa ê lúhêng, ū tsētsē hāng sū lán bô khaksi̍t tsaiiáⁿ. Tsiàu khòaⁿ I ànsǹg tsit tsōa ê lúhêng ōethang tsòe tsi̍t ê tōa ê lúhêng lâi kàsī, lâi suatkàu. I ū tshe I ê sùtsiá, nn̄gê tsòe thâu khì thòe I pīpān lō͘. Tsiôngtiong tsi̍t tūi, tōabīn sī Iâkop kap Iôháneh, ū khì kàu tī tùibīn Satmálīa ê kaukài ê tsi̍t ê hiuⁿsiā, ia̍h ū hō͘ hiah ê khǹg oànhūn ê Satmálīa lâng, ēng bô lé ê thàitō͘ lâi kóaⁿ in tshut siâⁿgōa, “inūi I ǹg Êlúsalèm teh kiâⁿ.” Ha̍ksing tsiū siūkhì in. Iâkop kap Iôháneh ài tshintshiūⁿ Eliiah ê khoán, tùi thiⁿni̍h kiò hé lo̍hlâi bia̍tbô in. Iésu tsiū tiāmtsēng lâi sêngsiū in ê kūtsua̍t. “Lín kakī m̄tsai lín sī símmi̍h hō ê sim. Taⁿ lâi khì pa̍t ê hiuⁿsiā.” Iā tōabīn ū koh pa̍t tūi, tī tsi̍t nn̄g lépài āu, ū kiâⁿ kàu kūn Êlúsalèm ê Bēthaniah ê hiuⁿsiā, ia̍h in ū ji̍p khì tī hit ê hiuⁿsiā tiong tēit tiōngiàu ê tshù, tsiūsī La̍htsalō͘ kap i ê tsíbē Mátāi, Mâlíah só͘ khiākhí ê só͘tsāi. Bēthaniah ê lâng sī tsámjiân khah kohiūⁿ, ū puttsí hó khoánthāi in. Tsit ê hiuⁿsiā sī puttsí kūn Êlúsalèm siâⁿ, só͘í hiah ê kàuio̍ktsiá úntàng bô huaⁿhí tsiapla̍p I, iáukú in ū huaⁿhí lâi khoánthāi tùi Pakpêng lo̍hlâi tsit ê siàuliân ê sianti lâng, inūi I ê miâsiaⁿ ū tōatōa iôtsuah tsoân tōehng ê lâng, iā bô giâugî, in úntàng íking ū tsia̍ptsia̍p saⁿkap tâmlūn I ê sū.

Iésu tè tī I ê sùtsiá ê āubīn, tī lō͘ni̍h teh kiâⁿ. Lūn khí tsit tsōa ê lúhêng, ū tútio̍h símmi̍h sū, lán lóng bōethang khaksi̍t kóngkhí siáⁿkhoán, sîkan iūkoh sī tété, só͘í tōabīn sī bô tútio̍h kah lōatsōe hāng sū. I kiâⁿ kàu Bēthaniah, hitsî, La̍htsalō͘ ê katêng to teh khèngtsiok hit ê tsueh lah, iā tī in ê tiâⁿni̍h íki̍p huehn̂gni̍h to lóng ū tshāi tshiⁿtshùi ê liútshiū, iūkoh hiah ê hūjînlâng mā lóng tsin bô êng, teh pīpān beh thang huangêng Iésu. Lán tītsia thang khòaⁿkìⁿ Tangiûⁿ lâng gâu khoánthāi lângkheh ê khoàilo̍k ê tsêngkéng, tsiūsī kóng Iésu ū iàsiān lâi hiohkhùn, tī I ê sin ê pêngiú ê tshù, hitsî Mátāi inūi tsiapthāi in, tāitsì tsōe, sim bâng, ia̍h Mâlíah tsē tī Tsú ê khaē, lâi thiaⁿ I ê ōe.

Tshiáⁿ lán tsiāmsî thêng tītsia, lâi siūⁿ tsit ê katêng ê sū, inūi tsittia̍p liáuāu tī Iésu só͘ tútio̍h ê kankhó͘ ê ji̍t, tsāi Iésu ê kinggiām tsit ê katêng sī tsin iàukín ê só͘tsāi. Tsiàu lán só͘ tsai, tsit pái sǹgsī in tsho͘tsho͘ ê sionghōe. Tsit ê katêng ū hiántshut tsin bíbiāu ê àitsêng; tùi ánni, ū khipín ta̍k sîtāi ê Kitokkàutô͘ ê tshùbī, lâi teh siàuliām Bēthaniah tsit ê khoàilo̍k ê katêng. Inūi Iésu ū tiàm tī tsit ê katêng lâi hióngsiū I ê tēit khoàilo̍k ê tāmpo̍h ê sîkan. Lán thang khòaⁿkìⁿ Iésu ū tiàm tī únba̍t ê singua̍h, lâi tittio̍h tsit ê katêng ê hō͘thāi thang lâi antsēng I ê iàsiān ê tsingsîn. Hoānnā símmi̍h lâng itsing lóng sī ūitio̍h kongtsiòng lâi pháutsáu ·ê, i ū thang tittio̍h tsit khoán ê ùian kap tsēngióng sī tsin thang huaⁿhí ê sū. Iésu sī tsin huaⁿhí ài lâng kap I tsòe hó ê pêngiú. Liân tī Gia̍tsemáneh hn̂g, suijiân I ū thang kap I ê Pē saⁿ kauthong lâi tittio̍h I ê khùila̍t, I māsī iûgoân ìài hiah ê pêngiú, tsiūsī kap I saⁿkap tiàm ·ê, lâi hûtshî I ê khùila̍t. Bo̍htit līkhui góa. “Lín tòa tsia kap góa kéngséng.”

I ū tī Bēthaniah tsit ê katêng, lâi tittio̍h tsit khoán ê iútsêng. Ia̍h lán tsai I ū huaⁿhí lâi hióngsiū i. Ta̍kpái I kiâⁿ kūn Êlúsalèm ê sî, tsiàu khòaⁿ I ū khì hiohkhùn tī tsit ê katêng. Tī siūlān ê tsi̍t lépàitiong, tsi̍tàm kè tsi̍tàm, I lóng sī tńgkhì Bēthaniah tsit ê katêng lâi antsēng I ê iàsiān ê simsîn. Ia̍h I ū koh tńglâi Bēthaniah lâi kòpia̍t tōebīntsiūⁿ ê singua̍h. Tī Singthian ê ji̍t. “I ū tshōa ha̍ksing kàu Bēthaniah ê tùibīn,” lâi tīhia līpia̍t tsènglâng siū tsihtsiap tsiūⁿ Thiⁿ.

“Mátāi kap i ê tsíbē, kap La̍htsalō͘, lóng sī Iésu só͘ thiàⁿ ê lâng.”

In sī tī ta̍k sîtāi tsiàu lán só͘ tsaiiáⁿ ·ê ,lán ê Tsú ê pêngiú ê tāipiáu. Lán lóng tsaiiáⁿ Mátāi tsiūsī átsé, sī tsòikang lâng, sī gâu tsénglí tshùlāi ê lâng, ū tsâitiāu, ū khûnbián, iā gâu tshauhoân ê lâng, i ê kiâⁿta̍h, khiok sī ū tāmpo̍h tshonghông, bô kàugia̍h ū thunlún ê khoán, tsóng·sī i ê simkuaⁿ sī súi, iā i ū hiántshut hūjînlâng ê sim, lâi kiongkèng tsit ê siū hāmhāi bô khòa thâukhak ê só͘tsāi ê siàuliân ê sianti. Hiānkim ê Mátāi tsiūsī hithō tsòe iâm tī siāhōe· ê, sī gâu liāulí tshùlāi ê lâng, sī ū tsâitiāu ê khànhō͘hū, sī hithō biánkióng, ū tsâitiāu, tamtng tsētsē kang ê hūjînlâng. Hithō lâng khiok iā sī ē tshògō͘, tsóng·sī khahsiông siū lâng ê gō͘kái. I sī khah bô teh kóngkhí i ê tsongkàu sìnliām, tsiūsī teh tsiphòe i ê singua̍h ·ê. I ài khàmba̍t i ê simsu. I sī oànhūn kámtsêngtik ê sū, I bô huaⁿhí lâi iôngún gûgōng ê lâng. Tsóng·sī i ê simkuaⁿ si̍ttsāi sī jînài. Tshingliân lâng éngéng ài léngtshiò i, tsóng·sī in nā ū tútio̍h kankhó͘ pīⁿthiàⁿ ê sî, in tio̍h lâi lôhoân i, iā i kèóng khì, hitsî in tsiah ēng unjiû, thiàⁿsim lâi siūⁿ ài tshiò i ê sū. Hiānkim ê Mátāi sī hiah ê huisiông gâu pangtsān sèkài ê lâng.

Ū ê lâng mā bat tútio̍h tshintshiūⁿ Mâlíah hitkhoán unjiû, unhūi ê hūjînlâng, i sī gâu sàmsu, be̍ksióng, kîtó koh ū gíná ê jia̍tsêng kap khoài tsiapla̍p ê simsîn tīteh, iā i ê sim ū siū i só͘ tsuntsông ê Tsú ê úitāi ê sūsióng só͘ tōatōa kámtōng. Ū ê lâng m̄bat i, sòa tsiong i lâi kap i ê si̍ttsètik ê tsíbē saⁿ píkàu, sòa khòaⁿkhín i, kóng i sī bōngsióngka, tsuanjiân hutlio̍k ji̍tsiông ê gībū, tsíū itbī subō͘ Siōngtè, lâi kap I ji̍p tī sînpìtik ê kaupôe. Kisi̍t lán nā khòaⁿ i só͘ ū ê iútsêng tsiū kàugia̍h thang ìnkap lâng ê gō͘kái. Iésu úntàng bô beh tôngtsêng hitkhoán ê thàitō͘. Tsit ê kò͘sū tsíū sī àmsī lán tsaiiáⁿ i ū kèngkhiân ê simsîn, khòaⁿ Siōngtè sī puttsí si̍ttsāi, iā hiántshut i sī “simkuaⁿ tshingkhì ū khòaⁿkìⁿ Siōngtè,” ia̍h inūi sī ánni, só͘í ithuat thang thiàⁿsioh i. In nn̄g ê tsíbē sī ài tùi Iésu hiántshut tôngtsêng kap khiânsêng ê thiàⁿsim, ǹgbāng tùi ánni, ōe thang ùibūn Iésu ê simsîn, thang tāmpo̍h kiámtsió I tī kankhó͘ ê ji̍t só͘ pē ê tāngtàⁿ. In sī tsòe hiānkim tsoân sèkài Kitok ê lútô͘ ê siōng hó ê tāipiáu. In ê sèngtsit sī puttsí ū kohiūⁿ tīteh; tsóng·sī Iésu ū ēng siāng tsi̍tiūⁿ ê sim lâi thiàⁿthàng in.

Lūn in hit ê tiāmtsēng ê hiaⁿtī La̍htsalō͘ ê sū, tī tsit ê le̍ksú tiong to bô kóngkhí siáⁿ khoán, só͘í lán bô símmi̍h tsaiiáⁿ. Khiok iā bat thiaⁿkìⁿ lâng teh thêkhí, kóng i sī hit ê siàuliân ê kuaⁿ, tsiūsī tsiôngtsiân bat tōatōa kūtsua̍t Iésu ê, iā Iésu khòaⁿ i, thiàⁿ i, sòa phō i ê thâuhia̍h, lâi kā i tsim ·ê. Suijiân Iésu ū puttsí thiàⁿsio̍h Mátāi kap Mâlíah, iáukú tsiàu lán só͘ tsai, Iésu iā ū te̍kpia̍t thiàⁿ La̍htsalō͘, liân i ê tsíbē to iûgoân sī sêngjīn La̍htsalō͘ sī I só͘ tēit thiàⁿ ê lâng. In ū tshingho i sī “Lí só͘ thiàⁿ ·ê.”

Tsit ê sèsè ê katso̍k, tsiūsī tshintshiūⁿ tsit khoán tng sèkài ê lâng lóng ngēsim teh m̄ tsiapla̍p I ê sî, in ū ūitio̍h I lâi pīpān só͘tsāi hō͘ I. Iā I mā ū liâmpiⁿ beh ūitio̍h in lâi pīpān só͘tsāi tī hit ê Éngoán ê kok, tsiūsī “hō͘ góa só͘ tīteh ·ê, lín ia̍h tīhia.” Tse ū àmsī tsi̍t ê būntôe hō͘ lán tītsia thang siūⁿ. Iā tsit ê bûntôe m̄sī tsi̍t tséng ê siausuat nātiāⁿ, hoántńg sī tsi̍t ê ū kiankò͘ ê sūsi̍t. Mátāi, Mâlíah íki̍p La̍htsalō͘, tsittia̍p iā iáu ua̍hua̍h lâi teh thiàⁿthàng in ê Tsú Iésu tī hit ê sînbiāu ê Bīlâi ê sèkài; Iésu tsittia̍p sī iáu teh khítsō I ê sèngkok tī tsit tōebīntsiūⁿ, ia̍h tsit ê sèkan iáukú sī ngēsim teh m̄ tsiapla̍p I; tī kináji̍t, tī sèkài tiong iáukú tsin tsió katêng ū tansûn thiàⁿthàng ê sim, ài lia̍h Iésu tsòe tēit; tshintshiūⁿ tī Bēthaniah tsit ê katêng, tsiūsī hō͘ lán ê Tsú kámkak tshinbi̍t ·ê, iáu sī tsin tsió.

Tshintshiūⁿ ánni, Iésu beh tsiūⁿkhì Êlúsalèm ê tô͘tiong, tī hit tsi̍t àm, I ū hiohkhùn tī in ê katêng, iā I ū tiàm tī in ê huehn̂g lâi kap La̍htsalō͘ saⁿkap kóngōe, iā tāike bē khì hiohkhùn ê tāising, I ū kap in ê tsíbē saⁿkap tsē, koh kiámtshái in tāike ū saⁿkap sànpō͘ kiâⁿ tī gōakháu uanuat ê lō͘thâu, tùi hia lâi gia̍hthâu ǹg tùi Bēthaniah ê suaⁿkhiⁿ kèkhì, lâi khòaⁿ Êlúsalèm siâⁿ hit ê ū kongtshái ê tsêngkéng, tsiūsī khòaⁿkìⁿ ū káng pah bān ê Iûthài lâng tùi ta̍k kok lóng lâi tsūtsi̍p tīhia, beh hù Tahliâutsueh. Keh bînátsài, I iā ài beh ji̍pkhì hù tsueh.




第五卷
上耶路撒冷


第一章 編輯途中Ê記憶Ê著者


親像án-ne，耶穌有告別海墘ê迦百農。
「耶穌受tsih接上天ê日beh到，to̍h決意ǹg耶路撒冷來行。」
亦咱tī tsia所beh講究-·ê，to̍h是論耶穌beh上耶路撒冷ê途中ê記憶。

論hiah-ê記憶，咱ê主要ê材料，to̍h是路加福音書中，hit一个新tsām所記載-·ê，也tsit tsām是伊ê冊所特別有記載-·ê，大約有三百節。其他ê福音書lóng無記載，馬太kah馬可to̍h是teh講起耶穌tī加利利傳教ê事，亦後來in不過簡單來論起koh過來ê情形，to̍h liâm-piⁿ轉換in ê筆，來講起耶穌受釘tī十字架ê以前，hit一禮拜久ê故事，kah-ná親像tī tsit中間lóng無tú-tio̍h啥物tāi-tsì ê款，tsiah無啥物講起。總是路加所teh講起論加利利ê故事，卻是kah in所講ê lóng有相一致，亦論伊ê受難ê一禮拜內ê故事mā是lóng相一致。不過tī加利利傳教kah伊ê受難，hit中間ê情形，伊有編輯真tsē材料，來加添一tsām teh講起hit-ê途中ê記憶，親像做一个橋樑掛tī迦百農kah各各他ê中間。不幸因為現今咱ê福音書印刷了無tú好，致到tsit-ê事實suah無jōa分明。設使咱若beh來重再印刷路加福音書，hit時咱beh是ē-thang hō͘ tsit tsām khah顯然來做一个新tsām是真好，to̍h是用路加所記載tsit-ê嚴肅ê話來做頭序講：「耶穌受tsih接上天ê日期beh到，to̍h決意ǹg耶路撒冷來行。」後來tsiah續接來講起tsit-ê故事，to̍h咱穩當ē相當khah明tsit-ê事實。無論啥款，請讀者tī聖冊ka-kī來sòe- jī做記號to̍h好。(to̍h是9：51-18：14)。

咱大家ài想tsit-ê少年ê著者路加是有gâu ê文學上ê本能到án怎，也伊beh出版tsit本ê新冊，伊有發出伊ê tsuan精神到án怎！路加有kah保羅做伙出外傳教，也tī伊ê行李ê內中，不時to有兩个貴重ê原稿tī-·leh。Tsit卷to̍h是伊ê日記，tī有一日，伊有出版來成做保羅傳，to̍h是表明tī使徒行傳-·ê。總是tsit卷伊有khah慢出版，koh也m̄是第一要緊-·ê。路加iáu有一个相當khah重要ê原稿tī-·leh，伊有看做是一个大ê事業，tī幾nā年久，專心用工所編輯-·ê，to̍h是咱ê主ê傳記。路加知tsit本tio̍h 進前出版，tsit-ê to̍h是所第一關心ê事。明明保羅是有kah伊合作，大面路加ē想ài寫tsit本咱ê主ê傳記，是tùi tī保羅ê勉勵。In有tī ta̍k所在來聚集hit-ê材料。In做伙出外ê時，有tsia̍p-tsia̍p tú-tio̍h古早ê學生，以及tī三十年前bat kah耶穌做伙 tiàm ê人，suah來得tio̍h tsē-tsē確實ê記憶kah教示ê話，to̍h是人lóng iáu未聚集來成做一个流傳ê中心。Tùi án-ne，伊有得tio̍h天使以及顧羊-·ê ê故事，也大面tsit-ê是tùi馬利亞所傳-·ê。也tùi án-ne，伊有得tio̍h失落羊，以及浪蕩子hit-ê無價寶ê譬喻。Κoh tùi án-ne，伊有得tio̍h tsit-ê大tsām，來論in上耶路撒冷tī hit-ê途中 ê記憶，to̍h是論耶穌告別加利利了後，teh-beh上去受害死hit-ê途中所tú-tio̍h ê thang傷心ê半年久ê記憶。

咱thang想像tsit-ê少年ê著者路加，有熱誠注意來聚集hit-ê材料。咱實在真oh得想像伊起頭聽tio̍h浪蕩子ê故事，hit時伊有歡喜到啥款。咱ē-thang想像tī有一日，伊有用tsit句話來講起一个新tsām講：「耶穌受tsih接上天ê日期beh到，to̍h決意ǹg耶路撒冷來行。」也to̍h án-ne接續來講起「途中ê記憶」ê故事。

咱teh-beh講究tsit tsām ê時，咱tio̍h知tsit-ê m̄是teh記述I直直上去耶路撒冷到hō͘人害死ê事，咱khah常是ài án-ne phah算。若是án-ne，tsit-ê tsiah有幾日久ê事niā-niā，總是其實tsit-ê途中ê記憶是六月日久ê事。

咱khah好tio̍h講tsit-ê是teh記載伊tī hit六月日ê中間，tī耶路撒冷城外四界出外ê途中ê故事，因為tī hit六月日久，照看伊是親像tùi四面來teh攻擊耶路撒冷城，有tsia̍p-tsia̍p去試看國民ê京城ê景況。因為tī ta̍k國京城是上權勢ê中心。亦tī耶路撒冷當節期ê時，伊ē-thang講hō͘ tùi ta̍k所在聚集來ê全偤太人聽。咱thang敬虔來想像，tī伊bē tsih接上天ê以前，設使in若容允伊，to̍h咱ê主是ài告訴眾聚集ê以色列人ê心肝。伊是ài tī伊ê國民ê中心點來聚集伊ê kiáⁿ兒，親像雞母teh聚集伊ê雞á tī翼下仝款樣。
「若是in m̄-ài。」
In m̄-ài，ta̍k-pái伊入去耶路撒冷，in to̍h試看有啥物法度thang害死伊，tùi án-ne伊tio̍h閃避in，因為伊iáu未應該tio̍h死，伊ê時期是iáu未到。伊bē死ê以前，iáu有tsē-tsē項tāi-tsì tio̍h ài做，也論起父ê心腹，伊iáu有tsē-tsē ê教示tio̍h ài講起。設使tī耶路撒冷伊bē-tàng講起，ko͘-put-tsiong伊tio̍h tī khah tú好ê所在，hoān-sè tī曠野，á是tī hit-ê偏僻細細ê鄉社來講起，suah thang kā福音來交tài使徒，hō͘ in thang刻tiâu tī心內，thang傳報 tī四方。親像án-ne，tī六月日ê中間，伊有受人趕逐，離開耶路撒冷，去tiàm tī外口ê鄉社來傳伊ê福音。伊有三pái冒險來入去城裡亦lóng是當節期ê中間。從中有兩pái受對敵強強趕出城外。也到第三pái，伊有進前去tú-tio̍h害死，因為伊ê時已經到。

三十年後，約翰有記載siāng hit時代ê回想錄，來寫一tsām故事，全然kah路加精差。真奇怪，路加lóng是記載耶路撒冷城外所tú-tio̍h ê事情。亦真奇怪，關係siāng tsit時代ê事，約翰lóng是記載tī耶路撒冷城內所tú-tio̍h ê情形。所以咱是bē-tàng kan-taⁿ讀tsit-pêng niā-niā，若是án-ne，to̍h無完全。這tú-tú親像teh讀Pa-lí城tī 1870年受phah hit-ê兩重ê故事仝款，因為一个記者是tiàm城外，bē-tàng入城內，也koh一位是tiàm tī城內，bē-tàng出去城外來記hit-ê情形。

親像án-ne，咱有城裡ê故事，koh有鄉村ê故事，也咱tio̍h kā兩个做伙讀。約翰所記-· ê，to̍h是城裡ê故事，所以伊lóng無講起上耶路撒冷途中ê tāi-tsì，á是城外所tú-tio̍h ê事情。Κah-ná親像伊tiàm tī城裡來等tsih耶穌入來，然後tsiah講起伊入城到tī伊受對敵趕出城為止，hit中間所tú-tio̍h ê事，亦kah-ná親像koh tiàm tī城裡來thèng候耶穌koh入城內。約翰所記-· ê，是m̄-bat tòe伊出去到城外，mā m̄-bat出城門去。約翰所記-· ê，to̍h是城裡ê故事。

路加所記-· ê，to̍h是鄉社ê故事。路加有tùi迦百農出發，kah耶穌做伙 ǹg耶路撒冷來行，總是伊決斷無tòe伊入去城裡，來看見伊受害死。路加有放hō͘耶穌ka-kī入城去，也kah-ná親像tiàm tī城門外 teh thèng候伊koh出來，tsiah koh tsih接伊，來不時tòe tī伊ê後面，四界行，也伊koh一pái beh冒險入城去，hit時伊to̍h koh放hō͘伊ka-kī入城去，也tiàm城門外來thèng候伊koh出來。所以咱tio̍h kā in兩个故事合做伙讀，tsiah ē了解，耶穌上耶路撒冷ê途中ê故事。

照咱所讀-·tio̍h-ê，咱知tsit-ê故事是一个thang傷心ê情景，來teh講起人子tiàm tī 地面上ê最後ê六月日ê事情。連耶穌未離開加利利ê以前，伊ê對敵to已經有張羅網teh圍tī伊ê身邊，伊是已經tiàm tī危險ê中間。論起耶穌tiàm tī迦百農ê尾tsām ê情形，咱有聽見講：「耶穌四界行tī加利利，m̄ ài行tī偤太，因為偤太人ài beh thâi伊。」tsit時 tú是主後28年ê冬天，hit時耶穌有決意ǹg耶路撒冷來行。所以tsit-ê途中ê記錄thang講是teh記載眾人teh走tshōe beh陷害伊ê故事。tsit-ê故事卻是猶原有teh講起tī hit六月日久伊所有行hiah-ê權能ê神蹟以及重大ê教示，總是大面是teh講起tsit六月日久，tī hit-ê kôaⁿ凊ê冬天，伊有四界漂流、勞苦ê生活，卻也暫時bat去閃避tī hiah-ê偏僻ê鄉社，也是teh講起tsit六月日久，設使若bē-tàng講，tú-tú是teh逃走，iáu-koh ē-thang講是teh閃避人ê計謀，因為人tsia̍p-tsia̍p ài beh thâi伊，也因為tsit時 in ê計謀，是已經將近tī hit-ê生驚ê極點。咱tī tsit tsām伊beh上耶路撒冷ê途中，有聽見伊tùi tī hia-ê ài beh進前來tòe伊ê人傷心來講：「狐狸有孔，天中ê飛鳥有siū；獨獨人子無掛頭殼ê所在。」

Tsit時咱是tòe伊teh行tī hit-ê途中ê頭tsām。

Tī耶路撒冷所beh 開hit-ê國民ê大ê收割ê節，to̍h是叫做搭寮節，直直逼óa lah，hit時耶穌有告別迦百農，然後to̍h離開伊ê兄弟，學生以及咱，也hō͘咱suah m̄知伊確實是beh上去赴節á是無。所以tī tsit tsōa ê旅行，有tsē-tsē項事咱無確實知影。照看伊按算tsit tsōa ê旅行ē-thang做一个大ê旅行來教示，來說教。伊有差伊ê使者，兩个做頭去替伊準備路。從中一隊，大面是雅各kah約翰，有去到tī對面撒馬利亞ê交界ê一个鄉社，亦有hō͘ hiah-ê khǹg怨恨ê撒馬利亞人，用無禮ê態度來趕in出城外，因為伊ǹg耶路撒冷teh行。學生to̍h受氣in。雅各kah約翰ài親像以利亞ê款，tùi天裡叫火落來滅無in。耶穌to̍h恬靜來承受in ê拒絕。Lín ka-kī m̄知lín是啥物號 ê心。Taⁿ來去別ê鄉社。也大面有koh別隊，tī一兩禮拜後，有行到近耶路撒冷ê伯大尼ê鄉社，亦in有入去tī hit-ê鄉社中第一重要ê厝，to̍h是拉撒路kah伊ê姊妹馬大，馬利亞所khiā起ê所在。伯大尼ê人是明顯khah koh樣，有不止好款待in。Tsit-ê鄉社是不止近耶路撒冷城，所以hiah-ê kàu-e̍k者穩當無歡喜接納伊，iáu-koh in有歡喜來款待tùi北pêng落來tsit-ê少年ê先知人，因為伊ê名聲有大大搖tsuah全地方ê人，也無僥疑，in穩當已經有tsia̍p-tsia̍p做伙 談論伊ê事。

耶穌tòe tī伊ê使者ê後面，tī路裡teh行。論起tsit tsōa ê旅行，有tú-tio̍h啥物事，咱lóng bē-tàng確實講起啥款，時間又koh是短短，所以大面是無tú-tio̍h kah jōa-tsē項事。伊行到伯大尼，hit時，拉撒路ê家庭to teh慶祝hit-ê節lah，也tī in ê埕裡以及花園裡to lóng有tshāi青翠ê柳樹，又koh hiah-ê婦人人mā lóng真無閒，teh準備beh thang歡迎耶穌。咱tī-tsia thang看見東洋人gâu款待人客ê快樂ê情景，to̍h是講耶穌有厭倦來歇睏，tī伊ê新ê朋友ê厝，hit時馬大因為接待in，tāi-tsì tsē，心茫，亦馬利亞坐tī主ê腳下，來聽伊ê話。

請咱暫時停 tī-tsia，來想tsit-ê家庭ê事，因為tsit時了後tī耶穌所tú-tio̍h ê艱苦ê日，在耶穌ê經驗tsit-ê家庭是真要緊ê所在。照咱所知，tsit pái算是in初初ê相會。tsit-ê家庭有顯出真美妙ê愛情；tùi án-ne，有吸ín ta̍k時代ê基督教徒ê趣味，來teh siàu念伯大尼tsit-ê快樂ê家庭。因為耶穌有tiàm tī tsit-ê家庭來享受伊ê第一快樂ê淡薄ê時間。咱thang看見耶穌有tiàm tī隱密ê生活，來得tio̍h tsit-ê家庭ê厚待thang來安靜伊ê厭倦ê精神。凡若啥物人一生lóng是為tio̍h公眾來跑走-·ê，伊有thang得tio̍h tsit款ê慰安kah靜養，是真thang歡喜ê事。耶穌是真歡喜ài人kah伊做好ê朋友。連tī 客西馬尼園，雖然伊有thang kah伊ê父相溝通來得tio̍h伊ê氣力，伊mā是猶原意愛hiah-ê朋友，to̍h是kah伊做伙 tiàm-· ê，來扶持伊ê氣力。m̄-thang離開我。「Lín tòa tsia kah我警省。」

伊有tī伯大尼tsit-ê家庭，來得tio̍h tsit款ê友情。亦咱知伊有歡喜來享受i。Ta̍k-pái伊行óa耶路撒冷ê時，照看伊有去歇睏tī tsit-ê家庭。Tī受難ê一禮拜內，一暗過一暗，伊lóng是tńg去伯大尼tsit-ê家庭來安靜伊ê厭倦ê心神。亦伊有koh tńg來伯大尼來告別地面上ê生活。Tī升天ê日。「伊有tshōa學生到伯大尼ê對面」，來tī-hia離別眾人受tsih接上天。

「馬大kah伊ê姊妹，kah拉撒路，lóng是耶穌所疼ê人。」
In是tī ta̍k時代照咱所知影ê咱ê主ê朋友ê代表。咱lóng知影馬大to̍h是阿姊，是做工人，是gâu整理厝內ê人，有才tiāu，ū 勤勉，也gâu 操煩 ê人，伊ê行踏，卻是有淡薄倉皇，無夠額有吞忍ê款，總是伊ê心肝是súi，也伊有顯出婦人人ê心，來恭敬tsit-ê受陷害無掛頭殼ê所在ê少年ê先知。現今ê馬大to̍h是hit款做鹽 tī社會-·ê，是gâu料理厝內ê人，是有tsāi-tiāu看護婦，是hit款 勉強，有才tiāu，擔當tsē-tsē kang ê婦人人。Hit款人卻也是ē錯誤，總是khah常受人ê誤解。伊是khah無teh講起伊ê宗教信念，to̍h是teh支配伊ê生活-·ê。伊ài khàm密伊ê心思。伊是怨恨感情的ê事，伊無歡喜來容允愚戇 ê人。總是伊ê心肝實在是仁愛。青年人tiāⁿ-tiāⁿài冷笑伊，總是in若有tú-tio̍h艱苦病痛ê時，in tio̍h來勞煩伊，也伊過往去，hit時in tsiah用溫柔、疼心來想ài笑伊ê事。現今ê馬大是hiah-ê非常gâu幫助世界ê人。

有ê人mā bat tú-tio̍h親像馬利亞hit款溫柔、恩惠ê婦人人，伊是gâu三思、默想、祈禱，koh有gín-á ê熱誠kah快接納ê心神tī-·leh，也伊ê心有受伊所尊崇ê主ê偉大ê思想所大大感動。有ê人m̄-bat伊，suah kā伊來kah伊ê實際的ê姊妹相比較，suah看輕伊，講伊是夢想家，全然忽略日常ê義務，只有一味思慕上帝，來kah伊入tī神祕的ê交陪。其實咱若看伊所有ê友情to̍h夠額thang應答人ê誤解。耶穌穩當無beh同情hit款ê態度，tsit-ê故事只有是暗示咱知影伊有敬虔ê心神，看上帝是不止實在，也顯出伊是「心肝清氣有看見上帝」，亦因為是án-ne，所以koh-khah thang疼惜伊。In兩个姊妹是ài tùi耶穌顯出同情kah虔誠ê疼心，ǹg望tùi án-ne，ē-thang慰問耶穌ê心神，thang淡薄減少伊tī艱苦ê日所背ê重擔。In是做現今全世界基督ê女徒ê最好ê代表。In ê性質是不止有koh樣tī--leh;總是耶穌有用siāng一樣ê心來疼痛in。 論in hit-ê恬靜ê兄弟拉撒路ê事，tī tsit-ê歷史中to無講起啥款，所以咱無啥物知影。卻也bat聽見人teh提起，講伊是hit-ê少年ê官，to̍h是從前bat大大拒絕耶穌ê，也耶穌看伊，疼伊，suah抱伊ê頭額，來kā伊tsim ê。雖然耶穌有不止疼惜馬大kah馬利亞，iáu-koh照咱所知，耶穌也有特別疼拉撒路，連伊ê姊妹to猶原是承認拉撒路是伊所第一疼ê人。In有稱呼伊是「你所疼ê」。

Tsit-ê細細ê家族，to̍h是親像tsit款當世界ê人lóng硬心teh m̄接納伊ê時，in有為tio̍h伊來準備所在hō͘伊。也伊mā有liâm-piⁿ beh為tio̍h in來準備所在tī hit-ê永遠ê國，to̍h是「hō͘我所tī-teh ê，lín亦tī-hia。」這有暗示一个問題hō͘咱tī-tsia thang想，也tsit-ê問題m̄是一種ê小說niā-niā，反轉是一个有堅固ê事實。馬大、馬利亞以及拉撒路，tsit時 也猶活活來teh疼痛in ê主耶穌tī hit-ê神妙ê未來ê世界；耶穌tsit時是iáu teh起造伊ê聖國tī tsit地面上，亦tsit-ê世間iáu-koh是硬心teh m̄接納伊；tī今á日，tī世界中iáu-koh真少家庭有單純疼痛ê心，ài掠耶穌做第一；親像tī伯大尼tsit-ê家庭，to̍h是hō͘咱ê主感覺親密 ê，猶是真少。

親像án-ne，耶穌beh上去耶路撒冷ê途中，tī hit一暗，伊有歇睏tī in ê家庭，也伊有tiàm tī in ê花園來kah拉撒路做伙講話，也大家未去歇睏ê 進前，伊有kah in ê姊妹做伙坐，koh hoān-sèin大家有做伙散步行tī外口彎uat ê路頭，tùi hia來gia̍h頭ǹg對伯大尼ê山khiⁿ過去，來看耶路撒冷城hit-ê有光彩ê情景，to̍h是看見ū káng百萬ê偤太人tùi ta̍k國lóng來聚集tī-hia，beh赴搭寮節。隔明á載，伊也ài beh入去赴節。